Morgunblaðið - 10.09.1939, Page 5

Snnnudagur 10. sept. 19S9.
5
■ jptorg*mMa8»i& .......................—
Útget.: H.f. Árvakur, R«ykíavlk.
Rltstjórar: Jðn KJartanssori o* Valtjr Bt«f4.n»*on (AbyrcOarma<Sui>).
Auglýslngrar: Árnl 01«,
RltsUðrn, a«glý**si(r»r o* afrrslBsla: Austuratnstl S. — iBlml t(00.
Áskriftargr)aW: kr. t,00 á atknuBl.
í lausaafiiu: 16 attra slntaklB — S® aur* n»t l.«»b6k.
ILLGRESIÐ
Nú, þegar á því ríður meira
en nokkru öðru, að ís-
lenska þjóðin standi saman sem
einn maður, eru auðnuleys-
ingjarnir, sem kalla sig komm-
únista, að stritast við að halda
uppi stjórnarandstöðu. En sú
andstaða öll er svo aumkunar-
leg og vesæl, að menn næstum
kenna í brjósti um þessa fá-
ráðlinga.
Á meðan vitað var, að ríkis-
•stjórnin hafði í undirbúningi
anargþættar og víðtækar ráð-
.stafanir, vegna ófriðarins, og
stjórnin hafði hvatt þjóðina til
|þess að taka með ró og still-
ingu hverju sem að höndum
jbæri, reyndi blað kommúnista
;að vekja óánægju og sundr-
ung hjá fólkinu, vegna aðgerð-
arleysis stjórnarinnar. En þeg-
.ar svo ríkisstjórnin fór að gefa
út sínar fyrirskipanir til þjóð-
arinnar, risu kommarnir enn
upp og fordæmdu hverja þá
ráðstöfun, sem kom frá stjórn-
inni. Þetta var það vitlausasta,
sem hægt var að gera, sögðu
þessir auðnuleysingjar!
Fyrir ríkisstjórnina skiftir
það engu, þótt kommúnistar
sjeu að gjamma. Enginn tekur
lengur mark á þeim. Enginn
hlustar á þá. Allir fyrirlíta
þessa vesalinga, sem hafa sýnt
það, að þeir eru viljalaust verk-
færi í höndum erlendra drotn-
ara.
★
Ekki er gæfa kommúnista
meiri, er þeir fara að skrifa um
■ viðburðina, sem nú er að ger-
ast út í heimi.
Þeir hafa fengið fyrirskipun
frá Moskva um, að verja þýsk-
rússneska vináttusamninginn,
sem var undirrót hildarleiksins
sem. nú er háður. Sú vörn er
hvorttveggja í senn hlægileg og
..fáránleg.
Fyrst sögðu kommúnistar, að
-'vináttusamningurinn milli erki-
óvmanna væri gerður til þess
að tryggja friðinn. Stalin átti
að hafa leikið svo hatramlega
á Hitler, að nú átti að vera
útilokað, að Þýskaland gæti
llengur ógnað friðnum í heimin-
um.
Svo kom innrásin í Pólland.
Hún var einmitt gerð í skjóli
'vináttusamningsins við Rússa.
Þýskaland þurfti nú ekki leng-
ur að áttast Rússland. Og þeg-
: ar svo var komið, treysti Hitl-
er því, að stórveldin í vestur
Evrópu myndu ekkert aðhafast
og bregðast Póllandi En þetta
fór á annan veg. Þau stóðu
• við sínar skuldbindingar, og nú
geisar hin ægilegasta styrjöld,
sem nokkru sinni hefir háð ver-
ið.
Þrátt fyrir alt þetta, og þrátt
fyrir, að þeir skifta nú þegar
þúsundum, sem fallið hafa og
særst á vígvellinum, auk hinna
mörgu karla, kvenna og barna,
sem fallið hafa fyrir loftárásum
á varnarlausar borgir og þorp,
halda kommúnistar hjer áfram
að lofa einræðisherrann í
Moskva fyrir afrek hans í þágu
„friðarins“!
★
Skyldi það vera sama sem
vakir fyrir kommúnistum hjer
og lieyrst hefir, að vakað hafi
fyrir Stalin og hans ráðunaui-
um, þegar þeir gerðu hinn eft-
irminndega vináttusamning vio
Þýskaiand? Þeir, austur í
Moskva vissu, að afleið.iiig
samningsins yrði styrjöld. Eln
þeir eygðu í fjarlægð vonina
ium það, að kommúnistar
gætu risið upp og framkvv?mt
hina langþráðu heimsbyltingu.
Rússland skyldi vera hlutlaust
í styrjöldinni, til að byrja með,
en grípa inn í, þegar hin stór-
veldin í Evrópu- væru örmagna.
Er það þetta, sem kommún-
istar hjer þykjast sjá, að koma
muni upp úr rústunum? Og
er það þess vegna, sem þeir
lofa og vegsama þýsk-rússneska
samninginn, sem varð þess vald-
andi, að mestu menningarþjóðir
heims berast nú á banaspjót-
um?
★
íslenska þjóðin hefir megna
fyrirlitningu á öllu framferði
kommúnista. Þeir hafa sýnt það
áður í fjölda mörgu, að þeir
eru verkfæri í höndum erlendra
drofnara og tilbúnir hvenær
-sem er, að svíkja land sitt og
þjóð. En aldrei hafa þeir þó
sýnt þetta eins greinilega og nú,
eftir að stríðið braust út.
Hjer heima eru komm-
únistar — þó af veikum mætti
sje — að reyna að ala á sundr-
ung og óánægju, þegar þjóð-
inni ríður mest á, að standa
saman. Og þegar þeir minnast
á hildarleikinn, sem nú geisar
í Evrópu, með manndrápunum,-
eyðileggingunum og hörmung-
unum, jsem hann færir yfir
mannkynið, eru þeir að lofa
og vegsama einvaldsherrann í
Moskva, sem á síðustu stundu
sveik málstað friðarins og
kom skelfingunni af stað!
Því lengur, sem kommúnist-
ar halda uppteknum hætti, því
meiri skömm og því dýpri fyr-
irlitningu, fær þjóðin á þeirra
starfsemi allri. Máske er það
æskilegast, að kommúnistar
haldi áfram á sömu braut, því
að afleiðingin getur ekki orðið
önnur en sú, að þetta illgresi,
kommúnisminn, verði með öllu
upprættur úr okkar þjóðlífi.
Kaupfjelag Reykjavíkur og ná-
grennis hefir sótt mn leyfi til þess
að selja frá söluhíl í úthverfum
bæjarins venjulegar nýlenduvörur.
Meiri hluti hæjarráðs svnjaði
erindinu af þeirri ástæðu, að slík
sala væri ekki heimili skv. 12. gr.
I lögreglusamþyktarinnar.
— H eykjavíkurðrfef —
------- 9. sept ---
Ófriðurinn.
m síðustu helgi trúðu menn
því vart að heimsstyrjöld
skylli á. Þá var hún byrjuð að
heita mátti. Menn Ijetu segja sjer
þrem sinnum áður en þeir tryðu.
Síðau hafa niargir stórviðburð-
ir skeð, er hjer verða ekki rakt-
ir. En ógnir þær, er menn hafa
óttast mest, að loftárásir grönd
uðu fjölmenni og stórborgum,
hafa ekki, svo vilað sje, dunið yf-
ir enn.
Margar svipbreytingar hafa orð
ið á hernaði síðan í síðustu styrj-
öld, og yrði of langt upp að telja.
En ein breytingin er sú, að nú eru
útvarpsstöðvar með ýmiskonar
orðaflaum í áróðursskyni reknar,
að manni finst, í þjónustu her-
stjórna , Menn vegast á með orðum
í ljósvakanum, jafnhliða því sem
morðtólin eru notuð.
Hvað hag okkar áhrærir hjer
úti á íslandi er eiginlega það
sama að segja og um síðustu helgi.
Menn vita ekkert hvað við tek-
ur hjer, eða hvernig við getum
komið viðskiftum okkar fyrir.
Eimskipafjelagsskipin hafa verið
stöðvuð alla þessa viku. Ekki
vegna þess, eins og sumir hafa
haldið, að fjelagið hefði ekki skip
in vátrygð, heldur vgena þess, að
vátryggingu vantaði á skipshafn-
irnar.
Fjelagið liefir haft stríðsvá-
-tryggingu á skipunum alllengi,
þó engin styrjöld væri, með það
fyrir awguni, að ófriður gæti brot
ist út livenær sem væri. Hefir sú
vátrygging vitanlega verið ódýr,
og hefir verið framlengd til
þriggja mánaða í senn. Var sú
trygging útrunnin nokkrmn dög-
um áður en styrjöld braust út,
og framlengd þá.
Stríðstryggingar.
vernig verða samgöngurnar
á hafinu í þessari styrjöld?
Það er spurningin, sem mestu
varðar fyrir okkur. Eftir síðustu
fregnum liafa Þjóðverjar tekið
upp „ótakmarkaðan kafbátahern-
að“, þ. e. a. s. þá aðferð að kaf-
bátamenn skjóta skip í kaf fyrir-
varalanst, er þeir telja sjer fjand-
samleg. Sú aðferð var upptekin í
síðustn styrjöld, þegar hún hafði
staðið yfir í 2y% ár.
Stríðstryggingar voru mjög há-
ar fyrstu daga vikunnar. Sem
dæmi má nefna, að það átti þá að
kosta 60.000 krónur að vátryggja
hina nýju Esju á ferð hennar frá
Danmörku og hingað. Sú vátrygg-
ing var vitanlega ekki tekin, hefði
verið sama og kyrsetning á skip-
um, ef slíkt hefði haldið áfram.
En, síðustu daga hefir þetta verið
alt annað. T. d. var í gær boðið
að vátryggja togara í Englands-
ferðum í 3 mánuði fyrir 4% af
vátryggingarupphæðinni. Dagana
á undan var vátryggingin 10—15
sinnum liærri.
En hvað sem um vátryggingar-
gjÖldin er sagt, og hyernig sem
þau verða, þá er aðalatriðið það,
:"t yfirleitt er leggjandi út í
■:: iingar t. d. til Englands eins
og sakir standa. Menn hugsa til
Ameríkuferða, eins og í fyrri
styrjöld, en hætt við að ógreið-
ara verði um að hefja ný við-
skifti nú en þá. Því þegar Ame-
ríkuferðir hófust á þeim árum,
var hjer enginn liörgull á fje eða
tregða á því að borga hvað sem
var, út í bönd.
Þó mikið hafi verið talað um
framfarir hjer síðan þá, og margt
hafi hjer verið gert í framfara-
átt, ])á er það hinn sorglegi sann-
leikur, að á sviði kaupgetu þjóð-
arinnar hafa framfarirnar eigi
orðið sem skyldi.
En það er víst ekki staður eða
stund til að æðrast um þá hluti
hjer að þessu sinni.
Síldin.
íldveiðarnar eru að fjara út,
að því er síldveiðimenn
segja, og skipin að hætta veiðum.
Gerði síldin það ekki endaslept
að þessu sinni í því að ganga gegn
öllum spádómum og útreikningum
manna. Það má segja um það
sjávardýr, að enginn veit hvaðan
hún kemur eða hvert hún fer, eða
hvað stjórnar ferðum hennar.
Menn hafa verið að gera sjer í
hugarlund, að síldargöngur mætti
nokkuð marka af því, hvernig át-
an væri í sjónum, þeim mun meira
sem væri í sjávarborðinu af smá-
krabbategund þeirri, sem kölluð
er rauðáta, þeim inun betri væru
veiðihorfur.
En alt hefir þetta farið meira
og niinna á annan veg í sumar
en ætlað var — og endar með því,
að átumagn er mjög mikið ein-
mitt um það leyti sem síldin hverf-
ur alveg.
Síðasta aflalirotan, sem munaði
um, var langt úti í hafi norðaust-
ur af Sljettu. Þangað var síldin
síðast elt frá landinu, altaf lengra
og lengra. Það var Örn flugmað-
ur Johnson, er benti á þá veiði
fyrst, þar úti í hafinu.
Hann hefir unnið fyrir mat sín-
um piltur sá í sumar.
Hlutleysið.
ýrmætast af öllu fyrir okk-
ur sem aðrar smáþjóðir er
hlutleysið, varðveisla hins full-
komnasta hlutleysis gagnvart hin
um mikla hildarleik, er nú stend-
ur yfir. Benti Hermann Jónasson
forsætisráðherra rjettilega á það
í ræðu, er hann flutti í útvarpið
fyrir nokkrum dögum, að allir ís-
lendingar verða á þessum tímum
að kosta kapps um að varðveita
þetta fjöregg þjóðarinnar.
Þó við verðum fyrir margskon-
ar óþægindum vegna styrjaldar-
innar, og verðum vafalaust að
neita okkur um margt, sem menn
hafa vanið sig á hjer hin síðari
ár, þá má telja víst, að þau óþæg-
indi verði lítt tilfinnanleg, borið
saman við hörmungar þær, sem
dynja yfir ófriðarþjóðirnar.
Auðlindirnar.
rfiðleikatímar hafa oft reynst
lærdómstímar fyrir þjóðirn-
ar. Og svo getur orðið enn.
Þegar hinir dönsku blaðamenn,
sem voru hjer í heimsókn um dag-
inn, skýrðu frá því, sem vakið
hafði eiuna mest’a athygli þeirra,
voru flestir á því, að trú þjóðar-
innar á land sitt, möguleika pess
og framtíð sína hefði verið þeim
beinlínis undrunraefni. Hvernig
svo fámenn þjóð og fátæk, í svo
norðlægu landi gæti, sem við, lif-
að í þeirri öruggu vissn, að okk-
ur mætti takast að skapa okkur-
lijer trygga hagsæld í framtíð-
inni.
Það er sagt að trúin flytji fjöll.
Og hjer skal það ekki lastað, að
almenningur í landi voru hefir
„tekið gleði sína“ eftir margra
alda vonleysi og doða. En alt fyr-
ir það getum við með sjálfum
okkur viðurkent. að eitthvað er
bogið við okkar framtíðarplön og
framtíðartrygging, meðan búskap-
ur þjóðarinnar ei' þannig, að þeir
sem jörðina hafa ræktað undan-
farin ár, kvarta sáran jTir sínum
taprekstri. Og sótt liefir verið
veiði á „ein ríkustu fiskimið
heimsins“ með þeim árangri, að
tap hefir hlaðist- á tap ofan.
Sparnaðarnauðsvn á ófriðartím
um og samhugur þjóðarinnar til
sjálfsbjargar ætti máske að geta
komið því til leiðar. að „auðlind-
ir“ landsins gæfu ekki taprekstur
alt of lengi.
Ný sjónarmið-
þeim framfaraspretti, sem þjóð
in hefir tekið, upp á síð-
kastið, hefir mjög á það skort, að
við| hofum bygt nægilega mikið á
bláköldum staðreyndum. Yið böf-
um farið í loftköstum og liorft á
loftkastala. Okkur hefir verið
gjarnt á að hugsa of mikið um
hvernig hlutirnir ættu að vera,
hvernig við vildum að þeir væru,
en ekki bygt áætlanir okkar og
verk á hnitmiðuðum staðreyndum.
Og þrátt fyrir alt og alt erum við
eun í dag altof bundnir í daglegu
lífi okkar af gömlum vana og
framtaksleysi. Er það ekki til
dæmis alveg einkennilegt, að meiri
hluti íslenskra bænda er ekki enn
farinn að hafa vothevsgerð sem
fastan lið í búskapnum? Þó þetta
sje auðveldasta heyverkunarað-
ferðin, og altaf örugt að þar
varðveitast næriugarefnin í hey-
inu. Eða að margir bændur skuli
ekki enn, eftir að Jarðræktarlög-
in liafa verið í gildi í 15 ár, vera
búnir að koma áburðarhirðing
sinni í sæmilegt lag. Að enn skuli
frjóefni áburðarins fá að fara for-
görðum fyrir augum þeirra.
Svona búskaparlag í því smáa
þarf að brevtast, samfara breyt-
íngu á rekstri þjóðarbúsins.
Og það sem mest veltur á fyr-
ir sveitirnar er, að takast megi að
sýna og sanna, að ræktun hins
óræktaða úthaga gefi arð og á
þeirri ræktun megi byggja fram-
tíð uppvaxandi kynslóðar.
Á alvörutímum sem nú ætti að
taka þetta stórmál upp til ræki-
legri meðferðar en nokkru sinni
áður.
Varasjóður.
n hvað snertir þjóðarbúskap-
inn í framtíðinni í heild
sinni verður hann, eins og allir
vita, að miðast við það, að hann
heri sig í meðal aflaári, og þegar
aflinn verður meiri, þá notist
tekjur af hví í varasjóð. í stnð
þess, að útgjöld hafa verið sknúf-
uð það hátt. að alt er miðað, að
heita má, við há'nark af því, sem
fengist getur í aðra liönd.
Það kann að þykja undarlegt
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.