Morgunblaðið - 24.11.1943, Blaðsíða 2

Morgunblaðið - 24.11.1943, Blaðsíða 2
2 MORGUNBLAÐIÐ Miðvikudagur 24. nóv. 1943. Jéms Hallgrímsson ljet Heine fnra í göngur Stutt frásögn af háskólafyrir- lestri dr. Einars 01. Sveinssonar HASKOLAFYRIRLESTUR dr. Einars Ól. Sveinssonar á sunnudaginn var, um áhrif Heine á skáldskap Jonasar Hall grímssonar, var mjög fróðlegur, enda hafði höfundur vandað til hans, eins og vænta má af honum, flutningur ágætur og efnið skemtilegt. Hann byrjaði á því að segja frá greininni í 1. árgangi Fjölnis um Heinrich Heine, eft- ir þá Jónas og Kortráð Gíslason. Síðan lýsti hann í fám orðum Mfskjörum Heine og nokkrum aðaleinkennum í skapgerð hans og ljóðagerð. Hann lýsti and- stæðunum í tilfinningum Heine, , er t. d. koma fram I því, að hann byrjar kvæði í mikilli hrifningu, en endar með skopi eða naprasta háði, þessu tvísæi ^káldsins, sem m. a. átti rót ‘sina að rekja til þess, að á hans •dögum var rómantíkin að leys- ast upp. En Heine var líka tveggja heima barn, hann var Gyðing- ur, en hafði gengið í skóla krist- inna manna. Hann lætur skír- ast, af því að hann leit svo á, að með því hefði hann fengið aðgöngumiða að evrópisku menningarlífi. Hann var gerð- ur landrækur af því hann þoldi ekki hið fúla afturhald þýsku smáríkjanna. Hann var útlagi og einstæðingur. En síðan gerði dr. Einar sam- likingu á aðstöðu Heine og ís- lensku stúdentanna í Höfn, er voru lika börn fveggja heima, \'egna menningarafstöðu sinn- ar. Börn bláfátækrar smáþjóð- ar, en um leið arftakar forn- íslenskrar menningar, sem er hin eina menning vestrænna þjóða, er á sjer ekki rætur suð- ur við Miðjarðarhaf. Á þeim dögum höfðu ýms skáld stórþjóða tekið sjer við- íangsefni úr fornbókmentum okkar. En verk þeirra, sem það í*n voru runnin, voru þá öll framreidd í rómantískri sósu. Hinir fátæku íslensku stúdent- ar urðu fyrir háði og spotti, eins og Bjarni segir frá, „hlær rið oss heimskinginn“. Þeir urðu að svara fyrir sig. Háð og fyndni fjell í góðan jarðveg hjá þeim. Benedikt Gröndal segir í ævisögu sinni, að Kon- ráð Gíslason hafi halcjið upp excentriskt, fantastiskt tal. — Það var framhald af stúdentagóska Fjölnis- manna. Úr þeim jarðvegi er Heljarslóðarorusta Gröndals sprottin. Þá lýsti dr. Einar nokkrum aðaleinkennum í skapgerð Jón- asar Hallgrimssonar, og hvern- ig þau koma fram í ljóðum hans, gerði að nokkru leyti samanburð á þessum tveim •skáldum, benti t, d, á. að Jónas | er meira skáld náttúrunnar en Heine. Nú gerði dr. Einar grein fyr- ir því, hvernig yrkisefni Jón- asar breytast nokkuð eftir því sem árin fíða. Þó hann t. d. hafi verið gagnkunnugur Heine er Fjölnir byrjaði að koma út, þá var það ekki fyrri en nokkru síðar, eða um og eftir 1840, að hann byrjar að fást við að þýða kvæði eftir Heine. Taldi dr. Einar liggja að því þau rök m. a., að eftir því sem Jónas varð fyrir þyngri vonbrigðum í líf- inu, nálgaðist hann Heine og fjekk meiri samúð með Ijóðum hans. Á mjög skemtilegan hátt lýsti dr. Einar þýðingum Jónasar á kvæðum Heine, sem sumar eru þannig gerðar, að þær naiitn- ast geta heitið þýðingar í \enju legri merkingu. Því Jónas fær uppörfun frá Heine, en íer svo sína leið, eins og t. d. þ^gar hgnn þýðir kvæðið er aliir ís- lendingar kannast við, en færri vita að á að heita að vera eftir Heine: „Vorið góða grænt og hlýtt — glæðir fjör um dalinn“ o. s. frv., en endar með því að skáldið ,,fýsir“ — „aftur að fara í göngur“. Þarna hefir Jón- as snúið kvæði Heine við, og endar með íslenskum haust- göngum, en kallar kvæðið samt þýðingu. Annes og eyjar, sagði dr. Ein- ar, er sá kvæðaflokkur Jónas- ar, er ber einna mestan svip af Ijóðagerð Heine, enda stendur 'þar á frumritinu sem einkunn- arorð: „Hann er farinn að laga sig eftir Heine“, líklegt að ein- hver kunningi Jónasar hafi haft á þessu orð um kvæðin, og Jón- as haldið þeim til haga. Rakti dr. Einar að nokkru efni þess- ara alkunnu sígildu kvæða, en þau eru, sem kunnugt er, hvert fyrir sig 3 erindi. Hátturinn er sami og hjá Heine, ljettleikinn einnig, sumstaðar alvara og næm tilfinning, en stundum lendir í kvæðislokin út í gáska, en aldrei höggvissri illkvitni. Að síðustu talaði dr. Einar um svip og göfgi síðustu kvæða Jónasar, þar sem hann á eyði- sandi lífsins flýr til íslenskrar náttúru, yrkir „Dalvísu" o. fl., Þar sem glögt kemur í Ijós, að hann elskar íslenska náttúru eins og hann sjer hana. Því hann er skáld verúleikans, skáld dagsins, sólar og sum- ars og gróandi jarðar. Hjer er þá mjög stúttlega og lauslega drepið á nokkur atriði í erindi dr. Einars Ól. Sveins- sonar, fyrir þá sem ekki heyrðu þar sem glögt kemur í ljós, að það, en áheyrendur voru eins margir og rúmast í hátíðasal Háskólans. I Skégrækfarfjelag slofnað í Rangár- vallasýslu Á LAUGAR-D AGSKV ÖLD- IÐ hinn 20. þ. m. var stofn- fundur Skógræktarfjelags Rangæinga haldinn að Stór- ólfslivoli. Aðdragandi áð stofnun ]>ossa fjelagsskapar or sá, að fyrv^randi sýslu- maður Rangæinga, Magnús Torfason, sendi sýslunefnd: Rangárvallasýslu á sl. vori eitt þúsund króna gjöf með ])oim tilmælun), að sýslunefnd in beitti. sjer fyrir stofnun skógræktarf.joiags í sýshmni. Sýslunofndin kaus þegar þr.já menn í nofnd lil ]>ess að untl- irlnia stöfnun fjelagsins, ogt voru það þeir Helgi læknir Jónasson, alþm., s.jora Jón, 'Guð.jónsson í Ilolti og Skúli Thoraronsen bóndi á Móeið- arhvoli. og höfðu ]>eir boðað' til ]>ossa fundar. Þrátt fyrir vonsku veður síðara hluta dags mátti scgja, að fjölmenni væri þarna sani ankomið. Fundurinn hófstj með því, að Ilákon Bjarna- son skógrælctarstjófi sýndi skógarkvikmyhdina, „Þii ertj móðir vor kær". við óskifta athygii fundannanna. Að ])\í búnu setti Skúli Thorarenson fundinn og gat þess, að með jiefudann. lians væru báðir fi. fallaðir vcgua veikinda o^ nefndi til fundarskrifar;:, Sigfús Sigurðsson skólastjóra á Stórólfshvoli. Umræður um' starf fjelagsins urðu nokkrar og tóku þar til máls meðal annars sjefa Erlendur Þórð- arson, Ilákon Bjarnason, Guð mundur Erlendsson hrepp- stjóri á Núpi. Ólafur Berg- steinsson á Ávgilsstöðum,: •sem Jýsti því yfir fyvrir hönd U.M.F. Ilvolhreppinga, að fjþ lagið gæfi citt þúsund krón- ur til hins unga skógræktar- fjelags. Einar E. Sæmundsen, skógarvörður, Skúli Thorar- onsen og loks Guðmundur Mar teinsson, verkfræöingur, sem, þarna voru mættir fyrir hönd Skógræktarfjelags ís- lands. Að lokuip vöru sam- þykt lög fjolagsins og ko.siu1 stjórn. í aðalstjórn eru þeir: IleJgi Jónasson læknir, sjera, Jón Guðjónsson í 'Ilölti, Guð- niundur Erlendsson Núpi, Ólafur Borgstoinsson Árgils- stöðuin og sjora Erlendur Þórðarson í Odda, og skifta þoir nieð s.jor störfum til næsta aðall'undar. Stofnfje- lagar voru rúmlega 40 og þar af allniargir refifjelagar með J00 króna æfigjaldi. Um miðnætti var fundar- störfum lokið og hófst, þá, daus, som stóð fram eftir nóttn. Skógrækjarfjelag Rangæ-' inga er hið 14. skógræktarfje- lag, sem stofnað er innau vjebanda Skógræktarfjeiags' Islands, og iná vænta þess aðj onn liætist nokkur við áður en langt um líður. Lóntoka rlkissjóos til greiðslu erl. skulda UJÁRiIAUSXEKXD Xd. jhefir skilað áliti um frv. fjár- niálaráðhorra um heimild til lántöku fyrir ríkissjóð. Eins og áður hefir verið got ið, var með frv. þossu farið frain á hoimild til 10 milj. kr. lántöku iunanlands, on fjonu skvldi svo varið til groiðslu erleudra ríkisskulda. þegar kloift væri. Fjárhagsnefnd mælir með samþykt frumvarpsins, með Jieirri breytingu. að 2. gr. (um skattfrelsið) falli burt; er sú breyting gorð í samráði við ráðherra. Einn ncfndarm- (Áki Jak.) skrifar undir moð fýrirvara. Neftídin sendi stjórn Lands bankans frumvarjiið til um- sagnar. Er umsögn bankans svohljóðandf: .,1 láttvirt fjárhagsnefnd, neðri deildar Alþingis hefir með. brjefi, dags. 2. þ. m., ósk, að eftir, að vjer I.jetum í tje umsögn um framkomiö frum- varp til laga um heimild fyrir rikisstjórnina til þess að taka alt að 10 miljón kr. innlcntlán til greiðslu á tveini enskum, Jánum ríkissjóð. Annað lána Jiossara cr frá 1921 (breytt 1934), og má greiða það að fullu á- næsta ári. Ilitt lánið ær frá 1935, og iná segja því U]>p til greiðslu á árinu 1945. Fyrra lánið verður að eftir- stöðvum 3,3 miJ.j. kr., þegar greiðsla á því getur farið fram, en hið síðara verður að upphæð 8,3 milj. króna. * 1 athugasemdum við frum- varpið er greint frá þeirri skoðun ríkisstjórnárinnar, að greiða beri öll erlend lán rík- issjóðs svo fljótt sem kostur er og rjett sje að taka til þess innlend lán að svo miklu leyti sein tekjuafgangur rík- iss. hrekkur okki til. Vjer lít- um svo á, eins og málum er nú háttað, s.je rjett að fylgja þessari stefnu. Áð því er snert ir lánið frá 1921, er þetta al- veg tvímælalaust, ])ar sem, vextir af því eru talsvert hærri en tíðkast nú innan- lánds, og þar að auki á það ekki eftir að standa nema í 8 ár. Vextir iánsins frá 1935 oru 4% oða álíka og búast má, víð, að ríkið þurfi að groiða í vexti áf fyrirhuguðu inn- anlandsláni, ef heimildin í 2.1 Igr. frumvarpsins verður ekki notuð. Greiðslur af láni þossu halda áfram til 1970, verði því ekki sagt upp fyr. Þotta hvort tveggja gæti leitt til þeirrar niðurstöðu, að ákvörðun um töku inníinbmdsláns til groiðslu á láni j ossu.yrði frost að, ef tálclar væru líkur fyr- ir })VÍ, að íslonska ríkið þyrfti að loita til útlanda um lán á árunum eftir stríðið. Yrði' þá komist hjá því að taka. jafnhátt erlent lán síðar með óhagstæðari kjörum en eru á; láninu frá 1935. Vjer teljum þó, að líkurnar fyrir því, að þörf verði erlendra lána eftir stríðið, sjeu ])að litlar, að þæú vegi ekki upp á móti því, að. um 300 þúsund krónur í vöxt' nm árlega s.jeu næstu árin látnar renna í vasa erlendra manua, í stað ])oss. að upp- hæðin tilfalli innlondum að- ilum, sem eru reiðubúnir að leggja fje sitt í ríkisskulda- brjof með sömu eða lægri vöxtum og eru á 1935-lánillu. Eins og gjaldeyrisástandið er nú orðið, verður }>að að telj- ast hið mesta öfugstreymi, aði mikið fje færi að nauðsynja- laiisu í vaxtagreiðslur til út- landa. í athugasomdunum við frv. er ekki sagt neitt um })áð, hwn«r fyrirhugað sjo að láta, lántökuna fara.fram. Iljer er um þýðingarmikið atriði að ræða. V.jer álítum, að heppi- legast sjje, að lántökuheimild- in verði ekki notuð, fyr en, kemur að greiðslutíma lán- anna samkvæmt uppsaguará- kvæðum þeirra. Lánið yrði þáj boðið út í tvennu lagi. Láns-i útboðið ætti, eftir því semj ])ví verður við komið, að fara, fram á sem stystum tíma áð- ur en fjársins verður þörf til þess að spara ríkiss.jóði tvö- föld vaxaútgjöld. Með þessu yrði 'cinnig komist hjá þoirri hættu, að verðbrjofamarkað- iniun verði ofþyngt með oíi miklu framboði á verðbrjef- um. Afleiðing af því yrði. gengisfall, sem hefði í för með! sjer töp fyrir ríkissjóð og þáj aðra opinbera aðila, sera1 þurfa á lánum að halda til ýmissa framkvæmda. Á næstu' mánuðum koma stór ný lán á markaðinn. Ef til viðbótar öðru, sem þegar er búið aðj gera váðstafanir um, þættistJ 10 milj. króna ríkislán, er við- búið, að markaðurinn munij yfirfyllast og verðbrjefa- gengi lækka mikið frá þvL sem nú er. Hinsvegar yrði aðj sjálfsögðu að fylg.jast vel með1 útliti verðbrjefamarkaðsins og' selja brjefin, áður en hætt’aj væri á verulegu gengisfalli. • í 2. gr. frumvarpsins ei* ríkisstjórninni veitt heimild| 1il að ákveða. að alt lánið eða .oinliver hluti þess skuli uiids anþeginn eignar- og tekju-i skatti, enda skuli vextir atj láninu þá ekly vera hærri eni 3 % .V.jer sjáum að svo komnu okki ástæðu til að ræða þetta ákvæði, enda er os\ ekki full- Ijóst, hve víðtækt skattafrelsi ið er hugsað. Með hliðsjón af ofan- greindu leggjum vjer til, að! frumvar]) þetta verði snin-i þykt. Yirðingarfylst. Landsbanki Islands. Pjetur Magnússon. Jón G. Maríasson. „ Loftárásir á Frakkland í gær London í gærkveldi. FJÖLMARGAR flugvjelar bandamanna gerðu árósir ál ýmsa staði í Frakklandi í dagi og voru sprengjuflugvjelarn- ar varðar Spiftire-flugvjelura, Ennfremur var gerð árás áj bæinn Calais. Engar flugvjel- ar þýskar sáust, en loftvarn- arskothríð var hörð. Reuter,

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.