Morgunblaðið - 03.08.1935, Side 5

MORGUNBLAÐIÐ
5
1
Frá landsmálafnndMnmn.
Kjötsalan.
Eftlr Slgurð Krlstjánsson
Kröfur bænda.
Laugardaginn 3. ágúst 1935.
<d. hefír nú svo óheppilega viljað
til, að „Valur“ hefir einmitt á
þessu ári farið utan, og eftir
;þeim upplýsingum, sem ráðið hef-
ir fengið, eru lítil sem engin til-
tök á því, að fjelagar Vals geti
tekið þátt í utanför ísl. knatt-
spyrnumanna til Þýskalands. En
til allrar hamingju fyrir íslenska
knattspyrnumenn, þá hefir nú
svo undist til, að búið er að ganga
frá öllum samningum, enda ekki
seinna vænna, þar sem tæpur
mánuður er nú til stefnu. Hefð-
um við nú ekki gefið eftir, þá
hefði alt komist í glundroða, illu
heilli, vegna þessa ódrengilega til-
tækis stjórnar Fram og ísl. knatt-
spyrnumenn bæði orðið sjer til
athlægis hjerlendis og erlendis, og
vegna þessa höfum við nú grip-
dð til þessa óyndisúrræðis, eins
•g getur í ofangreindri fundar-
gerð. Við köllum þetta óyndisúr-
ræði, því að það er hart, að ráð-
ið þurfi að brjóta virðingu sína
>og fulltrúarnir að greiða atkvæði
gegn sannfæringu sinni, einungis
vegna þess, að vissir menn sjá
sjér leik á borði, þegar K. R. R.
á í vök að verjast nieð manna-
val, til þess að lmýja fram hóf-
lausar kröfur, án þess að skeyta
þess noltkru, hvað sje rjettast, til
þess að fá sem bestan árangur
af kappleikjunum, bæði með til-
liti til g.agns og tekna.“
Eftir þessi málalok var síðan
skorað á mig af öllum fulltrúum
knattspyrnuf jelaganna í Rvík,
stjórn í. S. í., móttökunefnd
Þjóðverjanna og fleirum, að taka
aftur til starfa sem formaður K.
R. R. Jeg var fáanlegur til þess,
ef umrædd tillaga mín fengi
frjálsan framgang og yfirleitt að
fulltrúar K. R. R. viðurkendu
meirihlutasamþyktir ráðsins. En
hin óheppilegu minnihlutaöfl
fengu að ráða. Hve'r er svo á-
rangurinn? Jú, endalaust rifrildi
fram á þennan dag, liver hendin
upp á móti -annari, „ultimatum"
í hverju máli og sjálfsögð virð-
ing fjelaganna fyrir K. R. R.
glotuð.
29. júlí 1935.
Tómas Pjetursson.
Ávextir nýir:
Appelsínur.
Ávextir niðursoðnir:
Perur,
Perskjur,
Apricosur,
Fíkjur,
Bl. ávextir.
Pakkhúspláss
111 lelgu
á Vesturgötu 3, um 90 ferm.
gólfflötur, hentugt fyrir
verkstæði eða geymslu.
GEIR THORSTEINSSON.
Jeg kom að máli við fjölda
bænda í flestum hjeruðum lands-
ins um kjötsöluna. Átti jeg ekki
tal við einn einasta hónda, sem
ekki taldi kjötsölulögin stórgöll-
uð. Og flestir töldu einnig mikl-
ar misfellur á framkvæmd þeirra.
Þótti mjer mikils um það vert, að
misfellur þær, sem bændur telja
meinlegastar á lögunum, eru ein-
mitt þær sömu og jeg gerði á-
greining um á þingi, og hefi síð-
an slrrifað um hjer í blaðið.
Bændum er það alveg ljóst,
hvaða árangur þeir eiga kröfu á
að verði af kjötsölulögum, ef lög-
gjafarvaldið á annað horð fer að
hlutast til um þessi hagsmunamál
þeirra. Krafa þeirra er auðvitað
sú, að lögin leiði til þess sama, og
þeir sjálfir keptu að, áður en lög-
in urðu til, en það var aukinn
markaður innan lands og hækkað
nettóverð til þeirra sjálfra. Ef
kjötsölulög ekki tryggja þetta
betur en frjáls samtök og frjáls
viðleitni hændanna sjálfra, þá eru
þau annað tveggja gagnslaus, eða
beint til tjóns.
Aultin sala innan lands vita
allir hændur að er nndir því kom-
in, að hægt sje að fá fólkið til að
neyta kjöts í stað annara fæðu-
tegunda. Þetta verður helst með
því móti að gera neytandanum
sem best til hæfis, og koma kjöt-
inu til hans í sambandi við alls-
konar viðskifti og með sem minst
um tilkostnaði, svo að verðið verði
kaupanda viðráðanlegt. í þessu
efni er það afar mikilsvert, að
sem flestir geti unnið að því að
finna neytendur, og að viðskiftin
verði sem béinust og vinsamleg-
ust.
Reynsjan af kjötsölulögunum.
Nú er komin ársreynsla á kjöt-
söluna eftir hinum nýju lögum
um það efni, og reynslan hefir
leitt í Ijós:
1. Að neýslan innanlands hefir
minkað.
2. Að verðið til neytenda liefir
hækkað, en nettóverð til framleið-
andans lækkað yfirleitt.
3. Að þeir, sem afhenda sam-
bandskaupfjelögunum kjöt sitt til
sölu, fá minst fyrir það.
Það sannreyndi eg af viðtali við
bændur, að hin nýja verslunarað-
ferð með kjötið: að koma því á
sem fæstar hendur, að eiga í lát-
lausum illdeilum við neytendurna,
og láta hverjum hita til þeirra
fylgja hrópyrði — er ekki í þeirra
umboði nje með þeirra vilja npp
tekin. Þeir skilja, að þetta, með
öðru, hefir spilt sölunni innan-
lands, og að þeir verða að hæta
fyrir þessar syndir stjórnarinnar
með minkandi sölu, sem gildir
sama og verðlækkun.
Því miður hefir sú spá ræst, að
hin nýja viðskiftaaðferð: að setja
illdeilur við neytendur í stað vm-
samlegra viðskifta og höft og
bönn í stað frjálsrar sölu, mundi
leiða til sölutregðu, sem aftur
hefði það í för með sjer, að fyrra
árs framleiðsla þvældist fyrir
liinni nýju framleiðslu. Allmiklar
birgðir, sem ætlaðar voru á inn-
anlands markaðinn, liggja enn ó-
seldar, engin slátrun hefir enn
verið leyfð, og óvíst hvenær hún
byrjar, og þá ekki síður með
hverjum árangri, er neytendur þá
eiga að velja um nýja kjötið og
frosið kjöt, sem þá verðnr senni-
lega boðið með lækkuðu verði.
Bændum er það alment ljóst,
að þetta ástand með kjötsöluna er
alveg óviðunanlegt fyrir þá. En
áður en það er rætt, hverjar breyt
ingar eru nauðsynlegastar á kjöt-
sölulögunum, er rjett að gera sjer
grein fyrir því, hverjar orsakir
liggja til hinna miklu mistaka.
Lögin, í þeirri mynd, sem þau
nú eru, voru sett vegna samhands
kaupfjelaganna en ekki bænda.
Þess vegna eru þan fyrst og
fremst bannlög — höfuðáherslan
lögð á það, að taka af bændum
umráðarjettinn yfir framleiðslu
þeirra og fá hann í hendur kanp-
f jelögunum. Með því átti að svifta
bændur því, að fá staðgreiðslu í
peningum, og með því aðstöðunni
til að versla frjálst. Það var ætl-
unin að pynda þá alla í vörusikfta
og skuldaverslun kaupfjélaganna.
Þetta virðist ætla að takast með
þeim afleiðingum, að verðið lækki
og skuldaverslunarf jötrarnir herði
almennar og fastar en áður að
bændastjettinni.
Nauðsynlegar breytingar.
Reynsla þess eina árs, sem liðið
er síðan kjötsölulögin. gengu í
gildi, sýnir það, að dreyfingar-
kostnaðurinn eykst, en neyslan
minkar. Hvorttveggja til tjóns,
bæði fyrir framleiðendnr og neyt-
endur.
Sökum þess, að stórkostlegur á-
greiningur varð á fundunum
milli mín. og fulltrúa stjórnar-
flokkanna um það, hvað smásölu-
verðið væri á kjötinu í Reykja-
vík, set jeg hjer smásöluverðið,
eins og það hefir verið síðan 15.
janúar s. 1.
Spaðsaltað kjöt ■ • • • kr. 1,38 kg.
Súpukjöt (frósið) .. — 1,50 —
Steikarkjöt (frosið) — 1,70 —
Rifjasteik (frosið) .. — 1,80 —
Reykjavík er aðal markaðsstað-
urinn innanlands. Geta nú hænd-
ur sjálfir borið þetta verð saman
við það, sém þeir fá í sinn vasa.
Aðalatriði kjötsölulaganna á að
vera: v.erðskráning, verðjöfnun
og hagkvæm hagnýting markað-
anna. Breytingar þær, sem gera
verður á lögunum á næsta hausti
og lielst nú þegar, eru þessar:
Hverjum manni og hverju fje-
lagi, sem hlítir settum reglum um
slátrmi sauðfjár og verkun kjöts,
sje heimil fjártaka og slátrun.
Heimaslátrun og bein sala til neyt
enda sje frjáls hverjum hónda.
Beilur fornvinanna.
Bændaflokksfulltrúarnir
Framsóknarfuntráarnir rifust um
það á hverjum fundi, hvorir
þeirra hefðu „skipulagt" kjötsöl-
una. Hvorir tveggja þóttust eiga
hugmyndina, og liafa samið, eða
látið semja lögin.
Þe,ssi deila þéirra minti mig á
gamla sögu:
Kráka nokkur hafði stolið eggi,
er lmn helt að væri dtifuegg, því
dúfur höfðu áður verpt á þeim
slóðum. Krákan lagðist á eggið
og ætlaði að unga því út, og segja
að liún ætti ungann.
Ugla liafði sjeð til kráknnnar.
Vissi hún strax, hvað krákan
mundi ætla sjer. Fór hún því til
og rak krákuna af hreiðrinu, og
settist sjálf á eggið.
Nú rifust þær nokltra stund nm
það, hvor þeirra hefði orpið egg-
inu. Og þegar unginn gerði vart
við sig, tóku þær að rífast um
það, hvor þeirra hefði ungað því
út. En ung'inn sltreið úr hreiðrinu,
skreið bókstaflega, því það var
slanga. —
Um eitt, aðeins eitt, voru forn-
vinirnir sammála:-Að Sjálfstæðis-
flokkurinn liefði harist gegn
„skipttlagningunni", og að það
hefði verið af því, að Sjálfstæðis-
menn væru óvinir bænda og vildu
ekki, að þeir fengju strit sitt
borgáð rjettu verði.
Þessum gamla Framsóknar-
þvættingi var auðsvarað með til-
vitnunum í tillögur og ræður
Sjálfstæðismanna á þingi. En
nægilegt var raunar að lesa upp
úr opinberum skýrslum atkvæða-
magn flokkanna í sveitakjördæm-
unum við síðustu alþingiskosning
ar. Þá fengu flokkar þessir at-
kvæði í sveitakjördæmum sent
hjer segir;
SjálfstæðisflokkUrinn 11209 atkv.
Framsóknarflokkurinn 10204% at
kvæði, og Bændaflokkurinn 3145
atkvæði.
Fylgi Sj álfsctæðisfloltksins hef-
ir að sönnu farið vaxandi í sveita-
kjördæmtinum. En livernig sem á
er litið, sýna þessar tölur: í 1.
lagi það, að Sjálfstæðisflokkurinn
er stærsti bændaflokkurinn á Is-
landi og fer með urnhoð og á að
gæta hagsmuna fleiri ntanna í
sveitunum en nokkur annar lánds
málaflokkur á íslandi. í 2. lagi
það, að sveitafólkið sjálft er ekki
þeirrar skoðunar, að Sjálfstæðis-
menn sjeu óvinir sveitanha og
vinni gegn hagsmunum bænda.
Samkepnishvalir og íhaldssósur.
Afurðasölumál landbúnaðarins
átti að vera þrautalending Fram-
sóknar í sveitunum að þessu
sinni. En það fór nú svona, að
bændur töldu sig mjög vonsvikna
í þeint málttrn, sjerstaklega kjöt-
sölumálinu. Þeir telja lögin stór-
gölluð og óviðunanleg, eins og
þatt nú eru. Og við umræðurnar
sannaðist, að það eina, sem
Framsókn á í þessum lögum, er
misfellurnar, einmitt það sem úr
þeim vérður að nema, áður en af
því hlýst meira ilt en orðið er.
Manni gat næstum runnið til
rifja gæfuleysi þessarar Alþýðu-
flokksambáttar, er hún tók svo
herfilega lendingu í þessu máli,
eftir alla hrakningana í fjármála-
umræðunum, og þá ósæmd og
og hugarkvöl, sem sendimenn hennar
höfðu orðið að þola vegna Al-
þýðufloklcslegátanna.
í þessum þrengingum gripu
þeir til margra ófremdarverka og
sumra allskoplegra. Var oftast til
þess gripið að segja sögur úr hinu
syndum spilta lífi Sjálfstæðis-
manna, er þeir sögðu, að heldur
vildu eta manna í eyðimörku,
og jafnvel légðu sjer heldur „ó-
lirein“ dýr til rnunns, en að eta
kjöt frá hændunum.
Ein sagan var um hvalrekann í
Fossvogi, sem átti að vera verk
„íhaldsins“. Og anðvitað höfðu
hvalirnir lilaupið á land af fjand-
skap við bændur. En Sjálfstæðis-
menn liöfðu ekki látið þar yið
lenda. Þeir höfðu ekki aðeins etið
hvalina, heldur hafði Morgnnhlað
ið flutt leiðbeiningar nm mat-
reiðslu hvalkjötsins!
Þessi saga var sögð á hverjúm
fundi. Og sumir ræðumennirflir
viknuðu, er þeir sögðtt frá ilsku
„íhaldsins", sem ekki aðeins seiddi
hvalina á grunn, heldur át þá af
einskærtt bændaliatri.
Hvar sem þessi hvalsaga gekk,
bar fólki saman um það, að þetta
væri í fyrsta sinni, sem það hefði
lieyrt hvalreka talinn óliapp, pg
það ósvinnu að leggja sjer hval-
inn til munns.
Morgunhlaðið hefir eina lesmáls
opntt fyrir kvenfólk sjerstaklega,
eins og lesendum hlaðsins er
kunnugt. Eru þar meðal annars
leiðbemingar í matreiðslu, ritaðar
af ungfrú Helgu Sigurðardóttúr.
Ur þessum matreiðslubálki Var
lesinn kafli á flesttim fttndunum.
Var það legáti Alþýðuflokksifls,
sern oftast var látinn hafa þetta
dagskráratriði, og ljet hann ætíð
sem þetta væri ritstjórnargrein í
Morgunhl. Oftast var lesinn upp
kafli um sósn (nafnið man jeg
ekki). Átti lestur þessi að sanpa,
að íhaldið væri að kenna mönntSm
að búa til rjetti úr matvælum,
sem hændur framleiddu ekki. Auð
vitað af fjandskap til hænda. Nú
vill svo til, að sósa þessi er búin
til úr mjólk, smjöri og eggjnm, og
liöfð með grænmeti eða kartöfl-
um, eftir því sem upplesturinn
hermdi. Innflutningsbann er að
nokkru eða öllu leyti á öllurn
þessum tegundum, og rjettur
þessi því búinn til nær eingöngu
úr framleiðsluvöi’um bænda. En
það var bara ekki hinum nýju
postulum sveitanna kunnugt urn*!
í augum sveitafólks var þvætt-
ingur þessi ekki aðeins skoplegur,
heldur beinlínis fábjánalegur.
Höfðu margir orð á því við mig
og undruðust stórum. En í raun-
inni er það ekkert einsdæmi að
menn verði að gjalti, er þeir koma
á flótta. —
ms
BLÓMKÁL.
RABARBAR.
RÓFUR.
TOMATAR.
gMtUSUj,