Morgunblaðið - 11.05.1940, Page 5

Laugardagur 11. maí 1940,
5
Útgref.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Ritstjðrar: Jðn Kjartansson og Valtýr Stefánsson (ábyrgtSarmaBur).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjðrn, auglýsingar og afgreitSsla: Austurstræti 8. — Slmi 1600.
Áskriftargjald: kr. 3,60 innanlands; kr. 4,00 utanlands.
í lausasölu: 20 aura eintaklB — 26 aura meB Lesbðk.
HERNÁMIÐ
DAGURINN I GÆR mun
ekki aðeins lifa lengi í
minnum þeirra Reykvíkinga, er
fylgdust með atburðunum,
heldur mun hann geymast í
-sögu landsins. Atburðirnir eru
raktir á öðrum stað í blaðinu.
Það ræður að líkum, að menn
.^eta tæplega til neinnar hlítar
Áttað sig á rás viðburðanna,
•eins og hún var í gær, og enn
síður á því, hverjar afleiðing-
4trnar kunna að verða fyrir ís-
lensku þjóðina. Samt eru nokk-
,ur höfuðatriði, sem skera sig
dúr og öllum eru Ijós.
1 fyrsta lagi beinist athygl-
in að því, að okkar gamla vin-j
áttuþjóð, Bretar, sem þrátt fyr-
ir mótmæli íslenskra stjórnar-
valda, hernam höfuðborgina og
ýmsa aðra staði á landinu, legg-
ur megináherslu á það, að her-
námið sje einvörðungu gert
yegna ótta Breta um það, að
ella hefði þjóðin orðið öðrum að
bráð. Að vísu er það svo, að ís-
lensk stjórnarvöld hafa ekki
talið, að slík hætta væri yfir-
Vofandi. En þó er auðvitað á
<enga lund sambærilegt, að sjá
hjer erlent yfirvald, ef þessi er
ástæðan fyrir hingaðkomu þess,
við hitt, ef um væri að ræða
frelsiskerðingu til frambúðar.
Þá er í öðru lagi, að Bretar
Jeggja megináherslu á það,
bæði í yfirlýsingu þeirri frá
:stjórn Bretlands, er birtist í
breska útvarpinu, sem og í yf-
írlýsingu hins nýja, breska
sendiherra, Mr. Howard Smith,
..að hinir bresku hermenn muni
eigi dvelja hjer stundinni leng-
air en hernaðarnauðsyn krefst.
Enn er það, að um leið og
hertakan fer fram, senda Bret-
ar hingað þrautreyndan, virðu-
legan og gáfaðan sendiherra,
sem talandi vitni þess, að þeir
Hti á Island sem algerlega
frjálst og fullvalda ríki í nútíð
>d)g framtíð.
Loks er svo þess að geta, að
’því er ákveðið og eindregið lýst
yfir, að hið breska hervald muni
á engan hátt reyna að hafa á-
hrif á fjármál, atvinnumál eða
jstjórnmál landsins.
íEnginn ágreiningur getur ver.
íð meðal Islendinga um það, að
hið eina æskilega var, að Is-
land hefði mátt áfram búa í
friði og án íhlutunar allra ófrið-
araðila. En úr því sem komið
er, þýða engar slíkar hugleið-
ingar og er þá að taka því, sem
að höndum hefir borið með full-
Ttominni ró og skynsemi.
Viðburðir dagsins í gær eru
sjálfsagt flestum ærið áhyggju-
-efni. En þó verður að viður-
Itenna það, að hernám af hendi
vinveittrar drengskaparþjóðar,
sem jafnframt gaf þær yfirlýs-
íngar, er Bretar gáfu í gær, get-
ur ekki verið mikið áhyggju-
«efni samanborið við hlutskifti
margra annara smáþjóða og eru
síðustu nærtæku dæmin Hol-
land, Belgía og Luxemburg, að
ógleymdum okkar mestu vina-
og frændþjóðum.
Islendingar geta ekki fremur
en aðrir, gert sjer til neinnar
hlítar grein fyrir því, sem þeirra
kann að bíða. En eins og við-
horfið er í dag sæmir ekkert
annað en það, að halda áfram
lífsbaráttu þjóðarinnar og ein-
beina getunni að því, að bægja
frá þeim voðanum, sem við þó
að einhverju leyti kunnum að
ráða, við. Þjóðin á þessvegna
ekki að festa hugann um of
við það, sem orðið er og hún
hefir ekkert vald yfir, heldur
ber henni að hverfa aftur að
sínum daglegu störfum.
Ncw-Yorfc
sýnmgín
opnttð í dag
r
Island er
þátttakandí
Idag verður heimssýningln í
New-York opnuð á ný.
ÍSland er sem kunnugt er
þátttakandi í sýningunni. Við
höfum sama sýningarskála og í
fyrra. Verður sýning okkar með
svipuðum hætti og þá. Bætt hef-
ir verið við ýmsum nýjum
munum á sýninguna og aðrfr
hafa verið endurbættir.
Þá höfum við umráð á öðr-
um skála, sem er við hliðina á
sýningarskála okkar. Þar verða
veitingar og framreiddir ýmis-
konar rjettir úr íslenskum mat-
vælum. Veitingaskálinn er rek-
inn af skandinaviskum veitinga-
manni í New_York og höfum
við engan kostnað af þeim
rekstri.
I þessum skála er einnig mál-
verkasýning og sýndar þar ýms-
ar úrvalsmyndir, sem aðallega
eru í eigu ríkisins og ríkisstofn-
ana.
Haraldur Árnason kaupmað-
ur dvalið ,í New York síðustu
vikurnar til þess að ganga frá í.
sýningarskála okkar.
Lúðrasveit Reykjavíkur leikur á
Austurvelli kl. 2 á hvítasunnu-
dag, ef veður leyfir. Leikur hún
marsa og íslensk lög-; ennfrem-
ur Finlandia, symphoniskt tón-
verk eftir Sibelius, Ouverture Ve-
sentasena, eftir Hause, Valsasyrpa
eftir Robrecht, Amina eftir
Lincke og’ Söngur til kvöldstjörn-
unnar, úr Tannháuser, eftir R.
Wagner.
Þegar þeir komu....
Það var enn skuggsýnt og dimt í lofti, er fyrsta myndin var tekiil
af bresku hermönnunum eftir að þeir stigu á land í gærmorgun. —
Myndin var tekin klukkan 5.30. Hjúkrunardeild var þá að taka sjer
bækistöð í Hótel ísland.
*7 eg heyrði í flugvjelinni
J laust fyrir klukkan þrjú.
En jeg trúði ekki mínum
eigþi eyrum, hjelt að jeg
hefði heyrt í einhverju öðru
farartæki og hjelt áfram að
lesa.
En klukkan rúmlega fjögur
var hringt: „Þrjú herskip á ytri
höfninni og flugvjel yfir bænum“.
Svona var þá komið.
Jeg var kominn niður í hæinu
klukkan hálf-fimm. Það var enn
hálfrokkið. Hvít jörð, eða öllu
heldur krap á götum og slyddu-
hríð- Alt virtist svo óendanlega
grátt og ömurlegt.
Jeg var kdminn að sænska
frystihúsinu og skimaði eftir
skipunum'. Skamt út af hafnar-
bakkanum sá jeg í gegnum kaf-
aldið móta fyrir stóru herskipi
með þrem reykháfum og með
fallbyssum, sem m'iðað var í all-
ar áttir. Skyldu þeir óttast árás?
Skamt fi’á, en nokkuð fjær, var
annað skip af alt annari gerð, en
þó engu minna, að því er virtist.
Og síðan þriðja skipið, minst, en
það var á hreyfingu.
Hjá frystihúsinu stóðu nokkrir
menn og horfðu, út á sjóinn. Þeir
sögðu ekki mikið, ein og ein setn-
ing og síðan þögn. Og þeir hjeldu
áfram að horfa lát á sjóinn.
„Hafa nokkrar ferðir verið frá
skipunum til landsf' spurði jeg.
„Nei, en skyldi það vera nýi
hreski sendiherrann, sem er að
koma . . . .“ Hvernig vissu þeir,
að skipin voru breskf Þeir vissu
það ekki. En skyldi það vera
sendiherrann . . .
ast hver fyrir annari, þessar
drotningar hafsins.
Þarna kom einhver á hraðri
j'ei'ð. „Hann er að leggjast upp
að, það eru hermenn“, kallaði
hann. Jeg tók til fótanna, því
þarna var þriðja herskipið, sem
horfið var af ytri höfninni, að
leggjast við gamla hafnarhakk-
ann. Og þarna voru nokkrir menn
á ferli á hakkanum, 10—15
manns, e. t. v. fleiri.
Jeg sá nú, að á þiljum stóðu
hermenn í hrúnleitum einkennis-
búningum, hver röðin við liliðina
á annari. Nokkur hundruð manns,
hugsaði jeg.
Þegar jeg var kominn niður á
Jiafnarbakkann, var búið að setja
landganginn. Nokkrir voru komn-
ir í land. Þeir voru að skipa sjer
í raðir, og stöðugt fleiri komu til
.að fylla raðirnar. Það var stöð-
,ugur straumur. Jeg vissi nú nóg,
°g jeg hefði getað farið að hugsa
$um hlaðið.
En þarna fann jeg ræðismenn-
ina. Kannske gátu þeir gefið
skýringa, kannske var það samt
bara sendiherrann . . .
En —
„Jeg hefi ekkert að segja yð-
ur, þjer getið sjálfur sjeð“. Og
aðalræðismaðurinn gerði hand-
hreyfingu, sem sagði alt.
Og jeg gat nú farið að skrifa
í blaðið.
Kannske var það alt- og sumt.
Jeg sá nú, að einhverjir stóðn úti
á hafnarhaus. Ef til vill vita þeir
eitthvað meir. En það voru aðeins
nokkrir unglingar, 15—17 ára,
Dregið f 3. flokki Happdrættisins
piltar og stúlkur. Yoru þau að 10.000 krónur: 8962 8964 9032 9035
byrja’ daginn í dag, eða var dag- 23423 9065 9231 9301 9440
urinn í gær ekki liðinn hjá þeimf Þau höfðu ekkert orðið vör við 5000 krónur: 5973 9588 9849 9605 10162 9690 10205 9776 10382
ferðir milli skips og lands. 10641 10768 10895 11018
Þegar jeg kom aftur upp á ' 2000 krónur: 10196 11281 11305 11337
bryggjuna, sagði einhver við mig, 9227 11473 11577 11647 11738
að hresku ræðismennirnir, sá sem 1000 krónur: 11796 11848 12379 12433
býr á Hjeðinshöfða og hinn hefðu 5688 24774 12499 13062 13066 13102
sjest á ferð í bifreiðum fram og 500 krónur : 13230 13237 13895 13962
aftur meðfram höfninni. Jeg fór 2508 3015 3917 19126 14051 14181 14302 14305
að leita að þeim, því að jeg vildi 20707 24081 24246 14367 14377 14442 14563
fá upplýsingar. 200 krónur: 14711 14800 14862 15115
En nú var minsta skipið iagst 168 595 844 5071 15129 15243 15376 15568
við hliðina á stóra skipinu með 5335 8386 9145 9176 15788 15825 15898 16083
reykháfana þrjá. Þarna var eitt- 11547 11903 11948 13531 16180 16258 16263 16692
hvað að gerast. 14019 17041 17348 18837 16717 16901 16922 17095
Það var nú stytt upp. 19776 20861 21371 21674 17172 17181 17197 17259
Jeg fann ekki ræðismennina. En 22568 22954 23574 24514 17267 17487 17558 17657
nú mundi jeg eftir, að jeg gat 24781 17983 18046 18054 18065
ekkert gert án préntara. Jeg varð 100 krónur: 18135 18323 18560 18644
að vera við öllu búinn. 125 132 357 544 577 18723 18812 18824 18865
Þegar jeg kom aftur, voru að- 662 714 1065 1296 1657 19078 19435 19466 19739
eins tvö skip á ytri höfninni. 1880 1922 2034 2211 19765 19846 19991 20127
Hinar fáu hræður, sem staðið 2291 2564 2769 2883 20224 20233 20411 20533
höfðu hjá frystihúsinu, voru 3162 3222 3267 3392 20563 20664
horfnar. Og snjórinn á götunum 3361 3445 3465 3548 20818 20891 21040 21143
var bráðnaður. Það var aðeins 3740 3966 4084 4220 21271 21370 21516 21559
grátt, rennblautt asfaltið. 4291 4301 4467 4703 21857 ,21972 22025 22039
Mjer fanst eins og stóra skip- 4775 4865 5147 5215 22054 22307 22326 22519
ið með reykháfunum þremur 5423 5505 5553 5671 22644 22683 22699 22835
liefði færst nær hafnargarðinum. 5690 5728 6028 6036 22855 22907 22946 23134
Og mjer fanst það hæði gamalt 6115 6116 6126 6364 23241 23312 23448 23510
og — jeg verð að segja það eins 6941 7102 7466 7762 23540 23541 23694 23915
og er — ljótt. Hvítar rákir höfðu 7762 7811 7830 7859 23935 23960 23981 24047
verið málaðar á það ofanþilja, 7873 7899 7955 8066 24245 24767 24889 24936
óreglulegar rákir, eins og öldu- 8130 8195 8317 8447 24990
kaœbar. Þannig faiu þær að dylj- 8519 8649 8780 8875 (Birt án ábyrgðar).