Morgunblaðið - 01.10.1943, Blaðsíða 6

G ' ' ■■H UU, ; i: ; Ii Í5MÖR&US BLADIÐ • . il . Föstudágur sl.-ofet 1943.
Útg'.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj. Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Auglýsingar: Ámi Óia.
Ritstjóm, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstrœti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði
innanlands, kr. 10.00 utanlands.
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Enn getur þjóðin
orðið sterk
ÍSLENSKA ÞJÓÐIN hefir kjörið 52 fulltrúa til setu
á Alþingi, til þess að ráða fram úr erfiðum og flóknum
vandamálum á örlagaríkustu tímum, sem yfir hana hafa
komið. Þessir útvöldu þjóðfulltrúar hafa nú setið mán-
aðartíma á ráðstefnu, án þess að hafa svo mikið sem lagt
fram eina einustu tillögu um úrlausn þeirra mála, sem
mest eru aðkallandi.
Það væri vel til fallið, að hver einasti þingmaður vildi
leggja fyrir sjálfan sig þessa spurningu og svara henni í
fullri einlægni:
Hvers ætlast þjóðin af mjer nú í augnablikinu?
Svarið myndi áreiðanlega verða eitthvað á þessa leið:
Þú átt að koma sjálfstæðismálinu í örugga höfn á næsta
ári, og þú átt að finna lausn í dýrtíðarmálunum, sem allir
flokkar — öll þjóðin — getur sameinast um.
Þetta eru málin, sem þjóðinni liggja þyngst á hjarta
nú í augnablikinu. Það er þess vegna áreiðanlega of veikt
að segja, að þjóðin ætlist til, að þingmenn leysi þessi mál
farsællega; hún beinlínis krefst þess.
★
Sje rætt um þessi mál einslega og í fullri einlægni við
einstaka þingmenn, eru þeir nær undantekningarlaust
sama sinnis og hjer hefir verið að vikið. Þessum mönn-
um er fullkomlega ljóst, hvað þeir eigi nú að gera — hver
skylda þeirra er. En þeir segja — eða ýmsir þeirra: Það
er ekki til neins að tala um þetta; við vitum, að flokkarnir
geta ekki komið sjer saman.
Þetta svar kemur engum á óvart. Við vitum, að þannig
hefir það gengið til á Alþingi undanfarið. Flokkarnir
hafa ekki getað komið sjer saman um eitt eða neitt, ekki
einu sinni um það, sem á að vera fyrsta skylda þingsins,
að mynda þingræðisstjórn. Af þessari sundrung flokk-
anna stafar öll ógæfan. Og hún er orsök þeirrar niðurlæg-
ingar, sem Alþingi er nú í.
'k
Þingmönnum er án efa ljóst, að þeim gagnar ekki að
koma til þjóðarinnar með þá afsökun, að vegna flokka-
drátta og sundrungar sje enginn möguleiki á því, að fá
stórmálin leyst með alþjóðarhag fyrir augum. Með því
væru þingmenn einungis að ákæra sjálfa sig og tilkynna
umbjóðendum sínum, kjósendum, að þeir væru ekki færir
um að vinna þau störf, sem þeim voru falin. Því að
flokkarnir eru vitanlega ekkert annað en þingmennirnir
sjálfir.
Ekki er vitað, að gerð hafi verið nokkur tilraun á þessu
þingi í þá átt, að þreifa fyrir sjer um möguleika fyrir
víðtæku samstarfi flokkanna. Meðan svo er, að slík til-
raun hefir alls ekki verið gerð, getur enginn fullyrt, að
þeir möguleikar sjeu ekki fyrir hendi.
Vissulega á að gera þessa tilraun. Fari svo, að hún
verði árangurslaus, á þjóðin heimting á að fá að vita —
ekki aðeins hvaða flokkar, heldur einnig — hvaða þing-
menn það eru, sem standa í vegi fyrir samstarfi á þessum
alvörutímum og eru þar með, vitandi vits, að stofna þjóð-
inni í voða og draga Alþingi niður í skarnið. Þeir eiga
aldrei að eiga afturkvæmt inn í sali Alþingis.
★
Þótt þau sjeu mörg, víxl-sporin, sem stigin hafa verið
í okkar þjóðmálum undanfarið, er sem betur fer ekki svo
komið ennþá, að þjóðin geti ekki komið sterk út úr
þeirri eldraun, sem nú er á hana lögð. En til þess er ekki
nema ein leið — aðeins ein — sú, að þjóðin standi sam-
einuð.
Hitt er svo hverjum manni Ijóst, að eina ráðið til þess
að sameina þjóðina, er, að Alþingi standi sem einn mað-
ur um lausn vandamálanna. Þetta verða þingmenn að
skilja, án tillits til þess, í hvaða flokki þeir standa.
K v e 8 j u s ö n g u r

Guðmundar Jónssonar með
undirleik Einars Markúss.
TVEIR. kornvtngir lista-
menn, þeir Guðmunclur .Jóns-
son söngvari og Einar Markús-
son píanóleikari efnclu til eigin
tónleika í Gamla Bíó á þriðju-
dagskvöldið. Eru þeir báðir á
förum utan til náms, og má
geta sjer þess til, að tónleik-
arnir hafi verið haldnir í þeim
tvöfalda tilgangi að þyngja of-
urlítið fararsjóðinn og að
tryggja sjer samhug tónlistar-
vina hjer heima, um leið og
lagt væri frá landi. Þetta hvort
tveggja mun hafa tekist. Sal-
urinn var þjettsetinn, og á-
heyrendur urðu þess varir, að
hjer var um tvo geðþekka og
efnilega listamenn að ræða,
sem hafa — enda þótt þeir
verði enn að teljast til nýgræð-
ingsins — fullkomin vaxtar-
skilyrði á við margt það, sem
nú þegar er orðið blómlegt og
íturvaxið.
Guðmundur .Jónsson var
Reykvíkingum þegar kunnur
af söng sínum í Jóhannesar-
passíunni síðastliðinn vetur,
enda kom það áheyrendum þá
mjög á óvart, að svo ungur
maður og óvanur opinberum
söng skyldi leysa starf sitt af
hendi af þeim myndugleik og
því öryggi, sem raun bar vitni.
Við þá frammistöðu gat í raun
inni nú litlu verið við að bæta.
Þó kom nú í ljós einn sá eig-
inleiki Guðmundar, sem ekki
var kunnur áður, seni sje ó-
venjulegt raddþol, og má telja
það ganga þrekvirki næst, að
syngja svo langt og erfitt pró-
gram með ótal endurtekning-
um svo að segja hvíldarlaust,
án þess að votti fyrir þreytu.
Ber það og ekki hvað síst vott
um, að söngvarinn hafi hlotið
ágæta undirstöðumentun hjá
kennara sínum hjer. En eins
og eðlilegt er, er söngur Guð-
mundar Jónssonar frá listrænu
sjónarmiði enn söngur nem-
andans. Hann hefir ekki enn
náð þeim þroska, að hann sje
fær um að blása lífi í mörg
ólík viðfangsefni — og gerir
sjer encla ekki far um það.
Raunar er það gott. Ungur
söngvari, sem er gæddur hinni
óvenjulegu bassarödd Guð-
mundar, getur varla, á þessu
stigi málsins, gefið betri von-
ir um framtíð sína, en með því
að sanna, að hann sje góður
nemandi.
Undirleikarinn, Einar Mark-
ússon, var að því leyti all-
ólíkur söngvaranum, að leikur
hans bar ekki vott um gott
nám. Þar með sje þó ekki sagt,
að hann mundi ekki reynast
prýðilegur nemandi, ef á
reyndi, en mjer er nær að
halda, að hann hafi ekki til
þessa notið mikillar leiðsagn-
ar í píanóleik, og var leikur
háns haldinn mörgum þeiip
vanköntum, Sem góður kerin-
ari mundi iaga á stuttipn tírna.
En hann hefir ótvíræða tónlist-
arhæfileika, og m. a. að upp-
lagi mjög mjúkan ásiátt, sem
mundi koma betur í ljós, ef
hljórnaraðirnar væru, . ekki
gruggaðar um of aí ófullnægj-
andi pedalskiftingu. Undirstöð
una þarf að læra, en manni
með upplag Einars ætti ekki
að þurfa að reynast sá róður
þungur. E. Th.
I
uc^iec^ci
Veðurlagið.
SENNILEGA eru fá umræðu-
efni almennari hjer á landi en
veðurlagið. Jafnvel stjórnmálin
eru ekki eins alment umræðu-
efni manna. En nú er þetta breytt
að því leyti, að ekki má tala um
veðurfar opinberlega. Því veld-
ur hernaðarástandið. Jafnvel áð-
ur en Bretar hernámu Island var
hætt að útvarpa veðurfregnum,
vegna þess, að við gátum ekki
sem hlutlaus þjóð gefið upplýs-
ingar, sem mátti koma stríðsað-
ilum að notum.
Blöðin segja ekki frá óvenju-
legu veðri, hvort sem það er gott
eða slæmt. Þó eru ekki lagðar
eins miklar hömlur á blöð í
þessu efni eins og útvarp. Blöðin
berast seinna til þeirra, sem gagn
gætu haft af frásognum um veðr-
áttu hjer á landi. Þegar íslensk
blöð koma til Þýskalands, þá er
veðurfarið breytt hjer á landi
frá því sem var, þegar blöðin
sögðu frá því. Það er því ein-
staka sinnum, sem blöð geta sagt
frjettir af veðráttunni.
Hitabylgja og ofsa-
veður.
ÞAÐ ER NÚ EINMITT veðrið,
sem jeg ætla að gera að umtals-
efni í dag. Jeg get ekki getið um
stund eða stað. En svoleiðis
stendur á, að kunningi minn
einn sem var fyrir nokkru á
ferðalagi um Austur- og Norður-
land hefir skrifað mjer um merki
legt veðurlag austur þar nyrðra.
Þegar sögumaður minn var á
Austfjörðum gekk þar yfir hita-
bylgja, sem kom vestan af land-
inu og hófst með úrhellisrign-
ingu að morgni. „Það var ein-
kennilegt að sjá mann að slætti
nærri klæðlausan vegna hita á
þessum tíma árs“, segir kunn-
ingi minn. Hitinn var þenna dag
16 gráður og var þó lítið sólskin
og mistur í lofti. Svo furðulegur
þótti Austfirðingum þessi hiti, að
menn töluðu alment um að eld-
ur myndi vera uppi.
„En það grunaði mig síst“,
heldur sögumaður minn áfram,
,,að tveimur dögum síðar myndi
sauðfje og hross fenna og krókna
víðsvegar um Norðurland. Var
tilfinnanlegt að sjá, hve mikið
var úti af heyjum í öllum sveit-
um. Sá maður þetta alstaðar af
þjóðveginum og var mikið af
heyinu flatt“.
í þessu sama óveðri, sem gekk
yfir Norðurland, var veðurhæðin
svo mikil á Akureyri, að síma-
staurar brotnuðu inni í bænum
og stórt reynitrje í lystigarðin-
um þverbrotnaði við jörðu. Þetta
trje var tvístofna og að minsta
kosti tveggja mannhæða hátt.
Frám í Eyjáfirði brotnaði einn-
ig trje í veðurofsanum. Það trje
var á annað hundrað ára gamalt.
Kálmaðkurinn ekki
kominn til Aust-
fjarða.
GULRÓFÚR eru svo að segjá
ófáanlegar hjer sunnanlands og
þykir mörgum skaði, að geta
ekki fengið gulrófur í kjötsúpu,
r: I
ifinu |
kálmaðkurinn hefir eyðilagt alla
gulrófnauppskeru hjer sunnan-
lands.
Ferðamenn, sem komið hafa á
Austfirði í haust, segjast öfunda
Austfirðinga af gulrófunum
þeirra. Kálmaðkurinn hefir ekki
sjest ennþá fyrir austan. Þótt
rófurnar sjeu ekki stórar, eru
kálgarðar á Austfjörðum blóm-
legir.
Það þyrfti að gera alt, sem
mögulegt er til að hjálpa Aust-
firðingum til að verjast þessum
kálmaðksvágesti.
Hrossaketi fleygt
í sjóinn.
MAÐUR nokkur, sem býr í bæ
hjer skamt frá Reykjavík, skrif-
ar mjer og segir frá ótrúlegri
sögu. En vegna þess, að jeg þekki
þenna mann af heiðarleik í hví-
vetna og sje enga ástæðu til að
rengja hann, skal jeg segja frá
sögu hans.
Hann segir, að Samband ís-
lenskra samvinnufjelaga hafi
átt 10 smálestir af hrossaketi
geymt í íshúsi bæjarins, sem
hann býr í. Hefir hrossaketið
legið í íshúsinu upp undir ár.
Vegna sláturtíðarinnar þurfti að
nota rúm íshússins fyrir nýtt
kjöt núna, og þessvegna var far-
ið fram á við SÍS, að það tæki
hrossaket sitt úr íshúsinu.
Svarið frá SÍS var á þá leið,
hvort íshússtjórinn vildi ekki
láta kasta hrossaketinu í sjóinn,
því það væri ekkert hægt við það
að gera. Mun þetta svo hafa ver-
ið gert.
Mörgum bóndanum, sem hefir
refabú og verður að kaupa ket
dýrum dómum, mun finnast
þetta einkennileg ráðsmenska í
mesta máta. Hefði nú t. d. ekki
verið nær að gefa refabúseigend-
um kost á þessu hrossaketi í refa-
fóður fyrir lítið verð, heldur en
að kasta ketinu í sjóinn?
Umferðin í Austur-
stræti.
UMFERÐARÁSTANDIÐ í Aust
urstræti er gjörsamlega óþolandi
eins og það er nú. Oft hefir það
verið slæmt. En nú er verið að
grafa hitaveituskurð norður með
götunni frá Landsbankanum
vestur að Veltusundi. Þar áð auki
er tálmi á gangstjettinni fyrir
framan ísafoldarhúsið vegna við-
gerða og breytinga á því húsi.
Milli ísafoldarhússins og
Austurstrætis 7 er aðeins mjótt
sund i götunni fyrir ökutæki og
gangandi fólk. Þrátt fyrir þetta
leyfist bílum að staðnæmast á
götunni og nær stundum bílaröð
in meðfram öllum hitaveituskurð
inum. Það er mesta furða, að
ekki skuli hafa orðið þarna.slys
og skemdir á farartækjum. Lög-
reglan ætti að sjá um, að bílstjór
um verði alls ekki leyft að stað-
næmast með vagna sína á þess-
um hluta Austurstrætis eins og
er. Það ér ,ill nauðsyn að þurfa að
hafa götuha opna meðan hún er
í þessu ástandi, þö ekki sje g'ert
erfiðara fyrir með því að bílar
.teppi umferðina með því að
%
ctanda þarna aðgerðarlausir heila
eða rófustöppu með sviðum. En og hálfa daga.