Alþýðublaðið - 13.04.1929, Blaðsíða 5

L»ragaxda|pra* 13. 1929.
ALÞteVBiAM.1
S
MentaskÓli
®9
gagnfræðaskéli
í Reyhjavifc
og á Akureyri.
Svo sem áöur hefir verið drepið
á fiyljja þeir Jón i Stóxadal og
Erlingur Friðjónsson frumvarp á
Rlþingi um mentaskóla og gagn-
fræöaskóla í Reykjavik og á Ak-
ureyri. Er frv. flutt eftir tiimæl*-
um kenslumálaráöherrans, Jónas-
ar Jónssonar, og frá honum kom-
8ð. Flutningsmenn eru meiri hluti
mentamálanefndar efri déi'ldar.
Með því móti, að það er ekki
borið fram sem stjórnarfrumv.,
sleppur það við þá töf að sigla
til Kaupmannahafnar, svo að
kóngurinn fái að líta á það.
Marga mun fýsa að vita um
þær breytingar, sem ráðgerðar
eru á skipulági skólanna, og
verða hér raktar hina:r helztu
þeirra.
Samkvæmt. frumvarpinu verða
mentaskólarnir tveir, hér og á
Akureyri, hliðstæðir um margt.
Hér verður gagnfræðaskólinin þó
alveg sérstakur skóli, en menta-
skólinn að eins lærdómsdeild,
sem nú er kölluð. Gagnflæðaskól-
inn á Akureyri verður aftur á
móti ein heildarstofnun að formi
til og heldur nafni sínu óbreyttu,
en skiftist í tvær aðaldeildir,
gagnfræðadeild og mentadeild,
sem, raunar verða að mestu leyti
tveir sérstæðir skólar undir sama
þaki — 1 stað heitisins „Hinsn al-
menni Mentaskóli" verður nafn
Reykjavíkurskólans Mentaskólínin
í Reykjavík.
1 Mentaskólanum í Reykjavik
og mentadeild Akureyrarskólans
verða fjórar ársdeiídir (fjögurira
ára nám). í Reykjavíkurskóla
verða 8 bekkir, því að skólinn á
að skiftast, — eins og verið hef-
ir, — i máladeild og stærðfræði-
deild. Peir, sem numið hafi í tvo
vetur í mentadeild Akureyrar-
skóla, ljúki þá fyrra hluta stú-
dentsprófs, — stúdentsprófi í
nokkrum námsgreihum. „Er það,
með ráði skólameistara, gert til
þess, að þeir nemendur, sem þess
óska, geti þá hætt, ef þeir viíja,
án þess að almenningsálitið áfelli
pá fyrir að hafa strandað á miðri
leið,“ segir í greinargerð friun-
vajpsins.
Hingað til hafa gagnfræðadeild-
irnar tvæir, í Reykjavíkur- og Ak-
ureyrar-skóla, verið í beinu sam-
bandi við mentadeildirnar. Sá.
sem tekið hefir gagnfræöapxóf i
annari hvorri þeirra, hefir getað
isezt í 'lærdómsdeild Mentaskólans
Og nú síðast í lærdómsdeildina
á Akureyri, án þess að hann
þyrfti að ganga undir inntöku-
próf. Petta hefir veiitt sératöðu,
og þó einkum vegna þess, að
nlLar deildir Mentaskólans hafa
verið lokaðar fyrir nýnemum.
nema 1. og 4. bekkur, og til
þess Bð komast i 1. bekk hafa
nemendumir orðið að vera barn-
ungir. Hefir því næstum veriö
aðflutningsbaren á þroskuðuro
némendum inin í skólann.
Þetta er alt aftekið samkvæmt
frv. Aldurshámaik er ekkert. Sá,
sem vill hefja námið fertugur,
eins og Loyola forðum, fær að
reyna sig. Hins vegar eiga þeir,
sem setjast í fyrsta belck Menta-
skólans í Reykjavík, að vera
prðniT 15 ára, en geta þó með
undanþágu fengið inntöku 14 ára.
ef þeir eru sérlega þroskaðir. 1
mentadeildina á Akureyri á eng-
inn að geta komist fyrri en hann
er kominni á 16. ár. Prófsamband
á ekkert að verða á milli gagn-
fræðaskóla og mentaskóla eða
gagnfræðadeildar og mentadeild-
ar, en öllum á að vera heimilt að
keppa um ínntöku í hverja deild
skólanna sem er. Ef fleiiri ná
prófi inn í deild en rúm er fyrir;
ræður prófeinkunn úrslitum.
Þannig eiga efnilegir ungliregar
og þroskaðir menn, ssm lokið
hafa námí í gagnfræðaskólum
kaupstaðanna eða héraðsskólum
sveitanna eða hafa aflað sér al-
mennrar mentunar á annan hátt,
að geta kept um inretöku í menta-
skólana og haidið áfram undir-
búningi undir háskólanám, án
þess að lokað sé fyrix þeim þeixri
braut, vegna aldurs þeirra.
Hins vegar verður eirenig að
gefa gaum að því, að með þessu
skipulagi, sem frv. fer fram á,
getur svo farið, að nemandi, sem
verið hefir i skólanum, falli út
úr honum, þó að haren standist
áskilið próf, jafnvel þó að hann
eigi að eins eitt ár eftLr af sitú-
clentsnámi, — verði að þoka fyr-
ir aðkomnum mareni, sem nær
betra prófi. Fyrir fátæka nem-
endur, sem yrðu fyrir því óhappi
að verða þannig að þöka, gæti
það reynst erfitt, og fleiri ere þeir,
sem maklegir væru, gætu oltið
þannig út úr skóla, þvi' að Langt
er frá þvi, að beztu mannsefnán
nái alt af hæstu prófi. Or hvoru
tveggja misréttinu vexður elcki
bætt, ef aðgangur að skóXahum
er takmarkaður, svo sem frv. ger-
ir ráð fyrir.
Inntökuskilyrðin í yngstu deild
Mentaskólans i Reykjavík eiga
samkv. f.rv. að svara til tveggja
vetra náms í gagnfræðaskóla eða
héraðsskóla, auk dálítillar viðbót-
ar í einstöku greinum, sem dng-
Legum nemendum er ætlað að'
geta bætt við sig síðari veturinn.
Þó verður það að því leyti meira
viðbótarnám hjá héraðsskóla-
manni, að enskukunnáttu er kraf-
ist. Inntökuskilyrði í mentacleild
Akureyrarskóla eru nokkru
þyngri, því að þar er einreig kraf-
ist dálítillar kunnáttu í þýzku og
nokkurrar meiri náttúruþekkingar
heldur en til inntöku í mentaskól-
ann í Reykjavík. Orsökin er sú,
að kenslutíminn á ári hverju er
styttri i Akureyraiskóla en
Reykjavíkurskóla. Hefir skóLa-
stjórinn á Akureyxi lagt mikla á-
herzlu á, að námstími hvers árs
verði ekki lengdur frá þvi, sero
nú er, þvi að það sé meðaíl ann-
ars undirstaða þess, að maxgiir
nemendur, sem erega eiga að, geti
komist skuldlitlir gegn um skól-
anre. — Hins vegar er krafist dá-
Htið meiri stærðfræðikunnáttu
undir ReykjavíkurskóLa en hinn.
Ætlast er til, að í Akuxeyrar-
skóla verði tekið tillit til ein-
hæfra gáfna, svo að frábærir
hæfileikar eða dugnaður í ein-
stökum námsgreánum geti við inn-
tökupróf bætt upp fremur lélega
frammistöðu í sunmm öðxuim
greinum. Megi einreig veita Akur-
eyrarnemendum, bæði í menta-
deild og gagnfræðadeild, undan-
þágu í einstökum irámsgreinum,
enda leggi þeir því meiri stund á
aðrar greinar, eftir þvi, sem áhugi
og hæfiieikar benda til. Sama
gildi um Ga.g n i ræöask ö lann i
Reykjavík. Er það gagnleg ný-
breytni, því að það er sannmælij,
sem segix í gTeinargerð frv„ að
það er hin mesta fásinna að loka
vegum almennrar montunar fyrir
mönrium með einhæfar gáfur. —
En hvers vegna á sama reglan
ektó að gilda i Mentaskólanum i
Reykjavík?
Með þessari tilhögun á nem-
andi, sem ekki veltur út ,úr. skólai,
ekki að þurfa fleiri skólaiár tiT
stúdentsprófs heldur en wú er.
EJigi1 þarf þeim heldur að fækka,
sem taka stúdentspróf. Síðustu
árin hafa þeir verið á milli 40
og 50 alls. Þeir geta jafnvel orð-
ið allmitóu fleiri, sem stúdents-
próf taka úr skólunum báðum,
því að ef stærðfræðideild Reykja-
vikurskólans yrði eins fjölsótt og
hinar, myndu alt að 75 nemendur
geía lesið undir stúdentspróf í
senn í þremur deildum beggja
skólanna, auk utanskólastúdenta.
Má og telja líklegt, að fleíri
muni sækja í stærðfræðideildina
en ella af þeim sökum, að miklu
minni hætta er á, að nemaindi
velti út úr fámennari deildinni
v^gna samkeppni, þó að haran
standist próf. —
íslenzk tunga og íslenzk fræði
eiga að verða öndvegisnámsgrein-
ar í Mentaskólanum í Reykjavík,
en íslenzk tunga og náttúruvísindi
í mentadeild Akureyrarskóla. Um
mentaskólana er tekið fram, að
lesskrá skuli haga svo, að auð-
velt sé að halda nemeredum til
sjálfstæðra námsiðkana, eftír því,
sem áhugi og hæfileikar benda
tiL Einreig er það tekið fram um
Mentaskólaren í Reykjavík, að
eigi megi hyrja á nema einu er-
lendu máli í hverjum bekk. —
BókfærsLa og vinnubrögð skulu
kend í mentaskólunum báðúm.
Þess er rétt að geta, að svo;
er ákveðið í frv., að á Laugardög-
um skuLi kensla ekki starida nema
tíl hádegis í Mentaskólanum og
báðum deildum Ak,ure'ýrarskólans,
svo að ’nemendur geti fxekar lyft
sér upp um helgar og Lifað fé-
tagslCÍL
Sú nýbreytrei á að takast app
í Mentaskólanum í Reykjavfk
.samkvæmt frv., að hver kennazi
sé skipaður forstöðumaður ákveö-
ins bekkjar. Er honum ætlað afc
vera trúnaðarmaður og ráðgjafi
nemendarana í þeim bekk.
Kenslumálaráðuneytinu er ætf-
að að hafa 12 manna skólaráð
sér við hlið til yfixstjórnar hvOT-
um roentaskólarana um sig. 1
skólaráði Mentaskólans í Reykja-
vik eiga að verða 5 fulltrúar út-
skrifaðra nemenda hans, 2, sem
bæjarstjórn Reykjavikur kýs, 3,
sem alþingi kýs, hvort tveggja
með hlutfallskosningu til fjög-
urra ára í senn, 1, sem háskóla-
ráðið tilnefnir tíl eins árs, og
fræðslumálastjóri ríkisins, sem á
að verða sjálfkjörinn formaður
ráðsins. Eiga þeir allir að hafa
tekið stúdentspróf úr skólanum.
Þótt svo kunni að fara, að þa*
vrði stundum að gera undantekn-
ingu á um fræðslumálastjóra.
Skóiaráö mentadeildar AkureyTax-
skólans á að velja á sama hátt,
nema þar velur bæjarstjórniu
þriðja mánninn í viðbót, í stab
fræðslumálastjóra. Gagnfræða-
skólinra í Reykjavík og gagn-
fræðadeildin á Akureyri eiga hiras
vegar að hafa skólanefndir að
yfirstjórn, sem bæjarstjórn. kýs
tvo menn í, en kenslumálaráðu-
neytíð velur formennina.
Skólagjöld mentadéiManemenda
eiga samkvæmt frv. að renna í
skólasjöð, og ákveði skólaráðið
upphæð þeirra. Jafnan skuli a. m.
k. fjórðungur nemenda vera rend-
anþeginn skólagjaldi. Skólasjqð-
um á að verja til námsstyrks,
fræðandi ferðalaga nemendanna
og skólunum til gagres og prýði.
Gagnfræðanemendrar, sem heima
leiga í Reykjavík eða á Akureyri,
séu undanþegnir keraslugjaLdí í
heimahögum sínum. — Það ér og
miklu réttlátari aðferð, að gjald-
þegnarnir greiði skólakostnaðinn
í útsvörum sínum, eftir efraum og
ástæðum, heldur en að raemend-
urnir, sem margir eru fátækir,
þurfi að greiða kenslugjald.
„Þegar heimavist kemur við
Mentaskólann, skulu þeir nem-
endur, sem þar búa, njóta ókeypis
húsnæðis, ijóss og hita, og ganga
utanbæjarnemendur þar fyrár.“
Sama gildir um Akureyrarskóla,
Fái mentadeildarnemendur heima-
vistarréttindi tíl 2/3 hluita, en
gagnfræðaraemai að 1/3 hluta.
í Reykjavík á samkvæmt frum-
varpinu að verða sérstakur skóli,
Gagrafræðaskólinn í Reykjavík.
sem kennir .i staðinn fyrir gagn-
fræðadeild Mentaskólans, setri nú
er, og Ungmsnnaskólann i
Reykjavílc, er stofnaður var á síð-
astliðnu ári. Á skölinra að vera
hliðstæður gagnfræðadeild Akur-
eyrarskólans.
1 ýngstu deild eða 1. beklc á
ekkert inntökupróf að vera, en