Morgunblaðið - 25.03.1937, Blaðsíða 4

4
viO RG UNBLAÐIÐ
Fimtudagur 25. mars 1937.
tilefnis, rekja þá sögu lengra i
bili, éba víkja að því er síðan
hefir gerst milli ráðherra og
Kveldúlfs í því máli. Jeg skal
aðeins geta þess, að Kveldúlf-
ur telur sig óbundinn af samn-
ingum við bankana, nema að
verksmiðjuleyfið fáist án tafar.
En úr því sem komið er, verður
víst að telja að enginn ráðherra
ajái sjer fært að standa gegn
leyfinu, og síst sá ráðherra, sem
þegar liéfir í raun og veru veitt
það.
Hinar taumlausu
svívirSingar falla
markiausar.
Kem jeg nú að herferðinni
gegn Kveldúlfi. Hún «r
að vísu gömlu, og næstum því
jafngömul og fjelagið sjálft.
Hún hefir orðið því illkvitnari,
sem keppinautur minn í Guil-
bringu- og Kjósarsýslu hefir
akrifað meira í Alþýðublaðið.
En upp í fullkominn hamstola
ofsa snerist hún fyrst sama dag-
inn og atvinnumálaráðherra til-
kynti Kveldúlfi, að hann hefði
ikveðið að veita fjelaginu verk-
smiðjuleyfið. Bendir það tii
þess, að á undan hafi verið
gengin mikil togstreita, og
harðar deilur, milli atvinnu-
málaráðáerra og Hjeðins Valdi-
marssonar, en ráðherrann hafi
neitað að beygja sig, og farið
sínu fram.
Er það skemst af þeim of-
söknuip að segjá, að þær bera
vott um svo taumlausa og sjúk-
lega hejft, að þær hljóta að vera
stjórn Kveldúlf9 alveg óskað-
legar, ef ekki gagnlegar. Verð-
ur því engin tilraun gerð til
þess að rekja þær nje hrekja,
og í þeim efnum alveg látið
nægja að vísa til ræðu þeirrar
ftr jeg flutti á Varðarfundinum
í janúarmánuði, og áður er bent
tál. Jeg minni aðeins á það, að
ekki líður sá dagur, að fjelag-
ið sje ,<ekki kallað fjárglæfra-
fyrirtæki, sem ekkert fáist við
annað en svindilbrask, en að
forstjórar þess, og eigendur all-
ir, sjeu glæpamenn. Gerist ein-
hver svo djarfur, að greiða
götu Kveldúlfs, til dæmis með
því að neita að fremja skýlaust
brot á gildandi lögum, eða heil-
brigðri skynsemi, er hann strax
kominn í Kveldúlfsklíkuna, orð-
inn leiguþý Kveldúlfs, og ann-
að þaðan af verra. Það hafa
allir bankastjórar, og formaður
bankaráðs Landsbankans, á-
samt nefndarmönnum í Gjald-
eyris- og innflutningsnefnd, oft
hlotið slík tignarmerki og hvers-
konar hótanir verið við þá í
frammi hafðar. En við slíku at-
hæfi lá að fornum lögum hýð-
ing. Hafa þéssar skammir, á i
báða bóga, orðið því rudda-
(egri, illkvitnislegri og æðis- j
gengnari, sem nær hefir dregið
um samkomulag milli Kveld-
úlfs og bankanna, og nú síðustu j
dagana snúist upp í einskonar
örvinglan.
Verður nú að játa, að Hjeðni
©g Alþýðublaðinu eru illa skörnt
•ð launin, eftir mikið erfiði, er (
allur almenningur hefir megn-
ustu fyrirlitningu fyrir rógsiðj- j
unni, en Kveldúlfur heldur á-
íram starfsemi sinni, og væntir
W
Ræ^a OSaí§ Thors.
að geta nú skapað góð atvinnu-
skilyrði fyrir að minsta kosti 5
til 6 hundruð menn, við fisk-
verkun. síldveiðar og síldar-
vinslu á næsta sumi'i, auk ó-
beinna framfærsluskilyrða fyr-
ir mörg hundruð sjómenn, á
þeim skipum, er fjelagið hygst
að kaupa síld af.
St. J6h. St. banka-
ráðsformaður.
Aður en jeg skilst við rógs-
iðjuna, vil jeg ekki láta
undir höfuð leggjast, að víta
það alveg sjerstaklega, hvernig
fbrmaður bankaráðs Útvegs-
bankans, Stefán Jóhann Stef-
ánsson, hefir misnotað stöðu
sína. Sjerhverjar þær upplýs-
ingar sem hann sem formaður
bankaráðsins hefir fengið, hef-
ir hann jafnótt hlaupið með í
Alþýðublaðspiltana, en þeir
hafa notað fróðleikinn, eins og
þeim var líkast,, til þess, með
rangfærslum og utúrsnúningum,
að reyna að spilla, eftir föngum,
málstað þess viðskiftavinar
bankans, sem að formaður
bankaráðsins, Stefán Jóhann
Stefánsson, ver skyldugur til
að verndn. Ætti tafarlaust að
reka slíkan mann úr svo ábyrgð-
armikilli stöðu, og hegna hon-
um íyrir' athæfið.
Thor Jenscn og
Kveldúlfur.
Þess hefi jeg orðið var, að
mannj og manni finst
hart að gengið, að eignir Thor
Jensen sjeu settar að veði fyr-
ir skuldum Kveldúlfs. En þar
til er því að svara, að úr því að
Thor Jensen bar hvorki laga-
lega nje siðferðilega ábyrgð á
skuldum Kveldúlfs, var honum
i sjálfsvald sett, hvort hann
vildi færa þá fórn, og sonum
hans, hvort þeir vildu þiggja
hana. Það er því við þá eina að
sakast, þvi bankamir reyndu
hvorki nje gátu, beitt neinni
þvingun í þeim efnum. En vænt-
anlega verður einnig þetta bráð-
um gert að rógsmáli á hendur
okkur feðgum, og alveg jafnt,
þótt Hjeðinn Valdimarsson
verði að viðurkenna, að sje!
nokkur hæfa í því, að Kveld-
úlfur eigi ekki fyrir skuldum,
eins og hann r.ú í marga mán-
uði hefir haldið fram, þá ganga
eigur Thor Jcnsen beint upp í
þær skuldir. renr Kveldúlfur
kynni :»ð reynast óbær um að
rísa undir. En í þessu liggur nú
vbnandi engin fórn, að minsta
kosti ekki frá þeirra manna
sjónarmiði, rem treysta því, rð
Kveldú'fi lánist að greiða aila
sínar skuldir, hvern einn og
einasta eyri. En bregðist það
traust, þá munu fleiri stoðir
bresta^í þessu þjóðfjelagi, því
ekkert nema stöðug óáran eða
éslitið pólitískt stjómleysi, get-
rr valdið því, að Kveldúlfur fái
ekki rlsið undir sínum skuldum.
stjórnarflokka 1927, tókum við
til íhugunar hvort ekki væri
ráðlegast að draga okkur út úr
þessari stóriðju, sem alveg var
sýnilegt að eiga myndi örðugt
uppdráttar, og að minsta kosti
mjög hæpna framtíð undir póli-
tískurn yfirráðum manna, sem
ekki hefðu nægjanlegan skiln-
ing á nauðsyn stórútvegsins
fyrir þjóðarbúskapinn, og allan
almenning í landinu, og sem
höfðu valið sjer að vígorði marg
víslegar árásir í garð útvegsins
og eigenda hans. Jeg játa að
vísu, að okkur kom aldrei til
hugar að svo langt yrði gengið,
sem raun ber vitni um. En engu
að síður er hitt rjett, að áhætt-
una sáum við fyrir, og skyldum
hana að minsta kosti að r.okkru
leyti.
lendinga. Og jeg er alveg viss
um, að það er ekkert nema
óvenju mikið og vaxandi þrek
og dugnaður sjómanna og út-
vegsmanna, sem bjargað hefir
því, að við þó hjörum enn þá.
• Nokkrar tölur sanna þetta
betur en mörg orð.
Fyrir ófriðinn mikla var mán-
aðarkaup á togurum 70 krónur.
Verð á kolum og salti var þá 20
til 25 krónur.
Nú er mánaðarkaup þrefalt.
Kola- og saltverðið tvöfalt.
Jafnframt tekur hið opinbera
í óbeina skatta 20 þúsundir
króna árlega af meðal-togara,
í meðalárferði, en nær allan
gróðann, ef vel árar, og sam-
tímis er svo athafnafrelsið skei't
á öllum sviðum, og með því
dregið úr afkomuskilyrðunum.
Það er.óhugsandi annað en
slíkar staðreynidr hljóti að
speglast glögglega í efnahag
útvegsins, enda gera þær það.
Eins og Hjeðinn
V aldimarsson.
Við vorum allir ríkir, og gát
um því að því leyti heilum I
vagni heim ekið, að f járhags-. Sorgleg dæmi sósíai
legi’i framtíð okkar og skyldu- istanna.
liðs okkar, var einstaklega vel
borgið. Við gátum valið okkur
hlutskifti auðmannsins, sem lif-
ir áhyggjulausu lífi af fje sínu
og vissum gróða, eins og t. d.
Hjeðinn Valdimai'sson. Við hefð
um auðvitað getað haft ein-
hverja hæga atvinnu, og hugs-
að um það eitt, að auka gróð-
ann, hvernig svo sem öðrum
vegnaði, eða jafnvel að græða
því meir, sem aðrir voru harðar
leiknir, eins gg t. d. olíusalinn
Hjeðinn Valdimarsson.
En í þessu sáum við ekki það
fyrirheitna land, er við sóttumst
eftir. Við höfðum efnast, og því
meir, sem þeim vegnaði betur,
er hjá okkur og með okkur
unnu. Okkur fanst sem okkur
bæri skylda til að halda áfram
að eiga samleið með þessu fólki.
Með því höfðum við grætt, með
því urðum við þá líka að tapa,
ef þjóðin átti þrengingar í vænd-
um. Kveldúlfur hafði vaxið upp
og auðgast með þjóðinni. Hon-
A‘
llur þorri atvinnui'ekenda
á sjó og landi hefir nú tap-
að aleigunni, og þúsundir þeirra
orðið að leita á náðir kreppu-
lánanna. Hafa þeir margir ekki
getað greitt nema 2 til 5 % af
óveðtrygðum skuldum, og er
Samvinnufjelag Isfirðinga, und-
ir stjórn Finns Jónssonar, eitt
sorglegasta dæmið um rauna-
sögu útvegsins á síðari árum.
Af 250 þúsund lcróna óveðtrygð-
urn skuldum gat það ekki greitt
nema 1214 þúsund krónur, eða
5 %, og varð aulc þess svo ein-
stakt í sinni röð, að það varð að
fá 147 þúsund krónur eftirgefn-
ar af sjálfum veðskuldum fje-
lagsins, til þess að geta flotið
áfram þetta árið. Má að vísu
vera að þessu fjelagi hafi verið
illa stjórnað, en því mun þó alls
ekki vera til að dreifa um bæj-
arútgerð Hafnarfjarðar, sem þó
hefir árlega tapað stórfje. Munu
eignir hennar nú eigi vera meiri
en 40 % af skuldum hennar, og
um bar því enn að sitja að sama i töpin svo stórvægileg, að þau
borði cg sætta sig við mögru
kýi'nar, eins og aðrir, ef það
yrði hlutskifti þjóðarinnar.
Margfaldir örðug-
leikar.
Ef til vill munu nú margir
segja, að við höfum gert
skakt og ekki reynst nægjan-
lcga framsýnir. Vafalaust er
það rjett, að fyrir ojckur sjálfa
hefði að mörgu leyti reynst far-
saúla að bjarga okkar fje og
láta aðra hugsa um sig sjálfa,
en fyrir heildina hefði það varla
orðið drýgra. Og hitt verður að
efa, að nokkurn íslending hafi
svo raikið sem rent grun í öll
þau ósköp, sem fram eru kom-
in, eða sjeð fyrir alla þá ö"5ug-
leika, sem íslenskir atvinnurek- kostnaðar og afraksturs, að svo
endur hafa orðið að glíma við. miklu leyti, sem íslendingum er
Jeg dreg í tfa, að í nckkru það í sjálfsvald sett.
jafngilda því, að Kveldúlfur
hefði tapað 4 miljónum ki'óna
frá því Bæjarútgerðin tók til
starfa.
Jeg þarf ekki að nefna fleiri
dæmi því til sönnunar, að tap
útvegsins er alment og undan-
tekningarlítið. Allur landslýður
hlýtur að þekkja þá sorglegu
staðreynd, ýmist af sjón eða
reynd. Töp Kveldúlfs eru því
ekkert einsdæmi, og gefa ekk-
ert tilefni til árása á stjóni fje-
lagsins fremur en aðra úcvegs-
menn, nema síður sje. Og árás-
arefnið yrði fyrir alla eitt og
hið sama, nefnilega það, að hafa
ekki stöðvað slíkan taprekstur
fyrir löngu og krafist lagfær-
ingar á hlutföllunum milli til-
Við, eigendur Kveldúlfs, höf
um fyr lent í dálítið svipaðri j
aðstöðu. Eftir sigur núverandi
landi Evrópu hafi orðið jafn
áþreifanleg röskun milli til-
kostnaðar og afraksturs við höf-
uð-framleiðslu þjóðarinnar, eins
og orðið hefir í sjáfarútvegi ís-
Við eigendur Kveldúlfs stönd-
um nú að nýju á krossgötum.
Við verðum að hoi'fast í augu
við afleiðingar þess, að við
rógum ekki saman seglin og
hættum útgerð, meðan við vor-
um ríkir. Við verðum að gera
okkur ljóst, að aleigan er kan-
ske töpuð, og að hjeðan af erw
það eigur annara, sem hætt er
í að halda uppi þessum atvinnu-
rekstri. Við veljum enn að halda
áfram. Við kjósum að þiggja
boð foreldra okkar um veðsetn-
ingu eigna þeirra. Við treystum
framtíð þjóðarinnar. Við treyst-
um starfsþreki okkar sjálfrar.
Við kjósum að berjast þar tií
yfir lýkur, og gera annað tveggja,
að falla með sæmd eða greiða
hvern einasta eyri skulda okkar.
Kveldúlfur og
aðrir.
Hjer er nú borið fram frum-
varp um að Kveldulfur
skuli gerður gjaldþrota.
Jeg vek athygli á því, að sam-
kvæmt landslögum heyrir það
mál undir banka landsins.
Jeg vek athygli á því, að sam-
kvæmt landslögum gilda, án
sjerstakrar lagasetningar, á-
j kvæði um þá, sem ekki teljast
eiga fyrir skuldum.
Jeg vek athygli á því, að með
sjei’stakri löggjöf hefir Alþingi
hrifið nær 3000 framleiðendur
til lands og sjáfar úr klóm
þeiri'ar löggjafar, og veitt þeim,
ásamt öðrum hvorum hreppi á
landinu, og nærri öllum kaup-
stöðum landsins, skuldaskil, áx>
gjaldþrots.
Jeg vek athygli á því, að það
er ekki látið naigja, að meina
Kveldúlfi aðgang þeirra fríð-
inda. Það er heldur ekki látið
nægja, að skilja hann eftir, sem
bráð gjaldþrotalaganna. — Þar
dugir ekkert minna en það, að
taka hann einan út úr og setja
um hann alveg sjerstaka Jög-
gjöf og ákveða, að hann skuli
tafarlaust gerður gjaldþrota.
Jeg vek athygli á því, að
frumvarpið ákveður, að Kveld-
úlfur skuli gerður gjaldþrota
alveg jafnt, þótt hann í raun og
veru ætti eignir langt umfram
skuldir, því í frv. stendur, að
mat á eignum Kveldúlfs skuli
„miða við verðlag á eignum fje-
lagsins í frjálsri sölu á yfir-
standandi tíma“. Teljist fjelag-
ið ekki eiga fyrir skuldum sam-
kvæmt slíku mati, skal það gert
gjaldþrota.
Jeg bið menn vel að athuga,
að miða á við söluverð á yfir-
standandi tíma, þ. ,e. a. s. þegar
fæstir geta Og enginn vill kaupa
fasteignir og skip.
Hvað skyldu þeir verða marg-
ir framleiðendurnir á Islandi,
sem sæmilega samviskuliprir
matsmenn gætu ekki talið illa
stæða eftir slíku mati?
Og hvað skyldu vera margir
1 aular á íslandi, sem ekki vita,
i að með þvi móti mætti gera
næstum hvern einasta fi’amleið-
anda gjaldþrota, enda þótt stór-
ríkir sjeu, einungis ef þeir
skulda út á eignir sínar?
Jeg vek — með hálfum hug
þó, því jeg vil forðast að vekja
hlátur, — athygli á því, hvaða
menn það eru, sem þetta frumv.
bera fram.
í fararbroddi er Hjeðinn
; Valdimarsson, — maðurinn,
sem með olíuokrinu hefir vald-