Morgunblaðið - 01.09.1939, Blaðsíða 5
Föstiidagur 1. sept. 1939.
\ 3
$ft0rgttuMta$Í0
Útgref.: H.f. Árvakiar, R«yk3»vlk.
Ritst.16rar: JCm Kl&rtanaaoft off VaR*T 8t«f4n*»oo (Abyní^arataTJna).
Auglýsingrar: Árni óla.
Ritstjórn, auglÝsmgar og afsrr«itJ«la: kusíurstMsti 8. — fllml M00.
Áskriftarg^aid: fcr. 8,00 & mA.ÐntÍi.
í lausasölu: 15 aura &lntaklft — I* aora ia«C Ii««t>Ck.
STYRJALOAR-UNDIRBUNINGURINH
T dag er verið að flytja fólk í
-*■ stórum stíl frá París og Lon-
don. Þau fyrirmæli hafa verið
:,gefin almenningi í París, að allir
eigi að fara úr borginni, sem
Hieð nokkru móti geti farið
jþaðan.
Flytja á öll börn úr London
þessa daga, bæði ung börn inn-
an 5 ára og skólabörn. Er búist
við að þessi barnaflutningur nái
til einnar miljónar barna. Mikið
. af mæðrum er látið fylgja börn-
unum út úr borginni.
Undirbúningurinn undir slík-
;an skyndiflutning úr borginni
hófst strax í fyrrahaust, þegar
’Tjekkóslóvakíudeilan stóð sem
ihæst. Afstaða Breta til þessarar
• deilu mótaðist áreiðanlega að
rmiklu leyti af því, hve loftvarn-
ir þeirra voru þá ljelegar. En
þá tóku þeir til óspiltra mál-
Þó misjafn orðrómur sje um
það hve mikill liðsstyrkur sje
í ítölum í ófriði, þá verður Þjóð-
verjum mikið lið í því, að hafa
ítalska flugherinn með sjer. Og
altaf verður það allmikið af
breska flotanum sem bundinn
væri við Miðjarðarhaf ef ítalir
væru með í styrjöld. Svo þeir
hefði þeim mun minni skipakost
annarstaðar.
Sú getgáta hefir komið fram
í blöðum, að Bretar myndu jafn
vel hyggja á, að teppa alla að-i
flutninga til Ítalíu með flota
sínum, ef ítalir tækju þátt í
styrjöld.
Nýasta furðuverk tækninnar:
TEFIGRAFIN N
Sfminn gegnir sjðifur
Eftir Curt Seesemanu
Tækninni hefir tekist að
festa talað mál á vax-
plötur, en þó eru þeir ann-
markar á, að það eru tak-
mörk fyrir því, hve langt
mál er hægt að taka, því að
rúmið á plötunni er ekki ó-
takmarkað.
Það vakti nokkra athygli í
gær, að skipað hafði verið svo
nefnt landvarnarráð í Þýska-
landi.Að óathuguðu máli hjeldu
sumir að þetta væri einhver
anna og hafa unnið ósleitilega vottur um róttæka breytingu á
.að loftvörnum sínum síðan.
★
Merkur þýskur hermálasjer-
fræðingur skrifaði nýlega í Ber-
liner Börsen-Zeitung um loft-
'varnir Breta. Sagði hann að
Bretar ættu von á því, að fyrsta
dag styrjaldar, rjeðust 2000
þýskar sprengjuflugvjelar á
London. En í stað þess, að fyrir
-ári síðan hefði mátt kvíða því,
að þessi loftárás grandaði lífi
miljön manna, þá væri nú gert
ráð fyrir, að eigi myndu fleiri
•>en um 30,000 borgarbúar tína
’lífi í árásinni. En þeir gerðu
ráð fyrir meira mannfalli í hafn
arborgum landsins.
Á sjö mínútum eiga Lund-
únabúar að geta komist í neðan-
jarðarhvelfingar þær, sem ætl-
:aðar eru fólkinu til varnar í
loftárásum. En svo löngu áður
ven árásin dynur yfir, ætlast þeir
til að hægt sje að gera almenn-
ingi aðvart.
Auk þess hafa vitanlega ver-
rio gerðar miklar ráðstafanir til
þess að mæta óvinunum í loft-i
inu og hrekja þá frá borginni
eða skjóta þá niður. En loft-
varnaæfingar sem haldnar hafa
-verið hafa sýnt, að það er ekki
iíiægt a,ð búast við því, að þær
varnir verði öruggar. Er fylli-
lega gert ráð fyrir, að hvaða
ráðum sem beitt verður, komist
alltaf allmargt flugvjela yfir
borgina.
★
Afstaða Mussolini, eða ítala,
hefir breyst nokkuð síðustu
dagana, eins og menn hafa get-
að sjeð af skeytunum. Musso-
lini hefirreyntað vinnaaðþvþað
friður haldist. En í byrjun þess-
ara vandræða daga flaug það
fyrir, að Mussolini hefði jafnvel
dottið í hug að sitja hjá, eryia
þótt til styrjaldar kæmi, og
hann hafi láti skína í það
áform sitt við Breta.
En síðustu daga virðast It>
alir undirbúa sig undir styrjöld,
.•alveg eins og aðrar þjóðir.
valdameðferð þar í landi.
En þegar þess er gætt hvaða
menn eru í þessu landvarnar-
ráði, er engin ástæða til að
halda að neitt slíkt sje á döf-
inni. Þar eiga sæti innanríkis-
ráðherrann, viðskiftamálaráð-
herra, forstjóri fjögra ára áætl-
unarinnar, fulltrúi einn frá
hernum og skrifstofustjóri
ráðuneyti Hitlers.
Þetta er ekki annað en eins
konar framkvæmdaráð, vafa-
laust til þess ætlað að gera alla
yfirstjórn landsins umsvifaminni
en áður, og greiðara um skjótar
framkvæmdir.
Um það ieyti, sem blaðið fór
í prentun í gærkvöldi, varð ekki
annað sjeð en álfan væri að fara
á bál. Friðarvonir manna kuln-
uðu út að kalla, þegar hingað
frjettist um kröfur Hitlers í 16
liðum, sem hann kveðst hafa
sent Pólverjum, en þeir svarað
með því einu að gera’ alls-
herjar herútboð.
Kröfur þessar ganga lengra
en kröfur hans í vor, er þá var
hafnað. Þá heimtaði hann Dan-
zig og braut í gegnum pólska
hliðið, er tengdi saman Austur-1
Prússland við meginlandið. En
nú heimtar hann að auki, að
þjóðaratkvæði ráði um það, hver
hafi yfirráðin í pólska hliðinu.
Annars gerðust svo margir
stórviðburðir í gærkvöldi, að
erfitt var að átta sig á þeim hjer
í f jarlægðinni.
En aðalatriðið var þetta.
Útlitið í gærkvöldi benti ein-
(dregið til þess að menn
mættu búast við því, að í dag
aragi til úrslita í styrjaldar-
undirbúningnum, og næstu daga
breytti heimurinn um svip
Það h#fir verið reynt að bæta
úr þessu með því, að þjetta rák-
irnar á plötunni, og einnig hafa
verið gerð sjálfvirk áhöld tii þess
að snúa plötunum við og skifta
mn plötur, svo að; hægt er að iáta
tólf plötur heyrast samfleytt, án
þess að bil verði á milli. En þó
er ekki hægt að taka langar ræð-
ur eða samfeldan ldjómleik á
þennan hátt.
Gagnger breyting- varð á þessu
þegar hljómmyndin tók við af
plötunni. Það er að segja hljóm-
mynd en ekki talmynd, því að
hljómmyndin er bygð á nálar-að-
ferð Edisons eins og grammófón-
platan og er óháð ijósneistaaðferð
talmyndarinnar. í stað plötunnar
er notuð filmuræma.
Það var hugvitsmaðurinn dr.
Daniel frá Köln, sem fyrstur ljet
sjer detta í liug, að nota filmu-
ræmu í stað plötu. Hljóðið rispast
á filmuræmuna á sama hátt og á
plötuna. Af ýmsum ástæðum sltil-
ar hljóðræman orði og hljóm aftur
á eðlilegri hátt en platan. Og sjer-'
1 stök þægindi eru að því, að hægt
er að hafa ræmuna svo ianga sem
maður vill. Þannig hefir t. d. allur
„Niflungahringur“ Wagners —
fjórir söngleikir — verið tekinn
á samfelda ræmu. Opnar hljóm-
myndin hjer alveg nýja mögu-
leika.
En eitt mikilsverðasta gagnið að
þessari uppgötvun virðist ætla
að verða það, að hún opnar ný
svið fyrir notkun talsímans, eink-
um í viðskiftalífinu, síðan dr.
Daniel bjó til hið nýja tæki sitt,
sem hann kallar tefigraf og hægt
er að setja í samband við livaða
talsíma, sem vera skal. Þetta á-
hald gerir símaeigandanum mögu-
iegt að taka á móti skilaboðum og
«enda skilaboð, þó að enginn sje
þeima í húsinu sem síminn er í.
Tefigrafinn svarar sjálfur
ann og tekur á móti skilaboðum
af hinum megin. Við næstu upp-
hringingu fer alveg eins.
Nú er tvent til fyrir eiganda
tefigrafsins. Avmaðhvart kærir
hann sig ekki um að fá skilaboðin
fyr en hann kemur heim og hlust-
ar þá á ræmuna, sem tefigrafinn
hefir til móttöku. Eða þá. að hann
— ef hann er í langri ferð — vill
fá skiiaboðin þangað, sem hann er
staddur. Þá hringir hann heim til
sín. Ahaldið lians svarar þá auð-
vitað fyrst hans eigin romsu, eins
og við allar aðrar upphringingar.
En svo skeður dálítið furðulegt.
Er Smith hefir hlustað á romsuna
tekur hann upp dálitla flautu, sem
fylgir hverjum tefigraf og hefir
ákveðinn tón. Þetta er einskonar
lykill að áhaldinu. Ilann blæs í
flautuna inn í taltækið. Og við
hljóðið setur tefigrafinn ræmuvia,
sem hann hefir tekið áj móti skila-
boðum á, í samband við talsímann
og nú getur Smith hlustað á öll
þau skilaboð, sem síminn hefir tek-
ið á móti síðan hann fór að lieim-
an. Með annari flautu, sem hefir
öðruvísi hljóð, getur eigandi tefi-
grafsins svo stilt áhaldinu um,
þannig, að það gefi þeirn, sem í
það hringja, ný skilaboð. Flaut-
urnar eru lyklar að áhaldinu og
ef svo nvætti segja hver að sínum
dyruvn á því.
Eigandi tefigrafsins er þannig
nokkurnveginn óháður stund og
stað. Þessi mikilvæga upp-
götvun hefði verið óhugsandi án
hægt, að; tala svo langt mál í sím-
ann, að ræman þrjóti.
f”iessi notkun tefigrafsins, sem
hjer hefir verið vninst á, er
aðeins ein af nvörgum- hugsanleg-
um í sambandi við þetta íurðu-
tæki dr. Daniels. Ef eigandi tefi-
grafs þarf t. d. að eiga áríðandi
savntal í síma við avvnan mann,
um eitthvað, sevvv hann vill hafa
vottfast, getur hann sett tefigraf-
inn í samband unv leið og hann
byrjar að tala og fen'gið alt sam-
talið „bókað“ á hijómræmu. Þetta
er líka eins hægt þó að samtalið
fari ekki fram í svvna, heldur nnd-
ir fjögur augu, og sá sevn talað er
við, þarf alis ekki að vita af því,
að óskeikult vitni lvlustar á h ann.
Það ljettir og nvjög á vninni ann-
rvkismanna, að geta jafnan látið
tefigrafinn segja sjer, hvenœr
þetta eða hitt savntal hefir farið
fram og hvað hefir verið sagt.
Eigandi áhaldsins getur skorið öll
áríðandi sarntöl út vvr ræmunni,
sett á þau núvner og vnerki og
geymt þau eins og lifandi skjala-
safn — betra en nokkur hraðrit-
ari hefði verið að verki.
Það leiðir af sjálfu sjer, að
tefigrafinn getur orðið þarfur
þjónn í þágvv rjettvvsinnar og hið
besta vitni, sem hægt er að kveðja
til fyrir rjetti, því að hann skjal-
festir allar nvunnlegar viðræður.
Og munnlegir samningar eru eina
góðir og skriflegii og vottfestir,
ef tefigrafinn hefir verið viðstadd-
hljómræmunnar. En vitanlega er ur samningagerðina.
w.'
jfo
Su
Hann þakkar fyrir
kfólastólinn
Þetta gerist þannig: Þegar sívna-
notandinn fer að heimán talar
hann fáein orð á hljóðfilvnuræmu,
eitthvað á þessa leið: „Þetta er
sími Pauls Smith. Smith forstjóri
er í sumarleyfi, en sjálfvirka við-
tækið á símanum hans tekur á
móti skilaboðum og kemur þeim
til hans. Gevið svo vel að segja
það, senv þjer þurfið að segja yið
Smith“.
Nú hringir eiuhver í síma
Svniths og þá fer tefigrafinn sjálf-
krafa á stað og svarar romsunni
til þess, sem lvringt hefir, undir
A"i og þrjár hringingar hafa
I. R.-ingar! Á sunnudaginn
kemur verður sjálfboðavinna að ,
Kolviðarhóli. Lagt verður af stað ';frst' Slðau tekur hauu UPP á
aðra filnrurævnu það, sem upp-
kl. 8.30 f. h. frá Söluturninum.
Þátttaka tilkynnist til Ivvgólf|
Gíslasonar, -síma 2222. Fjölmenn-
ið.
hringjandinn vildi segja við
Snvitlv, og fer svo sjálfkrafa úr
sambandi undir eins og lvringt er
Morgunblaðið
flutti lesendum
sínum í vor til-
mæli frá ungum
pilti, Kjartani
v snn- lafssyni, að
nafni, um að
skjóta saman
nokkru fje til
þess að hann gæti
keypt sjer hjóla-
stó 1. Hann hefir
mist svo mátt,
að óstuddurkemst
hann ekki leiðar sinnar. —
Heitasta ósk hans var að eign-
/ast hjólastólinn. Undirtektir les-
endanna voru svo góðar, að
hann fekk andvirði stólsins, og
nokkurn afgang, sem hann
lagði í sparisjóð, til þess að
hann í framtíðinni geti staðið
straum af viðgerðum og end-
urnýjun þessa nauðsynlega far-
artækis síns.
Hann kom einn góðviðrisdag
að afgreiðslu blaðsins í stóln-
um ánægður og brosandi og bað
um að blaðið flytti þeim, er
þátt tóku í samskotunum inni-
legustu þakkir fyrir samúð við
■sú og greiðvikni. Og hjerna er
mynd af Kjartani í stólnum.
Hann sýndi starfsfólki blaðsins
hve traustlega stóllinn var smíð-
aður og auðsjeð var á honum.
sjálfum, hve ánægður hann var
yfir því að geta nú upp á eigin
spýtur farið um götur bæjarins.
Bragi kom hingað frá Þýska-
laniÞ í gær.