Morgunblaðið - 16.10.1940, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 16. okt. 1940.
Undirbúningur
Esjuferðarinnar
Heimkoman með „Esju“
FRAMH. AF. FIMTTJ SÖHJ.
fyrir landa vora yfir Petsamo,
og á öndverðu sumri mun Guðm.
Hlíðdal, póst- og símamálastjóri,
sem þá var staddur í Danmörku,
hafa farið til Svíþjóðar og Finn-
lands til þess að athuga mögu-
leika á því, að koma Islending-
um, sem heim vildu fara þessa
leið. En þetta bar ekki árangur.
Lá nú heimfararmálið niðri um
stund. 1 júlímánuði tók sendiráð-
ið í Kaupmannahöfn á ný og af
miklu kappi að vinna að því, að
koma íslendingum heim yfir Pet-
samo, og var svo komið um miðj-
an ágúst að mestar líkur voru
talar á að ferðin myndi takast og
allir sem fara vildu voru beðnir
að vera ferðbúnir um þann 20.
ágúst. Fregnir frá ísl. ríkisstjórn
inni hnigu mjög í þá átt að e. s.
Esja myndi verða komin til Pet-
samo, ef engar nýjar hindranir
kæmu fyrir, laust eftir 20. ágúst.
En þrem dögum áður en búist
hafði verið við að lagt yrði af stað
kom skeyti frá ríkisstjórn Islands
til sendiráðsins í Kaupmanna-
höfn, þar sem ríkisstjórnin tjáði
sendiráðinu, að úr ferð Esju til
Petsamo gæti fyrst um sinn ekk-
ert orðið. Sló nú óhug miklum á
hina heimfúsu landa og töldu
margir vonlaust um heimferð.
Jeg og tveir aðrir fórum að
leita að nýjum leiðum til heim-
ferðar og vorum komnir langt á
leið með að fá leyfi til þess að
fljúga frá Kaupmannahöfn til
Lissabon, og þaðan til New York
— sú ferð myndi kosta um 4000
danskar krónur —, þegar sím-
skeyti kom frá ríkisstjórn Islands
til sendiráðsins í Kaupmanna-
höfn, að nú mætti telja víst að
úr ferð Esju til Petsamo gæti orð
ið seint í september.
Hófst nú undirbúningur undir
ferðina að nýju.
Gekk mjög greiðlega að fá leyfi
danskra yfirvalda og Þjóðverja
til þess að fara úr landi og sömu-
leiðis leyfi Svía og Finna til þess
að fara um lönd þeirra.
Undirbúningur þessarar farar
kostaði sendiráðið í Kaupmanna-
höfn mikla vinnu og sama má
segja um hið nýja sendiráð vort
í Stokkhólmi undir stjórn hins
þekta landa vors, Vilhj. Finsens.
Má svo segja að starfsfólkið í
sendiráðinu í Kaupmannahöfn
ynni bæði nætur og daga síðustu
vfkuna áður en ferðin hófst.
Sendiráðin í Kaupmannahöfn
og Stokkhölmi höfðu samið við
Ferðaskrifstofu sænsku járn
brautanna um að sjá um ferðina
frá Danmörku yfir Svíþjóð og
Finnland til Petsamo fyrir ákvæð
isverð fyrir hvern farþega. Skyldi
Ferðaskrifstofan leggja til farar
kost allan, þ. e. skip, járnbraut
og bíla og ennfremur mat á allri
leiðinni og gistingu í Stokkhólmi.

Fólksbifreið
?
I I
X v
5 manna, nýuppgerð, merki %
% Erskine, er til sölu. Uppl. á
bifreiðaverkst. Jóh. Ólafsson- í
| ar & Co.
V x
v *;»
►❖❖♦X~X**XK~X~X~X~X~X~X~X*X~>
FRAMH. AF ÞRIÐJU SÍÐU.
Yngsti farþeginn var 4 mánaða,
en elsti 63 ára.
í Svíþjóð.
Þegar til Málmeyjar kom tók
sænska toll- og vegabrjefaeftirlit-
ið á móti okkur. Var alt starf
þess mjög vel undirbúið og skipu-
lagt, enda var tollskoðun og skoð-
un vegabrjefa að fullu lokið á
tæpum klukkutíma.
Allmikill hluti af flutningnum
var nú innritaður á járnbraut alla
leið til Rovaniemi í Finnlandi og
þaðan á bíl til Petsamo, þannig
að fólk hefði ekki með sjer í
járnbrautinni nema það allra nauð
svnlegasta af fötum.
Að tollskoðun lokinni var sest
að snæðingi á Járnbrautarstöðv-
arhótelinu í Málmey og snæddur
miðdegisverður og kl. 14.20 var
lagt af stað með hraðlest áleiðis
til Stokkhólms. Við höfðum fengið
sjerstaka vagna fyrir okkur í lest-
inni. Voru þeir vel útbúnir, með
stoppuðum sætum, svo líðan fólks-
ins var sæmileg.
Um kl. 18 var veitt smurt brauð
og kaffi, te eða mjólk, og kl. um
23.30 brunaði lestin inn á Central-
járnbrautarstöðina í Stokkhólmi.
Þar tók á móti okkur chargé d"
affaire Vilhj. Finsen. Tilkynti
hann okkur þegar að þá um dag-
inn hefði komið símskeyti frá
skipstjóranum á Esju, þess efnis,
að hún hefði verið tekin af Þjóð-
verjum og færð til Þrándheims.
Finsen gat þess þó strax, að fyrir
lægi þegar frá Þjóðverjum loforð
um að Esja skyldi látin laus eins
fljótt og auðið væri og það tæki
tæplega meira en 2—3 daga.
Þetta þóttú okkur nú ekki svo
góðar frjettir, því sýnt var, að
nokkur töf yrði á ferðinni, því
ekki kom til mála að fara frá
Stokkhólmi fyr en Esja væri
komin til Petsamo, þar sem ekki.
var hægt að fá hótelpláss handa
svo __ mörgu fólki annarsstaðar á
leiðinni.
Frá Kaupmannahöfn fylgdi með
okkur Tryggvi Sveinbjörnsson
sendiráðsritari, skyldi hann taka
„Kurerpost" úr Esju og aðstoða
fararstjórana á leiðinni.
Vika í Stokkhólmi.
Ferðaskrifstofan hafði komið
því svo fyrir, að fólkinu skyldi
skift niður á 6 hótel í Stokk-
hólmi. Við Tryggvi notuðum tím-
ann í járnb’rautinni frá Málmey
til þess að raða íólkinu niður á
hótelin og skipa einn flokksstjóra
fyrir hvert hótel. Tókst það all-
greiðlega, nema nokkur leynilega
trúlofuð pör voru fyrst í stað
skilin að, en seinna tókst að lag-
færa það.
Flokksstjórar voru:
Á Park líótel Jón Engilberts
listmálari. Þar bjuggu öll hjón
með börn. Hafði því Engilberts
ærið að starfa vikuna sem dvalið
var í Stokkhólmi.
Hotel Stockholms Hospits Egg-
ert Guðmundsson listmálari. Þar
bjó mikíð áf úngu kvenfólki.
Hotel Continental Björn Sigurðs
son læknir.
Hotel Regina: Broddi Jóhannes-
son dr. phil.
Hotel Alexandra Björn Jónsson
I. stýrimaður af Gullfossi.
Central Hotellet Brandur Jóns-
son kennari.
Dvölin í Stokkhólmi varð ein
vika. Var ekki lagt af stað þaðan
fyr en daginn sem vissa var fyrir
að Esja kæmi til Petsamo.
Dvölina í Stokkhólmi notaði
fólkið til þess að sjá sig um í borg-
inni, eftir því sem hægt var;
skoða söfn og annað markvert, en
fæstir höfðu neina sænska pen-
inga, og var það mjög vel þegið,
að sendiráðið í Stokkhólmi Ijet
skifta meðal fólksins nokknrri
upphæð, svo flestir eða allir höfðu
einhverja sporvagnspeninga.
Eitt af kvöldunum, sem við
dvöldum í Stokkhólmi, bauð fje-
lagið Norden og Sænsk-íslenska
fjelagið okknr öllum á kvöld-
skemtun nokkra. Þótti það allgóð
skemtun.
Um Svíana má það segja, að
framkoma þeirra og veiting öll á
hótelunum, þar sem við bjnggum,
var hin besta, og um sendiráðið í
Stokkhólmi verður ekki annað með
sanngirni sagt, en það gefði alt
sem í þess valdi stóð til að greiða
fyrir okkur á allan hátt og fórst
það prýðilega.
Langur áfangi.
Svo hafði upprunalega verið á-
kveðið, að flokknum skyldi skift
í tvent í Stokkhólmi og færu þeir
þaðan norður á bóginn sinn dag-
inn hvor, vegna þess hve erfitt er
með bílaflutninga í Finnlandi.
Skyldi Finnur Jónsson alþm. vera
fararstjóri fyrir þeim fyrri en jeg
fyrir þeim' síðari.
Þegar dvölin nú varð lengri en
áætlað hafði verið, var þessu fyr-
irkomulagi breytt þannig, að að-
eins skyldu fara daginn áður en
aðalflokkurinn færi, nokkrar
stúlkur, sem síður var talið að
myndu þola að taka hina erviðu
og löngu ferð frá Stokkhólmi til
Petsamo í einum áfanga. Yarð því
úr að Tryggvi Sveinbjörnsson
sendiráðsritari lagði af stað með
lítinn valinn hóp frá Stokkhólmi
þriðjudaginn 1. október áleiðis til
Rovaniemi. Samanstóð sá flokkur
af 8 konum, sem heldur þóttu
veikbygðari, Haraldi Sigurðssyni
lækni og frú hans, sem einnig er
læknir, og tveim börnum þeirra.
Þetta reyndist að vera hin far-
sælasta skipan.
Miðvikudaginn þann 2. október
kl. 12.30 lagði allur hinn hópur-
inn af stað í aukalest frá járn-
brautarstöðinni í Stokkhólmi.
Skyldi nú haldið í einum áfanga
til Petsamo.
í fylgd með okkur var forstjór-
inn fyrir ferðaskrifstofu sænsku
járnbrautanna, Axel Ekström.
Fylgdi hann okkur alla leið upp
til Rovianemi í Finnlandi, þar
sem járnbrautina þrýtur, og reynd
ist fylgd hans öll hin besta og
giftudrýgsta.
í Stokkhólmi bættust við í hóp-
inn 26 karlmenn og 7 konur, sem
komu frá ýmsum stöðum í Sví-
þjóð, og 5 karlmenn og 3 konur
frá Noregi. Seinna bættist einn
karlmaður í hópinn í Finnlandi.
Meðal þeirra er frá Noregi komu
var Skúli Skúlason ritstjóri.
Lestin brunaði nú móti norðri í
gegnum hin undurfögru lönd Norð
ur-Svíþjóðar. Fögur býli, akrar,
skógar, vötn, ár og fossar bera
fyrir augun. Hugur Petsamofar-
anna er hress og vonglaður, gleðin
yfir því að vera nú endanlega á
leið heim til okkar kæra gamla
Fróns, heim til ættingja og vina,
skín út úr hverju .andliti.
„Vittigheder“, sem vel hefðu
sæmt Páli og Speglinum, fjúka
hvar sem maður fer um lestina,
og ættjarðarsöngvarnir hljóma
stöðugt án afláts, og svona heldur
það áfram þangað til járnbraut-
arþjóAarnir koma og búa um
bekkina til nætursvefns. Áður
höfðum við fararstjóramir, auð-
vitað á siðsaman og kristilegan
hátt, skift fólkinu niður í svefn-
klefana eftir hjónastandi, kynjum
og öðru því um líku. svo alt færi
vel, enda fór líka alt í besta lagi.
Fimtudaginn þann 3. október
vöknuðum við árla í svefnklefun-
um í járnbrautinni og ristim úv
rekkju.
Kl. um 10 árd. komum við til
Boden, sem er allstór bær norðar-
lega í Svíþjóð. Þar snæddum við
ágætan morgunverð, bæði heitan
mat og kaldan. Dvöldum við þar
rúman klukkutíma; stigum síðan
inn í járnbrautina aftur og hjeld-
um áleiðis til Haparanda, sem er
landamærabærinn á landamærum
Fisnlands.
★
Hjer endar frásögn H. J. Hólm-
jáms.
Tíðindamaður blaðsins átti í
gærkvöldi tal við Klemens
Tryggvason cand. polit., en hann
fekk að koma í land í gærkvöldi
af Esju.
Hann skýrði svo frá:
Ferðin gekk greiðlega norður
eftir Finnlandi. Komið var á enda-
stað norðurjárnbrautarinnar að
aflíðandi miðnætti aðfaranótt
föstudags.
Það varð nokkur töf við að
koma fólkinu fyrir í bílana, sem
fiuttu það til Petsamo. Flest voru
það stórir bílar. Yarð fólkið
þreytt á þeirri erfiðu ferð.
Bílarnir lögðu af stað á tíma-
bilinu kl. 1—4 um nóttina og
komu til Petsamo kl. 4—8 e. h.
á föstudag.
í Petsamo var gott veður, og
eins fyrstu daga sjóferðarinnar.
Vár siglt langt vestur í haf, áður
en beygt var til suðurs.
Sjóveiki var nokkur meðal far-
þegar, eins og gengur, en skapið
hið allra besta meðal manna yfir-
leitt, og gleðskapur góður. Var
mikið sungið og söngflokkur stofn
aður, er hjelt uppi söng og glað-
værð.
Viðurger-ningur á skipinu var
allur góður, og aðbúnaður yfir-
leitt. Um 70 manns urðu að haf-
ast við í lestarrúmi skipsins.
— Ilvað gerðist í eftirlitshöfn-
inni bresku?
— Þar voru skoðuð vegabrjef
farþeganna og annað ekki.
Er Esja fór þaðan fylgdi henni
tundurspillir og kafbátur út fyrir
hættusvæðið. Hjeldum síðan beina
leið til íslands og nú erum við
hingað komin.
Lárus Pðlsson
kominn heim
FRAMH. AF. FIMTU SÍÐU.
ir „Fredlöse Folk“ — Útlagar —
og fjallar um Gretti.
— Hver eru yðar bestu hlut-
verk til þessa?
— Fyrsta hlutverk mitt á Kon-
unglega leikhúsinu var hlutverk
Pierre Lascalle í „Nederlaget‘%
eftir Nordahl Grieg, en stærsta
leikhlutverk mitt var, er jeg ljek
Hector í „Það verður ekkert úr
Trojustríðinu“. Það leikrit var
leikið í Riddersalen, sem er lítið
leikhús, en gott, og hefir jafnan
það nýjasta og besta á boðstól-
um.
— Þjer hafið líka leikið í kvik-
mynd?
— Já, nokkrum, t. d. „Ballett-
inn dansar", sem hefir reyndar
verið sýnd heima. En þó gaman
sje að leika í kvikmynd, er þó
betra að vera á leiksviði. Þar er
sjálfur leikarinn aðalatriðið, en í
kvikmyndunum hefir leikstjórinn
einna mesta hlutverkið.
— Voruð þjer ekki ráðinn við
Konunglega leikhúsið í vetur?
— Jú, að vísu. — En stríðið
breytti öllu, segir Lárus að lok-
um. — Og jeg er eins og aðrir Is-
lendingar. Jeg vildi ólmur komast
heim um leið og þess varð nokk-
ur kostur. Þ. H.
Menningarsaga Svía
FRAMH. AF ÞRIÐJU SÍÐU.
kenslustofu háskólans. Fyrsti fyr-
irlesturinn er í kvöld kl. 8. Efni:
„Með lögum skal land byggja“.
Sendikennarinn kennir sænsku
á fimtudögum kl. 5—7 í háskól-
anum, 4. kenslustofu. Kenslan er
bæði fyrir byrjendur og þá, sem
lengra eru komnir. Eins og áður
er kenslan heimil öllum, sem henn-
ar vilja njóta, án endurgjalds.
Rússar og
Þjóðverjar
FRAMH. AF ANNARI SÍÐU.
Hernám Þjóðverja á Balkan-
skaganum er gert í þ>eim til-
gangi að styðja sókn ítala í
Egyftalandi, sem átti að hefj-
ast í ágústmánuði, en nú getur
ekki byrjað fyr en í nóvember.
Tilgangur Hitlers er nú áð
gera Rússa óvirka og er því
ástandið mjög líkt því, sem það
var í fyrrasumar. Hitler hugsar
nú mest um að halda Stalin í
skefjum, en eins og kunnugt
er getur það orðið honum dýrt
vegna þess að hann Ijet Stalin
ekkert vita um um fyrirætlanir
sínar í Rúmeníu.
Stalin; hefir þegar skipað fyrir
að auka loftvarnir í Kaspirsku
hjeruðum, en á þeim stöðum
hefir hann komið fyrir bestu
hersveitum, sem hann á völ á.
Til Hallgrímskirkju í Saurbæ.
N. N. kr. 2.50. N. N. (gamalt
áheit) 10 kr.