Morgunblaðið - 03.03.1937, Blaðsíða 5

JMiðvikudagur 3. mars 1937,
MORGUNBLAÐIÐ
Stjórnarskifti i Bretlandi
og 33 miijarða króna
endurvígbúnaður.
Stanley Baldwin forsætis-
ráðherra Breta hefir
hvað eftir annað lýst yf-
ir því, að hann myndi ieggja
niður embætti þegar sjer fynd-
ist sjálfum tími til kominn. —
Þetta sagði hann blaðakóng-
unum Rothermere og Beaver-
brook, þegar þeir sóttu sem
harðast að honum fyrir tæpum
tveim árum og þetta sagði hann
hægri arminum innan íhalds-
ílokksins, þegar kúga átti hann
til að draga sig í hlje eftir
Hoare-Laval hneykslið í fyrra.
Þessari ákvörðun. hans getur
ekkért breytt, nema að heilsa
hans bili, en heilsa hans er á-
gæt, eins og nú stendur.
*
Því er nú spáð — og þessi
.spá hefir verið á döfinni í Eng-
landi um alllangt skeið — að
JBaldwin muni leggja niður em-
bætti skömmu eftir krýningar-
jhátíðina í maí n.k. Sumir eins
■og t. d. stjórnmálaritstjóri
„Manchester Guardian“ telja j
að Neville Chamberlain muni
•taka við af Baldwin strax eftir
krýningarhátíðina, en aðrir
lelja að breytingin muni ekki
verða gerð fyr en í júlí.
Það er mælt að forsætisráð-
herrar samveldislandanna hafi
íarið þess á leit að Baldwin
stjórni ráðstefnu breska alrík-
isins, sem hefst 18. maí. Há-
tíðahöldunum í sambandi við
krýningu Georgs VI. er ekki
lokið fyr en 28. júní og er því
talið sennilegast að breytingin
verði gerð í júlí.
Um þetta hefir Baldwún þó
ekkert sagt sjálfur annað en að
ihann muni ekki vera í farar-
broddi fyrir breska íhalds-
flokknum við næstu kosningar.
En lítil líkindi eru til að kosn-
ingar fari fram í Englandi fyr
-en eftir 3 ár.
Ef ekkert óvænt kemur fyrir
;mun Neville Chamberlain gef-
ast kostur á að sýna bresku
Þjóðinni forustuhæfileika sína.
Um leið og Chamberlain tekur
við af Baldwin, er gert ráð fyr-
ir að tækifærið verði notað, til
þess að gera aðrar breytingar
.á ráðuneytinu. Er m. a. talið
að Ramsaey Mac Donald muni
draga sig í hlje. Þess mun þó
verða gætt að þjóðstjórn fari
áfram með völd, en ekki hrein
íhaldsstjórn.
*
Tilgátur manna snúast fyrst
-og fremst um það hver verði
f jármálaráðherra. Helst eru til-
nefndir Sir John Simon (núv.
innanríkismálaráðherra) og Sir
Samuel Hoare (núv. flotamála-
ráðherra).
Þá er stundum gert ráð fyrir
að Anthony Eden verði fluttur
úr útanríkismálaráðuneytinu í
flotamálaráðuneytið.
Neville Chamberlain ger-
ir ráð fyrir að vígbún-
aðarútgjöld Breta
muni næstu fimm ár nema
1.500.000.000 sterlingspundum,
eða sem svarar rúml. (33 mil-
jörðum íslenskra króna). Ár-
leg útgjöld næstu fimm ár munu
nema 300 milj. sterlingspunda,
eða sem svarar rúml. 6V2 mil-
jarði ísl. króna.
Fjórði hlutinn af þessari upp-
hæð verður greiddur með lán-
um, eða 80 milj. £ árlega. Þrír
fjórðu hlutar (eða 220 milj. £
árlega), verða greiddir með
tollum og sköttum.
Þetta hefir þó ekki í för með
sjer aukningu skatta og tolla
um 220 milj. £ árlega. Árleg
útgjöld Breta til vígbúnaðar
fram til fjárhagsársins 1936—
1937 námu 120 milj. £. Þessi
útgjöld námu 188 milj. £. s.l.
ár, sem leiðir í ljós að Bretar
byrjuðu þegar á síðasta ári að
auka vígbúnað sinn. Þessi aukn-
ing nam ca. 70 milj. £.
Aukningin á útgjöldum til
Blaðið hefir haft tal af Gísla
Sveinssyni sýslunianni og alþing-
ismanni, scm, cins og kunnugt er,
hefir allmikinn áhuga á kirkju-
málum og kirkjubyggingum.
Spurðum vjer G. Sv. hvað hann
segði um þessa Hallgrímskirkju.
— Teikningin er áberandi að
fyrirferð, svaraði G. Sv., og er
það þó raunar turninn einn, sem
tekur augað, og annað ekki. Hann
yfirgnæfir gersamlega aðalkirkj-
una, er fjall í samanburði við
luína. Tel jeg' að það nái ekki
nokkurri átt að byggja slíkt
kirkjubákn á mel inn við Hval-
fjörð, þótt að Saurbæ sje, þar
sem fáir koma eðlilega og lítill
er söfnuður. Hjer í Reykjavík á
að rísa vegleg kirkja útlits, helg-
uð Hallgrími Pjeturssyni, en
þarna uppfrá er þetta ofviða og
óviðeigandi, þótt Hallgrímur verð-
skuldi alt veglegt til minningar.
Kirkja í sveit getur ekki verið
aðeins stúka aftur úr risaturni.
— Hvaða hugmynd hafið þjer
þá gert yður um, hvernig kirkja
í Saurbæ ætti að vera?
— Að sjálfsögðu á að nota það
fje til kirkjubyggingar þar upp-
frá, sem safnast hefir til þess og'
þess eins. En að mínum leikmanns
dómi og vafalaust margra annara
vígbúnaðar sem borgaður
verður með sköttum og toll-
um fjárlagaárið 1937—38
nemur því ekki nema 32
milj. sterlingspunda, sje
borið saman við síðastliðið
fjárlagaár. Sje borið saman
við árið 1935, nemur aukn-
ingin 100 milj. £.
Nefnd hefir verið sett á lagg-
irnar til þess að gera tillögur
um hvar hækka eigi skatta, og
virðist á skeyti frá frjettaritara
vorum í Khöfn, að kvenfólkið
eigi að bera byrðarnar a. m. k.
að nokkru leyti (auknir skattar
á fegurðarmeðölum).
Til samanburðar við þessar
tölur er fróðlegt að kynna sjer
vígbúnaðarútgjöld Breta.
f 4 ár og 8 mánuði frá því
að heimstyrjöldin byrjaði í ág.
1914 og þar til 31. mars 1919,
var eytt úr ríkisjóði til stríðs-
þarfa 7.702.000.000 £. í þessari
tölu er fólgið lánsfje frá Banda
rík.junum, en ekki fje sem Bret-
ar lánuðu nýlendum sínum.
Meðalútgjöld á ári námu því
á að byg-gja kirkju í Saurbæ fyrir
Saurbæjarsöfnuð (1—200 manns)
og má þó gera ráð fyrir, að alla
jafna sæki þar kirkju, eins og
annars staðar á landinu ineð söfn-
uði að líkri stærð, aðeins fólk, sem
nemur að tölu nokkrum tugum
(nema á stórhÚtíðum), og í stað-
inn fyrir turn einn á þar að verða
fallega að útliti liið ytra, en eink-
um aðdáanleg hið innra,, svo að
hver sá, er þar kemur, verði lirif-
inn af hátíðleika og' trúarinnileik,
í samræmi við hugsun hins mikla
trúarskálds. Kirkjuna á að gera
og prýða hið innra, svo að hún
verði veg'legasta kirkja landsins.
Það eitt getur fullnægt hugmynd-
um manna um minningarkirkju
Hallgríms Pjeturssonar í Saurbæ.
— Er það þá yðar skoðun, að
breyta eigi fyrirkomulaginu í það
horf?, spyrjum vjer.
— Já, segir G. Sv., hvert sem
kirkjuráðið — sem dæma á um
þessi efni — hefir fallist á þessa
teikningu Guðjóns húsameistara
af kirkjunni í Saurbæ eða ekki,
sem jeg reyndar veit ekkert um,
þá er hið eina rjetta það, að nú
verði bygð Hallgrímskirkja þar,
fvrst og fremst sem guðshús fyrir
söfnuðinn á staðnum, að sjálf-
sögðu fagurleg' að utan, en þó sem
Stanley Baldwin.
Anthony Eden.
1.650.000.000, eða svipuð upp-
hæð og Bretar ætla að verja
til vígbúnaðarútgjalda næstu
fimm ár.
Verðlag var hærra á stríðsár-
kirkjuhús, er beri eigi síður dýrð
sína hið innra, sein væri alveg í
samræmi við hina látlausu sálar-
kend hins ógleymanlega sálma-
skálds; fyrir hoinun var trúarlífið
sjálft vafalaust aðalatriðið, en
ekki íburðurinn á ytra borðinu.
Fyrir það fje, tiltölulega mikla,
sem hjer mun vera fyrir hendi,
yrði á þenna hátt kleift að byggja
að Saurbæ á Hvalfjarðarströnd
fegurstu kirkju þessa lands, sem
að utan yrði prýðileg, en einkum
að innan skrýdd öllum öðrum
kirkjum framar.
Hvar eru uppdrætt-
irnir?
Hr. ritstjóri.
ökk fyrir greinarnar um lík-
anið af Hallgrhnskirkju. —
En hvers vegna eru ekki birtir
þeir uppdrættir, sem fram komu
við samkepnina, sem getið var
um ?
Og enn annað! Guðjón Samú-
elsson er prófessor að nafnbót og
formaður í „Fjelagi akademiskra
arkitekta“. Hvernig líta fjelagar
hans á þetta hneyksli? Eða hlífa
þeir formanni fjelags síns við
rjettmæíri gagnrýni?
2. febrúar 1937.
B. G.
Lesendur hafa orðið.
„Þannig má Hallgríms-
kirkja ekki iíta út“.
Neville Chamberlain.
Sir Samuel Hoare.
unum, en það er nú, og gildi
peninga var þessvegna minna
en það er nu.
Lloyd George og
hertoginn af
Windsor.
Lloyd George er nýkom-
inn heim frá Jamaica.
Um jólin sendi hann
hertoganum af Windsor jóla-
kveðju, þar sem hann vottáði
honum vináttu sína. Þegar
Lloyd George kom til Londpn,
var hann spurður að því hyers
vegna hann hefði sent þessa
kveðju.
„Mjer var sagt þarna suður
frá að allir væru á móti Edward
VIII. konungi. Jeg hugsaði þá
með sjálfum mjer. „Hann á að
minsta kosti einn vin eftir“, og
sendi síðan jólakveðjuna.
„Jeg er enn þann dag í dag
vinur hertogans af Windsor".
„Hann var besti prinsinn af
Wales, sem við höfum eignast
um aldir. Hann gerði alt, sem
við báðum hann að gera, fyrir
valdstjórnina“.
„Hann var mjög skylduræk-
inn“.
„Á meðan jeg var forsætis-
ráðherra, var það viðurkent, að
hann væri besti sendiherrann,
sem við höfum nokkru sinni
haft“.
Baugstaða-
smjðriQ
er komio aftur.
Versl. Vísir.
Laugavee; 1.