Morgunblaðið - 10.03.1937, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 10. mars 1337
S
Halldór Arnórsson verður
fimtugur í dag.
Hinn þjóðkunni völundarsmið-
ur, Halldór Arnórsson, er
fimtugur í dag’.
Halldór Arnórsson er fæddur
10. mars 1887, að Hesti í Borgar-
firði, foreldrar hans voru þau
merkishjón, síra Arnór Þorláks-
son, Stefánssonar prests að Und-
irfelli, og Guðrún Elísahet Jóns-
dóttir, Stefánssonar, Þorvarðsson-
.ar prests að Stafholti. — Frábærir
hæfileikar til smíða gerðu þegar
í æsku vart við sig mjög áber-
andi hjá Halldóri, og á aldrinum
1G—19 ára bygði hann upp á ein-
•dæmi baðstofur, hlöður og fleira
þessháttar í sveit sinni, sem bestu
’lærðir smiðin
19 ára gamall ræðst Halldór til
•Jóns heitins Zoega trjesmiðs í
Reykjavík og stundar nám hjá
'honum, en ekki varm Halldór þar
•toörg handtök þar til handbragð
;hans jafngilti hjá fulltíða smið-
Um. Árið 1910 hlaut hann sveins-
hrjef í iðninni, en að kunnugra
línanna sögn, mundi honum fylli-
lega hafa nægt árið til þess að
feysa það verk prýðilega af hönd-
lim, ef lög hefðu leyft.
Jafnframt trjesmíðinu stundaði
Halldór járnsmíði allan þennan
tíma, og er það éi'tt meðal annars
örugg vissa fyrir kostum og hæfi-
Seikur Halldórs á þessum tíma, að
Jón heitinn Þorláksson þáverandi
landsverkfræðingur, rjeði hann í
jþjónustu landsjóðs við smíðar og
verkstjðrn. Árið 1912 er 'hann við
brúargerð á Ytrí-Rangá, en árið
• «ftir er hann yfirsmiður við marg-
nr brýr norðanlands og víðar. —
Veturna 1913—’16 var Halldór
settur til vltasmíðis, og vann að
smíði fjalda margra vita á verk-
stofum landsjóðs, en sumarið 1914
■er hann gerður verkstjofi, er vit-
ar eru reistir á Ondverðarnesl og
:á Svörtuloftum, voru það síðustu
handtök bans í þjónustu land-
sjóðs, því það ár hættir hann þar
störfum, en árið 1916 vann hann
sitt síðasta stórsmíði, þegar hann
byggir vatnsgeyminn á Rauðarár-
holti.
Þótt smíðin ljeti Halldóri með
afbrigðum vel, þá lieimtaði hin
’hagahönd hans víðtækara starf,
og hugur hans hneigðist mjög að
vjelasmíði. Rjeðist hann því árið
1917 til hins mæta manns og al-
hunna þjóðhagasmiðs, Magnúsar
'Benjamínssonar úrsmiðs, og vann
’hjá honum þar til árið 1921, að
vjelaviðgerðum, járnsmíð og
•margskonar öðru.
Árið 1921 ákveður hann,
fyrir áeggjan Læknafjelags
Reykjavíkur að sigla utan til
náms í gerfilimagerð, og naut til
’þess nokkurs styrks fyrir atbeina
'þe.ssa fjelags. Nám þetta stundar
Halldór síðan í iy2 ár, lijá „Sam-
fUndet for Hjemmet og Vanföre“
í Kaupmannahöfn, og lýkur því
að þeim tíma loknum með miklu
lofsorði, og fullum rjettindum.
Þess má geta, að fastákveðinn
námstími hjá þessari stofnun er 4
ár, í hverri grein fyrir sig, en þær
•eru sem hjer gréinir: Trjesmíði,
járnsmíði, söðlasmíði og „Model“
-smíði, þar er engum éinum manni
Tleyft ,að læra 'þétta alt, og ekki
Halldór Arnórsson.
talið gerlegt nje fullnægjandi að
einn og sami maður geti fullnægt
öllum þessum sjergreinum. Þessi
stofnun er hjer greinir er rekin
af ríkinu, og talin ein sú full-
komnasta þar í landi, og viður-
kend fyrir góða og vandaða fram
leiðslu, má það því vera gleðiefni
mikið fyrir okkur að eiga því láni
að fagna, að geta kynt þar slík-
an mann sem Halldór er, því þar
vann hann hin vaudasömustu verk
algerlega upp á eindæmi og að-
stoðarlaust, og það með slíkri
prýði að orð var gert á, enda var
Halldóri boðin þar staða með af-
bragðs launum, og er mjer ekki
grunlaust um að þetta sama til-
boð geti staðið euú, ef Halldór
rjettir út hendina, enda má með
sanni segja að smíðisgripir Hall-
dórs standi síst að baki erlendri
vinnu, hitt mun vera sanni nær,
að hún sje að mörgu leyti vand-
aðri og þjenugri, það geta þeir
borið um sem reynt hafa.
Árið 1932 fór Halldór utan til
að kynnast nýjustu umbótum og
útvega sjer nýrri og fullkomnari
verkfæri. Dvaldi liann þar þriggja
mánaða tíma.
Árið 1934 öðlaðist Halldór meist
ararjettindi í vjelvirkjun, sam-
kvæmt kröfu iðnráðsins, í sam-
ræmi við nýja iðnlöggjöf, eftir 20
ára samfleytt starf í þessari iðn.
Lauk hann því á þá leið, sem allir
vissu sem fil þektu, að hann hlaut
hið mesta lof og dásamleg um-
mæli, dómnefndar og allra manna
er sáu, enda smíðisgripirnir, sem
voru skrúfskæri og hannyrðaskæri
með afbrigðum fagrir gripir, sem
ásamt svo mörgu öðru verða til
þess að lofa meistarann.
Það er svo ótal margt fleira,
sem hjer mætti greina, en yrði um
of langt mál. Þó get jeg ekki lát-
ið hjá líða að minnast tveggja
smíðisgripa, er jeg sá hjá Halldóri
laust fyrir síðustu jól; voru það
skeiðar, silfursmíði, allar grafnar
með gömlu letri. Man jeg varla
eftir að hafa sjeð fegurri og af
meiri hagleik gerða slíka hluti.
Voru þetta jólagjafir til barna
hans.
Að síðustu óska jeg hans ágætu
konu og mannvænlegu og góðu
börnum hjartanlega til hamingju
með þannan viðburðaríka dag, og
vona að öll ókomiu ár megi færa
þeim blessun, gæfu og gengi.
C. Ó.
MOflGUNKLAl. Ib
S. B. ræðir við ísak Jónison kennara
tim átthagafræðl «4 svarar •pnrningunni
HVAÐ ER
ÁTTH AGAFRÆÐI?
Fyrir tólf árum hóf ungur og
áhugasamur barnakennari að
starfrækja smábarnaskóla hjer í
Reykjavík.
Þetta var fyrsti vísir til smá-
barnakenslu lijer á landi, og rjetti
lega leyfðu menn sjer að efast um
árangurinn af tilraunmn þessa
manns, eins og jafnan er gert um
alt, sem er á reynslu- og byrjun-
arstigi.
Nemendurnir voru fjögur fimm
ára börn - svo ekki var mikið í
hættu, ef illa færi!
Þessi maður var ísak Jónsson
kennari, en hann er nú þjóðltunn-
ur orðinn fyriv smábarnakenslu
sína og ýms önnur stöVf í þág'u
uppeldismála þjóðarinnar. Meðal
annars hóf hann fyrstur manna
að kenna átthagafræði.
Þareð námsgrein þessi er ung,
og nafnið nokkuð villandi, hefi
jeg snúið mjer til fsaks Jónsson-
ar og spurt hann um kensluaðferð
þessa. Hann segir:
A tthagafræði. er fólgin í því að
kenUa börnum að þekkja og
skilja liið daglega umliverfi þeirra
og láta þaix læra af því án þess,
að þau viti, að þau sjeu að
læra. Átthagafræðin er leikur,
sniðinn við leikhæfni og skilning
barnanna á hinum stóra heimi,
sem kemur þeim svo kátbroslega
fyrir sjónir. f þessum leik er verið
að hjálpa börnunum til að vaxa
inn í það umhverfi, sem það er
fætt í — það er fyrsta kenslan.
Við skulum athuga þessa litlu
mynd, segir ísak, og slær upp á
blaðsíðu 1 í barnabókinni: Gagn
og gaman — þarna sjáum við lít-
innn dreng, sem stimpast við áð
reisa þungan spítudrumb upp á
endann. Strax og börnin sjá þessa
mynd skilja þau, að það muni
vera erfitt að reisa staurinn, og
fái maður þeim svo litla spýtu,
fara þau sjálf að leika þetta eftir
og ímynda sjer þá, að þetta sje
svo skelfing erfitt- og taka að
streytast við að segja i-i-i-i! Ár-
angrinum er náð — þau kunna að
segja i — og svo þekkja þau staf-
inn þegar þau eru mint á þetta
atvik.
Átthagafræðin er því engin sjer-
stök námsgrein, heldur starfsað-
ferð, eða skipulögð vinnubrögð,
sem eru miðuð við þroskastig
barnsins og ætlað að þroska það
alhliða. Af sumum er hún því köll-
uð móðir alls skólanáms.
— Og kennið þjer börnunum
að_ lesa með þessari aðferð?
— Já, auðvitað. Gamla stöfun-
araðferðin er nú fordæmd í öllum
menningarlöndum, þar sem alúð
er lögð við uppeldi barna. Það er
^ ekkert til, sem heitir að stafa —
I það er bara að læra að tala og
læra að lesa.
ísak Jónsson.
En það er eðlilegt að fólk eigi
bágt með að átta sig á þessu, sem
nam lesturinn eftir hinni gömlu
og erfiðu aðferð, með þjáningum
stafrófskversins. Við erum nefni-
lega fimtíu ár á ’eftir tímanum.
— Teljið þjer þá þessa nýju að-
ferð annmarka- og tálmalausa?
— Neí - eu liún sigrast á örð-
ugleikunum án þess að Uemandinn
verði þeirra var og beinlínis er
þeim varpað yfir á kennarann.
Til þess að læra að lesa verða
börnin fyrst að kunna að
tala — og jeg vil ráðleggja hverri
móður að tala aldrei tæpitungu
eða bjagað mál við barnið sitt —
því það liefnir sín altaf.
Það kann að þykja sáramein-
laust að seg'ja Lille ekke má, nú
ekke villu og hvernin je læt — en
börnin eru skarpskygnari en okk-
ur grunar og auðvitað er það
rjettast, sem pabbi og mamma
segja!
Börnin eiga aldrei að vera leik-
fang foreldranna, eða annara, sem
með þau fara, — því áður en
varir eru þau orðnir sjálfstæðir
emstaklingar og þá er ekki auð
hlaupið að því að jafna þær mis-
fellur, sem liafa oi'ðið til fyrir
nusskilin gæði.
Mállýtt fullorðið fólk, og þá
sjerstaklega hljóðvilt, á oft ógæfu
sína að rekja til tæpitunguskrafs-
ins, þegar málið lærðist.
Annað er það, sem litlum börn-
um hættir til að venja sig á, sem
og stendur þeim fyrir málþrifum
— en það er að lialda hendinni
fyrir munninum meðan þau tala.
Jeg kalla það „að sitja á hljóð-
færinu“ — því ekkert hljóðfæri í
heiminum er dásamlegra en radd-
færi í litlu barni. Þjer ættuð að
heyra fimm ára krakkana „mína“
í Grænuborg syngja uppáhalds
skólasöngvana sína eins og t. d.
þessi stef:
Hafragrautur eilia yndið mitt
er —
hæ, lýsi, lýsi — rúgbrauð
og smjer!
Eða:
Hæ, við hoppum,
hó, við skoppum —
hendumst skólann í.
Læra að lesa og reikna,
leika, skrifa og teikna
— það er gagn að því!
Mjer finst, að okkar ágætn
skáld ættu. að yrkja meira fyrir
börnin en þau gera — því um leið
yrkja þau líf í nýja kynslóð. Það
er að færast mikið í fang — en
ekki að leggjast lágt.
að þarf að matreiða máltíð
fyrir börnin, svo þau komi
því upp í sig. Þau verða ekki
mötuð á skaftpottum!
— Hvaðan er átthagafræðin
upprunnin 1
— Hún mun talin upprunnin í
Þýskalandi, en hún er alheims
eign og alheims kensluaðferð. í
Bandaríkjunum og Svíþjóð hefir
hún frjóvgast mikið. En svo er
um þessa kensluaðferð, að hver
þjóð um sig, verður að færa liana
í þjóðlegan búning, svo hún geti
koníið að tilætluðum uotjun — því
sinn er siður í landi hverju.
Þess vegna hefi jeg aldrei ein-
skorðað mig við kenningar neins
sjerstaks uppeldisfræðings, það
eina, sem jeg beygi mig fyrir er
eðli viðkomandi barns og lögmál
þau, sem móðurmálið lýtur.
— Hve lengi hafið þjer starf-
rækt smábarnaskóla í Grænuborg?
— Þetta er sjötta árið. Hann
starfar nú í þrem deildum, með 25
börnum í hverri deild.
Á vori komandi hefst 13. ár-
gangurinn af voVskóla mínum —
en það 7 vikna námskeið, eða
skóli fyrir lítil börn. Og aldrei
liefi jeg lært eins mikið af neinu
í lífinu, eins og' þessum litlu
kunningjum inínurn, sem dvalið
hafa með mjer á vorín.
Alt, sem jeg kann, hefi jeg lært
af börnum, en mest hefi jeg num-
ið á vorskólanum. Engir eru eins
þakklátir fyrir það, sem þeim er
hjálpað, og engir kunna að gleðj-
ast eins innilega og liryggjast
jafn sái't og lítil börn. Og enginn
er eins hlutlaus og hárfínn dóm-
ari og barnið.
Mjer líður hvergi betur en með-
al lítilla barna — því öll börn eru
góð börn, hvernig sem þau reyn-
a«t þegar þau stækka.
S. B.
A. S. B.
vekur eftirtekt fjelaga sinna á
því, að fjelagsstúlkur sitja fyrir
allri vinnu hjá Mjólkursamsöl-
unni. Eru þær þessvegna beðnar
að gefa sig fram í síma 4187, ef
þær vilja taka að sjer starf vegna
veikinda "orfal’a.