Morgunblaðið - 29.12.1934, Blaðsíða 6

-S-
6
TS
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardaginn 29. des 1934.
manninum er best gefið: góð
móðir.
Þar fanstu skjól og skilning,
sem þú kunnir að meta, og þess
vegna söngstu af svo mikilH
sálardýpt og innileik þessi orð:
Svo hefi jeg engum unnað heitt,
sem ann jeg þjer-----
Það var sú ást, sem gaf þjer
styrkinn á banabeðnum — —
— sú ást, sem lyfti þjer yfir
gröf og dauða, því í henni var
sigurinn---------það var hún,
sem gaf þjer þrek til að kaupa
líf þitt svo dýru verði.
Og þaðan kaustu þjer hinstu
kveðjuna, því þú vissir að þar
»r alt best — — — um þær
hendur lá leiðin til ljóssins, sem
þú þráðir, og sem þú sagðir að
mundi lækna þig núna, þegar
daginn færi að lengja.-----
Nú hefurðu fengið ósk þína
uppfylta — kannske þá heit-
ustu — að komast til hnígandi
aólroðans. — —
Þá sagðirðu „Gaman Xrærí að
vera þama“, og okkur, sem
heyrðum þessa látlausu setn-
ingu, hefir kannske ekki dottið
í hug þá hve hún var sögð af
heilum hug, eða skilið forsýn
þína, þegar þú söngst:
— Ó, breiddu þá, mamma, yfir
beðinn minn
og bjóddu mjer góða nótt!
Henrik Thorlacius.
,»«»———
Góð skemtun.
Það var upprunalega ætlunin,
að Pjetur Jónsson, hinn ágæti
óperusöngvari, efndi til hljómleika
daginn, sem hann átti 50 ára af-
mæli. En margra hluta vegna þótti
hentugra, að fresta þessari fágætu
skemtun fram yfir jól, svo sem
flestir ættu þess kost að geta. verið
með að hylía þennan fræga Reyk-
víking. Nú er afráðið, að hljóm-
leikarnir fari fram á sunnudaginn
kl. 3 í Gamla Bíó — og ætti þá
hvert sæti að vera fullskipað.
Pjetur er tvímælalaust okkar
langhesti og frægasti söngvari.
Enginn hefir sem hann unnið
sjer frægð á sviði sönglistarinnar
meðal framandi þjóða og því verð-
ur aldrei neitað, að Pjétur var
meðal fremstu söngvara hins
söngelska Þýskalands um margra
ára skeið. ísland stendur því í
þakklætissknld við þennap fræga
son sinn. Og Reykvíkingar ættu að
fagna Pjetri á sunnudaginn að
verðleíkum, fylla húsið og þakka
honum allan heiðurinn sem hann
Mefir unnið landi voru erlendis.
Alt það besta, sem Pjetur söng á
óperum erlendis, ætlar hann nú
að lofa okkur að heyra. Og auk
þess hefir hann fengið sjer til að-
stoðar Karlakór K. F. U. M. og
K. F. og þá Emil Thoroddsen og
Pál Isólfsson, svo skemtunin verð-
ur fágæt í meira lagi.
Leihhú§iSI.
Piltur og síúlka.
i39V
Martha IndriSadóttir og Gunnþórunn Halldórsdóttir sem
Gróa á Leiti og Ingveldur í Tungu.
Piltur og stúlka er fyrsta
skáldsagan í yngri bókmentuxn
Islands, og að ýmsu leyti mjög
viðvaningslega samin, en þó
stórmerkt rit á sínum tíma, og
sígild og harðla fróðleg heímild
þar er fólkið ýmist rolur og
fylliraftar, (sem hanga inn í
búðunum og staupa sig og láta
reka sig út af dönskum búðar-
þjóni með valdsmannssvip, bæt-
ir E. Th. við í leiknum), eða
um lífið hjer á landi um miðja forskrúfaðir uppskafningar, sem
síðustu öld.
Sagan er ekki ástarsaga, þó
að nafnið bendi til þess. Lýsing-
in á ástum Sigríðar og Indriða
er tilkomulítil og þunn, og und-
arlega litlaus, ef hún er borin
saman við lýsingar á innræti og
atferli annara sögumanna, —
en það er fyrst og fremst þeirra
Skipi hjargað
úr mikliBfti
hrakningum.
London 27. des. FÚ.
Belgiskt skip, sem rekið hefir
fyrir vindi og sjó í fimm daga
út af ströndum Nova Scotia,
komst í kvöld til Halifax. —
Kanadiska flutningaskipið Lady
Laurier, hafði getað komið línu
um borð í það, og dró það síð-
an til hafnar.
Magnea Sigurðsson og Kristján
Kristjánsson sem Sigríður og
índriði.
vegna að sagan er skrifuð, —
hún er lýsing á allskonar hálf-
gerðu og algerðu hyskí, sem
kemur við sögu hinna ungu elsk
enda.
Pilfcur og stúlka er ádeila á
alt, sern Jón Thoroddsen liefir
haft mesta skömm á í samtíð
sinni. — Undir niðri er sagan
þrungin af fyrirlitning og and-
stygð, en skáldið virðist hafa ^
fullkomið taumhald á sínum
persónulegu tilfinningum, sag-
an virðist ýkjulaus af því að j
vjer finnum að hún er heiftar- ’
laus, Hún byrjar í sveitinni, þar
sem alt snýst um smásálarleg- j
an nágrannakrit, um eigur sam-!
ansaumaðra nirfla, um matarást1
hjúa og sóðaskap ríkra búra, '
þar sem sterkustu öflin eru!
rógur, bakferli og refjar i
ruddalegra sálna, — og alt
þetta legst á eitt um að bæla
hverja unga, hreina tilfinning
og gera henni ólíft í heimahög-
um. Svo berst leikurinn til höf-
uðstaðarins, til Reykjavíkur, og
tala eins bjagað og dönskuskot-
ið og ,,mentun“ þeirra frekast
leyfir — og þar sem kvenfólkið
snarsnýst fiaðrandi utan um
fínustu mennina: danska vevsl-
unarmenn. — Það er engu
líkara en að J. Th. hafi fyrir-
litið nálega alt í samtíð sinni,
að minsta kosti hjá eldri kyn-
slóðinni, og ekki fundist annað
fagurt í þjóðlífi sínu en ástir
heilbrigðrar æskn út um sveit-
irnar — þær ástír, ,sem þann
kunni síst að lýsa af öllu sem
varð honum að yrkisefni.
Nú — eftir að Piltur og
stúlka hefir verið eio vinsælasta
skáldsaga íslensk, áratugum
saman, og er því nær hverjú
mannsbarni kunn — nú kemur
sonarsonur J. Th., Emil Thor-
oddsen, til sögunnar, og með
honum leikarar vorir á fjórða
áratugi 20. aldar, og leysa þetta
verk úr hálfgerðum álögum.
Því að svo fjarri sem því fór
að J. T. væri meistari í frásögn,
eins víst er hitt, að hann var
víða snillingur í því að lýsa
fólki í samtölum. Á leiksviðinu
losnar verk J. Th. við alt sem
háir því, og hitt verður eftir,
og verður enn betur lifandi, öll
þjóðlífslýsing verksins enn blæ-
meiri fyrir þá umgjörð og þau
áhrif sem leiksviðið og hið tal-
aða orð gefa kost á.
Alt sem gott er í sögunrú hef-
Brynjólfur Jóhannesson og Val-
ur Gíslason sem BúrfelIs-feSgar
ir E. Th. kunnað að nota af
smekkvísi og hugkvæmni, og
meira en það, hann hefir víða
ort ágætlega í eyðurnar, verið
trúr verki afans, en gert það
skemtilegra og auðugra, orðið
meira úr sumum persónum
(Kristjáni búðarþjón o. fl.), og
úr sumum atburðum (búðar-
dvöl Guðrúnar og Sigríðar hjá
Möller kaupmanni, sem er einn
skemtilegasti þátturinn í leikn-
um).
Hann hefir auk þess gert
leikinn að söngvaleik, samið for
leik að þáttunum og lög við
kvæðin í sögunni og nokkur
fleiri af ljóðum J. Th., sem
ofin eru inn í leikinn. Jeg held
að engum sem í leikhúsinu var
hafi dulist að margt var mjög
fallegt í tónsmíðum hans. En
því fekk maður ekki að heyra
betur lagið við Ó, fögur er vor
fósturjörð? Lagið var sungið
Arndís Björnsdóttir og Alfred
Andrjesson sem Guðrún og
Kristján búðarmaður.
i fjarska við leiksviðið, og tal-
að á sviðinu meðan byrjunin
var sungin. En það var stein-
hljóð í salnum, fólk hlustaði ef
til vill ekki á annað með sterk-
ari eftirvænting en einmitt
þetta lag. Því ef E. Th. hefir
gert verulega gott lag við þetta
fagra, fræga kvæði afa síns,
þá hefði það getað orðið eftir-
minnilegasti viðburður kvölds-
ins að heyra það sungið
fyrsta sinni opinberlega, — þá
gæti þetta lag orðið ódauðlegt,
orðið sá þjóðsöngur Islendinga,
sem altaf er vonast til að fram
komi!
Jeg vil nú gerast svo djarfur
að fara fram á það, að leiknum
verði þannig breytt, að öll þrjú
erindi kvæðisins verði sungin,
og söngurinn látinn færast nær,
eftir því sem á kvæðið líður,
þannig að áheyrendum gefist
sem bestur kostur á að átta sig
á laginu.
Indriði Waage hafði leikfor-
ustu. Leikurinn var sýndur af
miklu fjöri, kannske sumstaðar
af of miklu fjöri, of fjarri þeim
hugmyndum sem vjer gerum oss
um sveitafólk, bæði fyr og sið-
ar. En yfirleitt má segja að
leikforustan hafi verið ágæt —
nema í einu atriði, og það var
því meinlegra, sem það var ein-
mitt samtalið, er leikurinn end-
ar á: þegar Sigríður og Indriði
hittast aftur, eftir að þeim hefir
verið stíað sundúr um langa
hríð með ósannindum og rógi,
sem hefir eitrað líf þeirra. Sú
lýsing er afleit í sögu J. Th.,
og varð enn verri á leiksviðinu-,
þar sem samtalið fór fram í.
belg og biðu, í hvelli og skyndi,
með kjassi og brosum — eins og-
ekki hefði annað til borið en
smávægilegur misskilningur, og
það daginn áður, eða svo. Leik-
stjórinn hefði getað gert þessa,
endurfundi stórum eðlilegri og
áhrifameiri, — að minsta kosti
hefði hann átt að taka eftir þvl,.
sem í sögunni stendur, að þeg-
ar Indriði og Sigríður hittast.
aftur, eftir alt sem á undan er
gengið, þá „verður þeim báðum
í fyrstu svo bilt við, er þau
þektu hvort annað, að hvorugt
gat um stund komið upp nokkru ;
orði“.
Hjer eru ekki tök á að gera
nema ófullkomna grein fyrir
því hvemig hver einstakur af
hinum mörgu leikendum leysti
hlutverk sitt af hendi. Lang-
best ljek, eins og oft áður,
Brynjólfur Jóhannesson (Bárð-
ur á Búrfelli). Myúidin af þess-
um gamla búra, sem er skorp-
inn, heiðgulur, sljólegur og sila-
legur af sálarleysi og nísku,
með nefið sístíflað af tóbaki, -—
sú mynd var hvergi ýkt, hvergi
skræmd, en hver dráttur í henni
sannur og ljós, hún var full-
komin. Gunnþórunn Halldórs-
dóttir Ijek Ingveldi í Tungu, og
hefir varla Öðru sinni verið sýnd
jafnkostuleg og bráðlifandi
kerling á leiksviði voru. Yfir-
leitt var alt sí-malandi kven-
fólk til sjávar og sveita ágæt-
lega leikið, af Soffíu Guðlaugs-
dóttur (madömu Ludvigssen),.
Arndísi Björnsdóttur (Guð—
rúnu), Ásthildi Egilsson (Stine)
Magnea Sigurðsson og Gunnar
Hansen sem Sigríður og Möller
kaupmaður.
Mörthu Indriðadóttur (Gróu á
Leiti). Þó hefir rnaður hugsað
sjer Gróu gömlu öðru vísi, hæg-
ari og hyggindalegri, meiri tóu-
Iymsku í svip og látbragði. Og
unga parið? Magnea Sigurðsson
(Sigríður) var falleg og náttúr-
leg, ung og barnsleg, Kristján
Kristjánsson (Indriði) er óend-
anlega miklu betri söngvari en
leikari. Valur Gíslason ljek
Guðmund á Búrfelli og gerði úr
honum hinn hressilegasta durg,
en Þorsteinn matgoggur Gests
Pálssonar var ekki nógu óhefl-
aður (maðurinn of laglegur, of
vel ldiptur og til hafður). Gunn
ar Hansen ljek Möller kaup-
mann, af þeirri sljettstroknu
dönsku snyrtimensku, sem
Reykjavík þeirra tíma hefir
skriðið fyrir, og Alfreð And->
rjesson Kristján búðarmann...
sömuleiðis á bjagaðri dönsku,
og gerði úr einu af minni Mut-
verkunum eina skemtilegustu.
persónu leiksins — það er meim