Morgunblaðið - 27.04.1935, Blaðsíða 4

4
Laugardaginn 27. apríl 1935.
Ætiar landbúnaðarráð-
herrann að svíkja öll
lóforð í mjólkurmálinu?
Úr því iæit skorið 1. maí.
Mjólkurmálið á Al-
bingi.
Svo sem kunnugt er afgreiddi
Alþingi frumvarp Pjeturs Otte-
sen um breytingar á mjólkur-
lögunum, með svohljóðandi rök
studdri dagskrá:
„Þar sem landbúnaðarráð
herra hefir lýst því yfir, að
hann muni beita sjer fyrir
þeirri skipun á stjóm Samsöl
unnar, sem lögin nr. 1, frá 7.
jan. 1935 gera ráð fyrir eftir
1. maí n. k. og ennfremurj að
Samsalan hafi í búðum sínum
kaldhreinsaða mjólk til sölu, og
með því að mjólkursölulögin
beri að taka til endurskoðunar
eigi síðar en á reglulegu Al-
þingi 1936, þá sjer deildin ekki
næga ástæðu til að breyta lög-
unum að svo komnu og tekur
þvi fyrir næsta mál á dagskrá“.
Öll stjómarfylkingin greiddi
atkvæði með hinni rökstuddu
dagskrá. Meira að segja sner-
ist Bjarni Ásgeirsson gegn sín-
um eigin breytingartillögum og
fylgdi dagskránni. Og hann gaf
þá skýringu á þessíi, að hann,
væri þess fullviss, að Hermann
Jónasson landbúnaðarráðherra
myndi gera þær breytingar á
framkvæmd mjólkursölunnar,
sem bændur höfðu farið fram á.
Hverju lofaði land-
búnaðarráðherrann?
Þegar Hermann Jónasson
landbúnaðarráðherra beitti sjer
fyrir því á Alþingi, að frum-
varpi P. Ottesen yrði vísað frá
með dagskrártillögu þeirri, er
fyr greinir, lýsti hann því hvað
eftir annað yfir í þinginu, að
hann myndi koma í framkvæmd
tveim umbótum á mjólkursöl-
unni frá 1. maí.
Þessar umbætur voru:
1 FYRSTA LAGI, að mjólk
urbúin skyldu fá stjóm Sam-
sölunnar í sínar hendur, sam-
kvæmt „ákvæði um stundarsak
ir“ í mjólkurlögunum.
I ÖÐRU LAGI lofaði ráð-
herrann því, að Samsalan
skyldi framvegis hafa í búðum
sínum nægilegt af kaldhreins-
aðri nýmjólk. 1
Báðar þessar umbætur voru
í samræmi við sameiginlegar
óskir og kröfur framleiðenda
og neytenda.
Undanbrögðin.
Það sem langmestu skiftir í
þessu mjólkurmáli er vitaskuld
það, hverjir fara með stjóm
Samsölunnar, hvort það eru
menn, sem eingöngu hugsa um
hag framleiðenda og neytenda
(sem hjer fara algerlega sam-
an) eða hvort sjerhagsmuna-
klíkur eru þar að verki.
Það hefir verið sameiginleg
krafa framleiðenda og neyt-
enda, að mjólkurbúin sjálf yf-
irtaki stjóm Samsölunnar og
landbúnaðarráðherrann hefir
lofað því, að þessi breyting
skyldi verða gerð 1. maí.
Nú benda hins vegar allar
líkur til þess, að ráðherrann
ætli að svíkja þetta loforð.
Ráðherrann segir sem sje við
stjórnir mjólkurbúanna: Þið fá-
ið ekki stjórn Samsölunnar í
ykkar héndur, nema því aðeins
að allir aðiljar sjeu sammála.
Þetta segir ráðherrann vit-
andi það, að einn aðilinn, sem
hjer á hlut að máli, stjórn.
Mjólkurbús Flóamanna, vill
ekkert samkomulag í málinu.
Aðalforráðamaður þessa bús,
Egill í Sigtúnum, hefir frá upp-
hafi snúist öndverður gegn sam
eiginlegum kröfum framleið-
enda og neytenda. Sjerstaklega
hefir. þetta óskabam Hriflu-
Jónasar látið sjer. ant um, að
sinna í engu óskum og kröfum
neytenda hjer í Reykjavík.
Nú mun það vera ætlan land-
búnaðarráðherra, að láta allar
umbætur á Samsölunni stranda
á því, að Egill í Sigtúnum
skerst úr leik fyrir bú það, er
hann ræður yfir, Mjólkurbú
Flóamanna. Þannig á að koma
öllum umbótum fyrir kattarnef,
og mjólkursölunefnd, með þá
síra Sveinbjörn á Breiðabólstað,
Egil í Sigtúnum og Guðmund
,,fróma“ Oddsson á áfram að
stjórna Samsölunni.
Neytendur munu
herða sóknina.
Stjórn Mjólkurbandalags Suð
urlands hefir gert sínar á-
kveðnu kröfur til landbúnaðar-
ráðherra og bíður nú svars. Þeg-
ar svarið er fengið, þá er tími
til kominn fyrir neytendur hjer
í Reykjavík, að taka sínar á-
kvarðanir.
Þá hafa neytendur fengið úr
því skorið alveg afdráttarlaust,
hverjir það eru, sem standa i
vegi fyrir rjettmætum kröfum
þeirra .
Þá hafa neytendur einnig
fengið úr því skorið, hvort
þyngra verður' á metunum hjá
landbúnaðarráðherra sameigin-
leg krafa framleiðenda og neyt
enda eða þrjóska og drotnunar-
sýki harðstjórans í Sigtúnum.
Egill í Sigtúnum mun hafa
átt sinn þátt í því, að mjólk-
ursölunefnd fór að ofsækja hús
mæður hjer í bænum með skaða
bótamáli.
Harðstjórinn í Sigtúnum hef-
ir sennilega álitið, að það
myndi vera hægt að beita hús-
mæðurnar í Reykjavík svipaðri
verslunarkúgun og tíðkaðist á
oinokunartímabilinu. En hjer
skjátlast harðstjóranum. Hús-
mæðurnar munu áreiðanlega
svara slíkri ofsókn með nýrri
sókn gegn harðstjóranum.
Og þó að næsta skref harð-
stjórans í Sigtúnum yrði það,
að höfða skaðabótamál gegn
IfORGUNBLAÐIÐ
Welsfllnstlatlli oo Himogi
Líklega hefir aldrei hjer á landi
verið gerð jafn svæsin árás á sjer-
mentaða stjett manna, eins og gerð
var á vjelstjórastjett íslands árið
1932, af Alþingi íslendinga.
Árás þessi hófst með því að
tveir þingmenn úr kjördæmum
utan Reykjavíkur, fluttu frum-
vörp um vjelstjórarjettindi fyrir
nokkra nafngreinda menn, sem
heima áttu í kjördæmum þessara
þingmanna. Þessir menn höfðu
aðeins stundað vjelgæslu mismun-
andi langan tíma, með svonefnd-
um. undanþáguleyfum, og full-
nægðu ekki neinum þeim skilyrð-
um, sem sett eru í lögum um vjel-
stjórarjettindi á íslenskum skip-
um.
En þetta var aðeins byrjunin.
Þriðja frumvarpið kom frá sjávar-
útvegsnefnd, sennilega að undir-
lagi 'ríkisstjórnarinnar, og var það
svo víðtækt, að það fór fram á, að
allir, sem hefðu stundað vjel-
gæslu með bráðabirgðaleyfum,
fengu full vjelstjórarjettindi á
s*kipum, með vjelum alt upp í 900
hestöfl. — Eftir núgildandi lög-
um tekur það 9 ár, að öðlast þessi
rjettindi, og til þess þurfa menn
að hafa stundað nám við Vjel-
stjóraskólann og fullnægt öllum
skilyrðum.
Á þessum árum komu menn í
hópum fullnuma út af Vjelstjóra-
skólanum, en fjölgunin var engin
í fiskiflotanum, og var því frum-
varp þetta hreinasta fásinna, þar
sem vjelstjórar eru orðnir nægi
lega margir til að fullnægja eft-
irspurn, og jafnvel, þegar fari'. að
bera á atvinnuleysi meðal stjett-
arinnar.
Það fór nú svo með þessi frum-
vörp, að þau voru öll feld, þótt
öðru vísi liti út í byrjun, og sigr-
aði þar hinn góði málstaður vjel-
stjórastjéttarinnar. En ekki var
það fyrirhafnarlaust.
Á næsta þingi eftir þetta, var
svo stofnuð vjelgæsludeild við
Vjelstjóraskólann, fyrir þá menn,
sem stundað höfðu vjelgæslu með
bráðabirgðaleyfum, og þeir, sem
tóku próf frá deild þessari, fetígu
svo rjettindi til að vera vjelstjór-
ar á skipum með alt að 300 hest-
afla vjelum.
Reykvíkingum fyrir það, að
östaröðin í búi hans lengist dag
lega, skyrkyrnurnar stækka
og smjörkvartilunum fjölgar,
munu Reykvíkingar staðráðnir
í því að berjast í mjólkurmál-
inu þar til fullkominn sigur er
fenginn.
Vilji Egill í Sigtúnum ganga
út í harðvítugt verslunarstríð
við Reykvíkinga og hafi hann
umboð bænda í Árnesþingi til
þess, munu Reykvíkingar taka
því og verður þá framtíðin að
skera úr, hvorir sigra.
En það er auðvitað mesta fá-
sinna og glapræði, ef aðrir
framleiðendur láta umbótastarf
ið í mjólkurmálinu stranda á
harðstjóranum í Sigtúnum.
Látum harðstjórann sigla
sinn sjó, ef hann ekki vill
styðja rjettmætar umbætur á
mjólkursölunni.
Þar, sem búið var að ráða fram
úr þessu máli, þannig, að allir gátu
vel við unað, þá gerðum við vjel-
stjórar okkur von um, að við
fengjum að véra í friði með at-
vinnu okkar, verndaðir af þeim
lögum, sem Alþingi liafði sjálft
sett, en Adam var ekki lengi í
Paradís, eins og allir vita.
Nokkru áður en haustþingið
hófst 1934, fór það að berast út,
að í ráði væri að leggja fyrir
þingið frumvarp til vjelgæslu á
skipum með olíuvjelum upp í 500
hestöfl, og eftir því áttu menn
eftir tveggja mánaða námskeið,
sem haldin eru til og frá í ltaup-
stöðum úti um land, að fá rjett-
indi til vjelgæslu við þetta stórar
vjelar. Jeg, fyrir mitt leyti, hugs-
aði sem svo, að varla kæmi til að
frumvarp þetta yrði að lögum,
þar sem að þeir menn voru í meirh
hluta á þingi, sém kölluðu sig
„umbótaflokka“ og að minsta kosti
annar þeirra flokka hefir altaf
haldið því mjög á lofti, að hann
ætlaði sjér að berjast fyrir auknu
öryggi á^sjónum, og talið það eitt
af sínum stefnumálum, og reynsl-
an á undanförnum þingum hafði
verið sú, að þingmenn þess flokks
höfðu staðið mjög drengilega með
Vjelstjóraf jelaginu þegar frum-
vörp komu fram, sem gengu í þá
átt að skerða rjettindi lærðra vjel-
stjóra.
En það vildi nú svo einkenni-
lega til í þetta skifti, að allir
þingmenn þessa flokks stúðu ámóti
Vjelstjórafjelaginu, og frumvarpið
var samþykt dálítið breytt, að
mestu leyti fyrir hatramma bar-
áttu þessa flokks, og vegna þess
áð hann fekk í lið með sjer ann-
að afl, hina svokölluðu hreppa-
pólitík.
Það vildi svo vel, eða illa til, að
um þetta leyti eignuðust Borgfirð-
ingar nokkuð stórt skip til fiski-
veiða, og þurftu víst að koma að
á skipið einhverjum manni úr
bygðarlagi sínu, þess vegna varð
þingmaður sýslunnar að fylgja
þessu frumvarpi. Framsýnin náði
ekki það langt, að þeir sæju þá
leið, að hvetja efnilega menn úr
sýslunni til að fullnægja þeim
skilyrðum, sem landslög heimtxiðu,
heldur varð að skerða rjettindi
heillar stjettar, til að koma honum
að, án þeirrar þekkingar, sem eldri
lög hafa heimtað.
Hið sama var að segja um þing-
ménn Norðlendinga. Þeir gátu
sameinast um þetta frumvarp, þó
andstæðingar væru að öðru leyti.
Það væri áreiðanlega nægilegt
efni í langa blaðagrein, að athuga
hversu heilbrigð byrjun það er
hjá þeim kauptúnum eða sýslu-
fjelögum, sem af lítilli getu eru að
brjótast í því að koma upp vísi til
útgerðar með stórum olíuvjela-
skipum, að byrja á því að
draga úr þeirri þekkingu,
sem nauðsynleg er, til þess,
að eftirlitið með vjelum skip-
anna sje í góðu lagi, því að óneit-
anlega er það fyrsta skilyrðið fyr-
ir því, að afkoma skípanna sje
góð.
Það hefði að minsta kosti ekki
verið úr vegi fyrir víðkomandi
þingmenn, að athuga fyrst, hversu
mörgum miljónum króna íslenska
þjóðin hefir tapað í verðmætum á
vjelskipaflota landsins, síðan fyrst,
að vjelskip fóru að flytjast hing-
að og óneitanlega hefir mjög oft
orsakast af vanþekkingu á með-
ferð vjelanna, og hversu oft hafa
ekki olíuvjelaskip orðið ósjálf-
bjarga úti á sjó, fyrir bilun á vjel-
unum, sem sennilega hefði verið
hægt að bæta íir eða fyrirbyggja?
ef þékking vjelamanna hefði verið
nægilega örugg.
Jeg býst við því, að þeir þing-
menn, sem ekki voru liandjárnað-
ir, hefðu hugsað sig tvisvar um,
áður en þeir hefðu, td að hlífa
einhverjum sýslufjelaga sínum við
þeim undirbúningstíma, sem lands-
lög heimtuðu til þessa starfs, far-
ið að skerða rjettindi þeirra
manna, sem haft hafa manndóm í
sjer til að afla sjer þeirrar fylgstu
þekkingar á þessu starfi, sem völ
var á hjér á landi. Hinsvegar r
líka skylt að geta þess, að margir
þingmenn komu mjög drengilega
fram í þessu máli, og finn jeg mig
knúðan til að geta sjerstaklega
tveggja manna, semfylgdumálstað
Vjelstj.fjelagsins, af því að annar
þeirra hefir um langan tíma verið
framkvæmdarstjóri fyrir annað
stærsta togaraú.tgerðarf jelag lands
ins, og hinn fengist við vjelskipa-
útgerð í stórum stíl. Á jeg þar við
þá hr. bankastjóra Jón. Ólafsson
og hr. Jóhann Þ. Jósefsson, Vest-
mannaeyjum, því þeir hafa manna
mesta reynslu á þessum efnum, frá
sjónarmiði þeirra manna, sem bera
kostnaðarhliðina, og hafa sjeð að
það er meira virði, að auka sem
mest öryg-gi skipanna, með því, að
hafa menn með sem bestri þekk-
ingu á vjelum þeirra, heldur ent
að skerða rjettindi þeirra manna,
sem þessa þekkingu hafa með því
að samþykkja áðurnefnt frum-
varp.
Jeg býst við, að menn hafi áttað
sig á því, að það voru þingmpnn
Alþýðuflokksins, sem einir gerðu
þetta að pólitísku máli, eða þann-
ig lít jeg á það, eftir því, sem úr-
slita-atkvæðagreiðslan fór um
frumvarpið í neðri deild, þar sem
allir þingmenn þess flokks greiddu
atkvæði með frumvarpinu, og svo
urðu nægilega margir með því úr
hinum flokkunum, til þess að frum
varpið var samþykt.
Jeg get, ekki varist því, að hafa
sterkan grun um, að það muni
hafa ráðið úrslitunum, að Vjel-
stjórafjelagið hefir ekki ennþá
viljað bindast neinum pólitískum
samtökum, við neina ákveðna
Stjórnmálastefnu, og þar af leið-
andi ekki viljað ganga í Alþýðu-
samband íslands, eða jeg get ékki
skilið, að þeir hefðu af öðrum á-
stæðum getað farið svo rækilega
í gegn um sjálfa sig, eins og þeir
hafa farið í þessu máli.
Það væri ekki úr vegi, að athuga
hversvegna þörf er á meiri þekk-
ingu við vjelar, sem komnar eru
upp í 400 hestöfl, heldur en þær
vjelar, sem vanalega eru notaðar
í hreyfilskip frá 10—120 hest-
afla.
Stórar vjelar vinna venjulega
með mjög háum þrýstingi, og
þarfnast því mjög nákvæms eft-
írlits, og góðrar þekkingu þéss,sem
það á að framkvæma, þar sem til-
tölulega mjög litlir gallar geta
orsakað að stærri eða smærri hlut-