Alþýðublaðið - 21.02.1929, Blaðsíða 2

2
ALÞVÐUBLAÐIÐ
| ALÞÝHUBIiÆBIÐ
5 lemur út á hverjum virkum degi.
j %Sgfe5isla i Alpýðuhúsinu við
j Hveriisgötu 8 opin frá kl. 9 árd.
| ttl kl. 7 siðd.
j Skrifstola á sama stað opin kl.
J 9'1/,—10s/s érd. og kl.-8—9 síöd.
j Siaiars 988 (afgreiðslan) og 2394
4 (skrifstofan).
< Veriíag: Áskriftarverð kr. 1,50 á
3 inánuði. Auglýsingarverðkr.0,15
!hver mm. eindálka.
Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan
‘ (i sama húsi, simi 1294).
Fandap
SjémaatsaaSélagsinis.,
,er í kvöld kl. 8% í Bárunni.
Verða þar greidd atkvæði um til-
lögu sáttasemjara. Engir utanfé-
lagsmenn. fá að sitja fundinn og
vexða sjómenn [tv í að sýna fé-
íagsskýrteini.
Síidareinkasaian.
Síldareigendur hafa pegar fengið
útborgað 24 kr. fyrir tunnu.
Von á uppbót.
----
Alt frá því að samþykt voru
lögin um einkasölu á síld, héfir
ihaldið og blöð þess látiaust bor-
-ið róg og níð á síldareinkasöluna
bæði innan lands ■ og utan
og reynt áð spilla fyrir
benni á allan hátt. Hefir
þessi ósvinna gengið svo lauigt,
áð jafnvel ihaldsmemiirnir í
stjóm einkasölunnar hafa ek'ki
syifist þess, að aifflytja hana eftir
mætti.
Hér í bænum eru nú staddir
ailir framkvæmdastjórar einka-
sölunnar, þrír, og auk þeirra þrir
st'jórnarnefndarmamna. Hef.ir rit-
stjóT.i Alþýðublaðsins fengiið hjá
þeim ýmsar upplýsingar, og skai
að þessu sinni að eims drepið á
þær, sem snerta verð síldarinnar
og sölu.
•Síidin má heita svo að segja
öll seld. Reikningar Einkasölunn-
ar eru ekk.i fullgerðir og endan-
legt verð ekki gert upp. En'síld-
areigendum hafa nú þegar verið
greiddar 24 krónur fýrir 90 kgí.
tunnu af herpmótasíld og 1 krónu
meira fyrir reknetasjld. Sé gert
ráð fyrir, að sölu- og stjórnar-
fcostnaður, útfLutningsgjald, mats-
kostnaður o. þ. h. 'nemi kr. 3,50
á tunnu, svarar það til 27,50
króna og 28,50 króna verðs frítt
um borð. Fáist enn uppbót, kr.
1,50 á tunnu, sem telja má lik-
legt, verður meðalverðið 29 krón-
ur fyrir herpinótasíld og 30 krón-
ur fyrir reknetasíld.
Það mun láta rnærri að tunn-
an, salt, verkun, útskipun o. þ.
h., hafi kostað um kr. 12,50, og
hafa því síldareigendur þegar
fengið útborgað upp í síldarverð-
;ið kr. 11,50 fyrir tunnu af herpi-
nótasíid og kr. 12,50 fyrir rek-
netasíid og fá væntanlega 13 og
14 krónur, þegar endanlega verð-
ur gert upp.
Rógurinn um Einkasöluna varð
til þess, að ýmsir hinna smærri
útgerðarmanna voru hálfragir við
að láta. hana selja fyrir sig.
Mestu olli þó um, að hún hafði
nær ekkert rekstursfýi en hinin
smærri útgerðarmenn eiga yfir-
leitt ógreiðan aðgang að bönkun-
um og þurftu því að fá peninga
út á síldina strax við afhendingu.
Varð þetta hvorttveggja til þess,
að braskarar ýmsir sáb sér leik
á borði og keyptu síidina af út-
gerðarmönnum, gerðust þannig
milliMðir milli þeirra og Ei.nka-
sölunnar. Má geta nærri, að slík-
um mönnuin hafi verið kærkoim-
ið alt það, sem komið gæti inn
hjá útgerðarmönnum ótrú á
Einkasölunni. lökst flestmn þe§s-
ara milliliða að fá síldina. fyrir
8—9 krónur í bverja tunnu, en
Sildareinkasalan hefir þegar skil-
að þeini 41,50—12,50, og Ííklegt
má telja að þeir fái 13—14 krón-
ur fyrir’ hverja tunnu, — eða
55°/o—62°/o hærra en. þeir hafa
gefið fyrir ha.na. — Svarar það t:i
kr. 19,50 og kr. 21,00 fyrir málið.
Slíkt hefir vitaskuld ekki ver-
ið tilgangurinn nfeð stofnun Síld-
areinkasölunnar, heldur hitt,- að
tryggja útgerðarmönnum sölu á
síldinni fyrir verð, sem væri að
minsta kosti vel fyrir framleiðslu-
kostnaði og verkafólkinu Jífvæn-
lega atviimu og fulla greiðslu
launa sinna, en á þessu hvort-
tveggja hafa orðið afskapiegir
misbrestir frá því síldveiðaT hóf-
ust hér, sem kunnugt* er.
Áð gera Síldareinkasötuna að
gróðastofnun fyrir síldarbraskara
og milliliði .nær auðvitað ekki
nokkurri átt.
Þarf því þegar á þessu þingi.
að breyta lögunum um einkasöilu
á síld mj,ög veru|legá, tryggja
henni nægilegt rekstursfé, Játa
hana taka alla söltun og verkun
síldarinnar í sínar hendur og
koma á fúllkominni saimvmnu
með Einkasöiunni og bræðsllustöð
eða stöðvum þeirn, sem ríkið
kemur á fót.
Takmarkið er það, að Síldar-
einkasalan hafi með höndum alla
verzlun með síld og síldarafurðir, -
h.afi umráð yfir verksmiðjuim öil-
um og ákveði, hve mikið skuli
saltaÖ, sykursalitað, kryddað eða
verkað á annan hátt og hve mikið
sett í bræðslu.
Lögin í fyrra voru spor í þá
átt, spor út úr ógöngum þeim,
sem þessi atvinnugrein var komin
í. Nú Veröur þingið í vetur að
stiga spor til víðbótar í sömu
átt'.
Það er oít hættulegt að stöðv-
ast á miðri leið.
Lyra
fer utan í dag, meðal farþega
verður Einar Olgeirsaon. Dvelur
hann erlendis fram í aprílmánuð.
Kosningar í málefnum
sveita og katipstaða.
Afnám gamalia ólaga í
aðsigL
Hvað eftir annað hefir Alpýðu-
flokkurinn reynt að fá afnumin
þau tvöföldu ólög, að menn öðl-
ist ekki kosnmgarétt fyrri en þeir
eru 25 ára gamiir og að fátækra-
styrkur valfli missi hans. A' síð-
asta þingi bar Jón Baldvinsson
þannig fram frv. um að þessi
ranglætisákvæði yrðu numin úr
lögunum uim kosningar í málef'n-
um sveita og kaupstaða. Kosm
ingarrétturinn skyldi miðaður við
21 áris aldur og fátækrastyrkur
ekki valda réttindamissi. Frum-
varpið fjallaði ekki um kosn-
ingarrétt til aliþimgis, þar eð til
þess þarf stjórnarskrárbreyt-
ing'u. Væntanlega veröur þeirrar
breytingar þó ekki lengi að bíða
þegar hín er fenigin. Þar hjálpar
annað skrefið hinu. Þessi endur-
bót náöist þó ekkii á si'ðasta þingi,
en góð mál er hægt að tefja, en
ekki að déyða þau að fuiliu og
öilu.
Æskan hrópar á rétt sinn. Fá-
tæklingarnir krefjaist réttar sins.
Land ið bergmálar af ! kröfuín
ungra mianna um, rétt sinn og
hinir snauðu eru lj.ka vaknaðir og
mótmæiá því, að þeir séu taldir
með glæpamönnutm,
Og nú hefir ríkisstjórnin séð,
að hún hiaut að iláta þettá mál
til sín taka. Nú hefix hún borið
: fram frumvarp uim breytingar á
lögum um kosninigar i irháléfn-
um sveita og kaupstaða. Og þar
í em þessar tvær, réttarbætur.
Koisningaréttur og kjörgengi til<
biæjarstjóma, hreppsnefnda, sýslú-
nefnda og annara slíkra starfa,
skuiu ekki frarnar bundin við 25
ára aldur, h-eldur er áldursmark-
ið fært í 21 ár, og sveitarstyrk-
ur valdi ekki framar kosningar-
réttar- né kjörgengis-missi til
þeirra starfa.
önniur helztu nýmæli frum-
varpsins eru þessi: Bæjarfulitma
skal kjósa alla í senn. Þeir skulu
kosnir til fjögurra ára, í stað 6
ára nú. VarafuUitrúa skal- kjósa
jafnmairga og aðalfulltrúa, og
taki þeir s'ætL í bæjarstjórn í for-
föllum hinna, í þeirri röð, sem
þeir hafa verið kosnir á hverjum
liista. Fyrsta kosning samkvæmt
Jögum þessuim fari fram í janúar-
mánuði næsta ár.
Bæjaxstjóm kjósi bæjarstjóra
eða borgarstjóra, þár sem sér-,
stakur bæjars'fjóri (eða borgar-
stjóri) er. Kjörtími hans sé hi'nn
sami og kjörtími bæjarfuliltnú-
anna. Verður þá trygt, að kosninig
‘borgarstjóra sé í saímræmi við
meiri hluta bæjarstjómar, ^ins og
ríkisstjórn er valin í samræm'i
við meirii hluta alþingis. — Ekki
hafi borgarstjóri eða bæjafstjóri,
sem þannig er kosinn, atkvæð- '
jisrétt í bæjarstjórn eða í nefndnm
heninar, nema liann sé einnig bæj-
arfnlltrúi.
Heimilt sé bæjarstjórn Reykja-
•víkur að ákveða með samþykt,
sem atvi;nnumálaráðher.ra sta'ðfest-
ár, að fleiri en einn borgarstjóri
iskulii vera í Reykjavík, og skiftir
hún þá jafnframt störfum málli
þeÍTra. ELnniig geti bæjarstjóm í
hverjum kaupstað sem er sett sér-
■stakt bæjarráð, er hafi með hönd-
u:m fraimkvæmd ákveðdnna mál-
efna bæjardns ásamt borgarstjóra'
eða bæjarstjóra. Hehjjilt sé bæj-
arstjöm að láta bæjarráð taka
að meira eða mimna leyti Ivið
starfi fastra nefnda. —-
Yfirieitt em ákvæði þessi trii
bóta og sum til stórbóta. Ikigin.
eiga að ganga í gildi 1. jamiar
1930.
Væntamlega sér alþingi sóma
sinn í því að gefa þjóðinnl þessar
réttarbætur í nýjársgjöf á þús-
und óra minningarári sínu. •
Mál þetta var í gær tíl 1. um--
ræðu í neðri deild. Var frv. sam-
þykt tii 2. umræðu mað 16 sam-
hljóða atkvæðum.
AlÞingi.
Rikisstjómm hefir lagt 25 frnm-
vörp fyrir alþingi. Verður efnis
• þeirra getið hér í blaðinu jafnóö-
um og rúm vinst t,il. í gær vorui
11 þeirra afgreidd til 2. umræðu
og nefnda, svo sem nú '\skal
greina.
Neðri deild.
Frumvarp um. breytingar á lög-;
um nm kosningar í idftlefnum
sveita og kaupstaða. Frv. urn ,lög-
gjafarnefnd. Báðum þeim frv. var
vjsað til allsht'rjarnefndar. i-'rv.
um eftirlit með skipum og bát-
um og öryggi þeirra, um breyt-
ingu á lögtum nm/ atvinnu \vöð' -
isdgiingar, um lendiingar- og leið-
ar-merki og viðhald þeirra var
öUum vísað til sjávarútvegsnefnd -
ar. Eins og áður hefir veriö skýrt
frá, flytur stjórnin einnig þingsr-
ál.tillögu um kaup á áhölduim til
þess að bora meö eftir.heitu vátní.
og gufu. Eins og venja er tiii um
tillögur, sem fara fram á.fjárveit-
ingu, var ákveðjð að hafa um
hana tvær tunræður í deildinni.
EEri deifid.
' Frv. um gjaldþrotaskifti. Frv.
um eignar- og notkiunax-rétt;
hvexaorku. Báðum vísaö til aliLs-
é j 16
hnd. Frv. um loftferðir, vísað tiii
samgönigumálanefndar. Frv. nm
hafnargerð á Skagaströnd 'og um
breytingar á lögum um yi'ta og'
sjómerki var báðurn vísað til
sjávarútvegsnefndar. Frv. um
fiskiræktarfélög. Því var visað tíi
landbúnaðarnefndar.
Bæjarstjórnarfundur
er í dag. 12 mál á dagskrá.