Morgunblaðið - 29.12.1934, Qupperneq 5
X.augardaginn 2,9. des 1934,
5
teands3 að diann leggi höfuðá-
Sierslu á neinn sjerstakan þátt
verkefnisins, þannig að hægt sje
íað segja, að neitt verði út undan
'þess vegna. Hann liefir þvert á
naóti lagt alúð við það að táka
•efnið frá sem flestum hliðum og
rfreista þess að láta alla þætti við-
fangsefnisins njóta sín í sem rjett-
ustu hlutfalli. Þetta er einn aðal-
styrkur ritsins- Um þetta fórust
dómn.efndinni svo brð, þeirri er
dænidi um sámkepnisritgerðirnar:
-,,Ritgerð Guðbrands Jónssonar tek
■íur að því leyti hinum ritgerðunum
íram, að honnm hefir tekist að
safna flestum rahnsóknarefrium
-ítil meðferðar. Og er ritgerðin því
,að þessu leyti yfirgripsmest. Ber
’hún höfundi vitni um dugnað og
glöggskygni um margt og fróð-
leik, sjerstaklega á lcirkjuleg
fræði“. Þessi dómur á jafnt við
ritið, eins og það er prentað, því
að höf. tekur það fram, að hann
háfi í engu breytt því, frá því, sem
' það var í uppliafi, svo að ekki
raskist samræmið milli ritsins og
-dómsins og enn fremvir vegna
.nnnarra keppenda, sem birta
kynnu sín rit.
Hjer skal gefa stutt yfirlit um
innihald þessa rits. 1 inngangi
gerir höfundur grein fyrir verk-
«efni sínu og heimildarritum. Br
það gerð tilraun tU þess að flokka
heimildirnar eftir sögulegu gildi
þeirra, og munu flestir vera sam-
mála höf. um aðalniðurstöður
'Jians. Nýung er það, er höf. heldur
fram um aldur Konungsbókar af
Grágás, að hún geti ekki verið
eldri en frá 1326 í stað þess, sem
talið hefir verið, að liún væri frá
því um 1250—’62. Út í þetta mál
verður ekki farið hjer, en jeg
verð að játa, að jeg er vantrúað-
ur á það. Hin fornlega gerð og
sfafsetning liandritsins marlir á
móti því ,að það sje svo ungt. í
næ.sta kafla ræðir höf. um frjálst
verlcafólk, þræla leysingja og
skuldarmenn, skdgreinir hugtökin
o. fl., en í þriðja kafla er rætt u.n
frjálst verkafólk og rjettarstöðu
þess, er það langur kafli og mjög
lýtarlegur. — í fjórða kafla
sem fjallar um hjú og heim
ili, er meðal annars skýrt frá fata-
hurði manna, vopnaburði, matar-
æði, fatagerð, hreinlæti og siðferði
hjúa, efnaliag verkafólks o. fl. Þá
*ær kafli um daglaunamenn,
iðnáðarmenn, um sjómenn, og
síðasti kaflinn um verkakaup,
atvinnuleysi og vinnufólks-
eklu. Höfundur rökstyður mál
■sitt hvarvetna mjög vendilega
með tilvísunum í heimildir og
koma þær aftan við ritið og taka
24 bls. Þó að það komi ekki þessu
máli beinlínis við, þá tel jeg það
mjög óhentuga aðferð, sem ýms-
ir éru farnir að tíðka nú, að
prenta allar tilvitnanir í belg og
biðu fyrir aftan rit sín, í stað
þess að láta hverri blaðsíðu fylgja
þær tdvitnanir neðanmáls, sem
þar eiga við. Sjeu allar tUvitnanir
fyrir aftan, þá nennir enginn að
fylgjast með þeim, og gagnið af
þeim verður því hverfandi lítið
fyrir lesandann. Sparnaður á rúmi
við þetta er og hjegómi einn. —
Á eftir tilvísunum kemur registur
yfir atriðisorð, og þótt það sje
<ekki tæmandi, er það til stórra
bóta og til mikils hagræðis við
rnotkun bókarinnar. Loks er skrá
yfir skammstafanir og efnisýfirlit.
í dómi nefndarinnar, ^eriS fyr
er getið, er það tekið fram, að
ritgerðin liafi þótt ,,gölluð að veru
legu leyti um frágang og meðferð
heimilda". Á síðara atriðið skal
og engan dóm leggja — til þess
þarf meiri vinnu en liægt er að
leggja í bókarfregn þessa, — eri
hitt er auðsætt, að liöf. hefir not-
að allar þær heimildir, sem máli
skipta. TJm fráganginn er það að
segja, að á honum eru auðvitað
verulegar bætur ráðnar við prent-
un ritsins ,en þó hafa slæðst með
nokkrar leiðar villur, sem ekki
verður öðru um kent en fljótfærni
eða ekki nægilega vönduðum
prófarkalestri. Af slíku má nefna*.
Um Sturla Þórðarson er það
kunnugt o. s. frv. (bl. 8); hann
var betru vanur (bls. 8); Þórar-
inn Nefljótsson, f. Nefjólfsson
(bls. 11), gaf Ingólfur Vífli frelsi,
og bjó hann á Vífilsfelli f. Vífils-
tóftum (bls. 45); Þórir dúfnnef-
ur, f. dúfunéf (bls. 46); Njáll og
synir hans fóru upp í Þjóstólfsdal,
f. Þórólfsfell (bls. 84) ; Þorsteinn
öngull, f. Þorbjörn (bls. 259);
Órækja Sturluson, f. Snorrason
(bls. 276). Á bls. 328 er meinleg
samlagningarvilla, 59+21 eru ekki
70, lieldur 80, og í samræmi við
það á talan 295 alstaðar að breyt-
ast í 285 og 192 í 182. Útreikn-
ingurinn á kaupinu, sem byggist
á þessum tölum, verður þá einn-
ig að breytast í samræmi við
þetta. Fleira af þessu tagi eða ann
að smálegra hirði jeg eigi að
nefna. Er þetta lýti á annars góðri
bók og öldung-is óþarft að láta
slíkt ltoma fyrir.
,,Frjálst vérkafólk“ er mjög
fróðlegt rit, og ber höf. vott um
óvenjulegan dugnað, þar sem
það er samið á tæpum þremur
mánuðum. Höfuðltostur ritsins er
það, liversu víðtækt það er og
hve heimildirnar eru kostgæfilega
notaðar. Það er því tilvalið sem
handbók um það efni, sem það
tekur yfir, bók sem hentugt er
að fletta upp í, ef leita þarf ein-
hverrar vitneskju urn íslenskt
verkafólk í fornökl og kjör þess,
og í því efni er ritið mikils virði.
Guðni Jónsson
Aldarafmæll.
Einar Skúlason
gullsmiður, Tannstaðabakka.
1834 — 21. okt. — 1934.
Þeir, sem unna ættjörð sinni,
eru jafnan lengst í minni —
eftir lifir mannorð mætt.
Lofleg verk og ljúfust kynning
lifa í heillar aldarminning
þeirra er margra böl fá bætt.
Þú varst einn af þeim, er skildu
þjóðar vorrar böl, og vildu
lyfta henni á hærra stig,
svo hún eftir aldir nauða
ófrelsis og hungurdauða
fyndi aftur sjálfa sig.
Göfgir formenn Guði treystu,
gamla fjötra’ af bændum leystu,
unnu’ og spurðu ekki’ um laun.
Undir sama aðalsmerki
ótrauður þú gekst að verki,
þig var gott að reyna’ í raun.
Þú gekst undir þeirra merki,
þú varst trúr í orði’ og verki,
MORGUNBLAí)IÐ
lifðir 'fyrir l&nd og þjóð;
alt |)itt starf í stóru og smáu
stefhdi að marki göfgri’ og háu;
merki sjást þess mörg og góð.
Þú í verki vildir sýna
vilja og ræktarsemi þína —
prýða’ og ariðga bæ og bú;
alt bar vott um ást og snilli,
ávanst sæmdir þjer og hylli
góðra manna, traust og trú.
Fraín í göfgum gekstu anda,
gáfur jafnt til munns og-handa
góðar voru gefnar þjer.
Ljúft yar þjer í lífi’ að kynnast,
ljúft er enn þíns starfs að minnast,
af því skæra birtu ber.
Þeir, sem unna ættjörð sinni,
ei‘u jafnan lengst í minni,
hinif gleymast flestir fljótt;
ísland fæsta eignast slíka,
aftur flesta þína líka —
)að væri sannnefnd gæfugnótt.
B. J.
Flutt í minningarsamsæti 21. ókt.
1934.
nierkismaður að allra dómi. Öll
framkoman var prúðmannleg og
samboðin göfugmenni. Hann var alt
af stiltur, en jafriframt glaðlegur
og örfandi maður; var vinum lians
því yridi að vera með honurn í
góðu tómi.
Síðustu árin var Einar í sjálfs-
mensku á Tanustaðabakka hjá börn
um sínum. Hann var ern og sí-
starfandi til æfiloka, enda liafði
hann lengst um verið heilsugóður
og liraustmenni.
Einar dó 20. ágúst
1917.
B
J.
Katrin Sigfúsdóttir
Ármann.
Einar Skúlason gullsmiður, var
fæddur á Tannstaðabakka í Hrúta
firði 21. okt. 1834. Foreldrar hans
voru Skúli Einarsson silfursmiður
bóndi samastaðar (d. 1846) og
Magdalena Jónsdóttir bónda á Þór-
eyjarnúpi. Þeir feðgar Einar bóndi
afi lians á Balkastöðum og Skúli
faðir hans voru liinir mestu at-
gjörfismenn til munns og lianda.
Einar misti foreldra sína á ung
um aldri, én Stefán Jónsson bóndi
á Grímstungu í Vatnsdal og Guð-
rún kona haris, fóstruðu hann og
komu honum norður á Akureyri til
að nema gullsmíði líjá Friðfinni
ullsmið Þorlákssyni. Að þremur
vetrum l'iðrium hafði Einar lokið
því námi og var hann þá 18 ára.
Árið 1865 fór Einar að búa á
hálfum Tannstaðabakka og ári síð-
ar kvæntist liann Guðninu Jóns-
dóttur, fósturdóttur merkishjón-
anna Olafs Gíslasonar liafnsögu-
manns og Ingibjargar Þorláksdóót-
ur að Kolbeinsá.
Jörðin Tannstaðabakki var kosta-
snauð, þegar Einar byrjaði þar bú-
skap; en svo bætti liann hana að
hún var talin með sæmilegustu
jörðum í hjeraðinu. Búskapinn
byrjaði hann með litlum efnum, en
þrátt fyrir ómegð og tilkostnað,
blómgaðist svo hagur lians, að hann
tók ekki aðeins alla jörðina til á-
búðar, heldur gat og keypt hana
og komið uþp góðu búi, svo að á
síðari árum var heimilið tajið híð
best efnaða í hreppniun.
Þau hjón, Einar og Guðrún,
bjuggu á Tannstaðabakka í 40 ár,
eða þangað til hiin ljest 1908. —■
Börn þeirra 9, sem upp komust,
voru öll liin mannvænlegustu, og
báru þess glögg merki, að þau
höfðu notið góðs uppeldis, enda
mönnuðu foreldrar þeirra þau eftir
því sem kringumstæður framast
leyfðu. Eitt fósturbarn tóku þau
líka til fósturs.
Einar var alkunnur af listasmíð-
um síuam, og eru smíðisgripir hans
víða komnir og mega margir telj
ast listaverk, og alt eins þeir, sem
liann smíðaði á síðustu árum.
Matti hann dverghagur heita á trje
og alJa málma og reyndar jafnvíg
ur á öll verk, sem hann lagði hend-
ur að.
En það, sem ekki var minst um
vert, var það, að hann var yfir
lætislaust ljúfmenni og sannur
fæði. Margir ungir meriri komu þvií
í hús: herinar - og munu þeir vfst
flestir liafa eina sögu að segja uin.
ljufmensku herinar og ástúðlegtu
viðmót. Mörgum slíkum mönnum-
rjetti hún hjálpárhönd, einknm
skólapiltum, en þeir voru oft marg .
ir í fæði lijá henni, meðan synir
herinar voru í skóla.
Frií Katrín var greind kona og
minnug, ræðin og skemtileg. Hún
var fróð um marga hluti, sem nú
eru horfnir úr þjóðlífinu og liafði
gáman af að segja frá slíku. Hiín
var hin mesta tápkona, dugleg Og
fýrirhyggjusÖm en um leið ástúð-
leg ogumhyggjusöm gagnvartheim
ilisfólki sínu. Hjúum sínum var
hún hin besta húsmóðir, enda var
hún hjúasæl og batt við þau vin-
áttu og trygð,- sem helst löngu
eftir að daglegum samvistum yar
slitið.
Vinir hennar, sem nú kveðja
hana, bléssa minningu henpar,
minninguna um liina góðu og göf-
úgu konu, hina ljúfmannlegu pg
hjúlpfvisu konu, liina fróðu, fjör-
miklu »g skemtilegu konu. Þariiíig
mun hún lifa lengi úminni be’fra,
sem áttu því láni að fagna að
kynnast henni.
Pjetur Sigurðsson.
í dag verður borin til moldar
ein af merkiskonum þessa bæjar,
frú Katrín Sigfúsdóttir Ármann,
Klapparstíg 38, sem andaðist á
Þorláksmessudag, nærfelt hálf-
níræð að aldri. Hún var fædd í
Gilsárvallahjáleigu (sem nú lieitir
Grund) í Borgarfirði eystra 27.
sept. 1850. Foreldrar hennar voru
Sigfús Pálsson, af Vallanessætt,
liinn mesti merkismaður og sveitar
höfðingi og kona hans Anna Sig-
ríður Stefánsdóttir. Ólst hún upp
með föður sínurn, þangað til liann
dó, þegar liún var 19 ára, en
móður sína 'liafði hún mist löngu
fyr. Skömmu síðar fluttist hún td
Seýðisfjarðar og giftist þar 20.
sept. 1885 Ármanni verslunar-
stjóra Bjarnasyni frá Viðfirði,
bróður dr. Björns sál. Bjarnason-
ar, og bjug'gu þau þar í 10 ár, esr
1896 fluttu þau til Stykkishólms,
og tók maður hennar þá við fof-
stöðu Tang & Riís vérslunar þar.
Stykkíshólmi bjuggu þau til
1904, síðan á Bíldudal til 1906, en
fluttust þaðan til Reykjavíltur.
Þar misti hún mann sinn eftir ná
lega 25 ára sambúð árið 1909, en
önnur 25 ár hefir hún búið lijer
síðan með börnum sínum.
Börn frfi Katrínar eru 4 á lífi:
María, elst ,og Ágúst, yngstur,
sem jafnan hafði bvrið með móður
sinni, Sigbjörn. kaupmaður hjer
í bæ og Guðjón bóndi á Skorra-
stað í Norðfirði. Eina dóttur,
Hildi, mistu þau hjón í barnæsku,
en tveir synir þeirra dóu upp-
komnir, Magnús stúdent árið 1914
vestur í Ameríku, hinn mesti efn
ismaður og hvers manns hugljúfi
og Valdimar kaupmaður á Hellis-
sandi er ljest 1925. Eina stúlku
hefir frú Katrín alið upp, Aðal
heiði Thorarensen.
Katrín sál. varð eins og fleir
að þola mikið andstreymi í missi
ástvina sinna, manns og barna, en
hún bar það með kjarki og still
ingu. Tnvkona var hún og leitaði
þar huggunar í hörmum sínum
Frvi Katrín hafði lengst af of-
an af fyrir sjer með því að selja
Erling Ólafsson
aongvari.
In memoriam.
Kominn-------farinn.
Horfinn, en ekki gleymdur.
Þetta kom mjer í hug á Þor-
láksmessu, er jeg frjetti lát þitt,
og samtímis rann upp í hujga
mjer endurminningin um lögin,
sem jeg hafði heyrt þig syngýa
- — jeg sá inn í heim, sem
altof snemma var horfinn, 6n
geymdist þó eins og fjársjóður,
sem aldrei verður eytt-----—
Nú gastu haldið áfram að
ávaxta þína bestu eign — —
fullkomna líf þitt. Og nú gastu
líka haldið áfram að gefa — —-
það var söngurinn------þitt líf
sem þú gafst. Því þú lifðir til að
syngja, og söngst til að lifa.
Þannig var líf þitt.
Söngur------stundum til að
gleðja aðra, en stundum líka tií
að dyljast.
Þú söngst í sárum-------það
var þinn hetjudómur.
Tár þín voru söngur, og fyrir
það verður hann kannske ó-
gleymanlegáfetur. SjerstaklegA
minnist jeg uppáhaldslaganna
þinna: ,,Fýkur yfir hæðir44, pg
„Mamma“, og það var engin tál-
viljun að þjer voru þau svo hug-
ljúf.
Það var þín guðdómlega gáfa
að kunna að meta það, sem