Morgunblaðið - 24.11.1943, Qupperneq 2
2
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 24. nóv. 1943.
Jéms Hallgrímsson
ljet Heine fnra
í göngur
Stutt frásögn af háskólafyrir-
lestri dr. Einars 01. Sveinssonar
HASKOLAFYRIRLESTUR
dr. Einars Ól. Sveinssonar á
sunnudaginn var, um áhrif
Heine á skáldskap Jonasar Hall
grímssonar, var mjög fróðlegur,
enda hafði höfundur vandað
til hans, eins og vænta má af
honum, flutningur ágætur og
efnið skemtilegt.
Hann byrjaði á því að segja
frá greininni í 1. árgangi
Fjölnis um Heinrich Heine, eft-
ir þá Jónas og Kortráð Gíslason.
Síðan lýsti hann í fám orðum
Mfskjörum Heine og nokkrum
aðaleinkennum í skapgerð hans
og ljóðagerð. Hann lýsti and-
stæðunum í tilfinningum Heine,
, er t. d. koma fram I því, að
hann byrjar kvæði í mikilli
hrifningu, en endar með skopi
eða naprasta háði, þessu tvísæi
^káldsins, sem m. a. átti rót
‘sina að rekja til þess, að á hans
•dögum var rómantíkin að leys-
ast upp.
En Heine var líka tveggja
heima barn, hann var Gyðing-
ur, en hafði gengið í skóla krist-
inna manna. Hann lætur skír-
ast, af því að hann leit svo
á, að með því hefði hann fengið
aðgöngumiða að evrópisku
menningarlífi. Hann var gerð-
ur landrækur af því hann þoldi
ekki hið fúla afturhald þýsku
smáríkjanna. Hann var útlagi
og einstæðingur.
En síðan gerði dr. Einar sam-
likingu á aðstöðu Heine og ís-
lensku stúdentanna í Höfn, er
voru lika börn fveggja heima,
\'egna menningarafstöðu sinn-
ar. Börn bláfátækrar smáþjóð-
ar, en um leið arftakar forn-
íslenskrar menningar, sem er
hin eina menning vestrænna
þjóða, er á sjer ekki rætur suð-
ur við Miðjarðarhaf.
Á þeim dögum höfðu ýms
skáld stórþjóða tekið sjer við-
íangsefni úr fornbókmentum
okkar. En verk þeirra, sem það
í*n voru runnin, voru þá öll
framreidd í rómantískri sósu.
Hinir fátæku íslensku stúdent-
ar urðu fyrir háði og spotti,
eins og Bjarni segir frá, „hlær
rið oss heimskinginn“. Þeir
urðu að svara fyrir sig. Háð
og fyndni fjell í góðan jarðveg
hjá þeim. Benedikt Gröndal
segir í ævisögu sinni, að Kon-
ráð Gíslason hafi halcjið upp
excentriskt, fantastiskt
tal. — Það var framhald
af stúdentagóska Fjölnis-
manna. Úr þeim jarðvegi er
Heljarslóðarorusta Gröndals
sprottin.
Þá lýsti dr. Einar nokkrum
aðaleinkennum í skapgerð Jón-
asar Hallgrimssonar, og hvern-
ig þau koma fram í ljóðum
hans, gerði að nokkru leyti
samanburð á þessum tveim
•skáldum, benti t, d, á. að Jónas
| er meira skáld náttúrunnar en
Heine.
Nú gerði dr. Einar grein fyr-
ir því, hvernig yrkisefni Jón-
asar breytast nokkuð eftir því
sem árin fíða. Þó hann t. d. hafi
verið gagnkunnugur Heine er
Fjölnir byrjaði að koma út, þá
var það ekki fyrri en nokkru
síðar, eða um og eftir 1840, að
hann byrjar að fást við að þýða
kvæði eftir Heine. Taldi dr.
Einar liggja að því þau rök m.
a., að eftir því sem Jónas varð
fyrir þyngri vonbrigðum í líf-
inu, nálgaðist hann Heine og
fjekk meiri samúð með Ijóðum
hans.
Á mjög skemtilegan hátt lýsti
dr. Einar þýðingum Jónasar á
kvæðum Heine, sem sumar eru
þannig gerðar, að þær naiitn-
ast geta heitið þýðingar í \enju
legri merkingu. Því Jónas fær
uppörfun frá Heine, en íer svo
sína leið, eins og t. d. þ^gar
hgnn þýðir kvæðið er aliir ís-
lendingar kannast við, en færri
vita að á að heita að vera eftir
Heine: „Vorið góða grænt og
hlýtt — glæðir fjör um dalinn“
o. s. frv., en endar með því að
skáldið ,,fýsir“ — „aftur að
fara í göngur“. Þarna hefir Jón-
as snúið kvæði Heine við, og
endar með íslenskum haust-
göngum, en kallar kvæðið samt
þýðingu.
Annes og eyjar, sagði dr. Ein-
ar, er sá kvæðaflokkur Jónas-
ar, er ber einna mestan svip af
Ijóðagerð Heine, enda stendur
'þar á frumritinu sem einkunn-
arorð: „Hann er farinn að laga
sig eftir Heine“, líklegt að ein-
hver kunningi Jónasar hafi haft
á þessu orð um kvæðin, og Jón-
as haldið þeim til haga. Rakti
dr. Einar að nokkru efni þess-
ara alkunnu sígildu kvæða, en
þau eru, sem kunnugt er, hvert
fyrir sig 3 erindi. Hátturinn er
sami og hjá Heine, ljettleikinn
einnig, sumstaðar alvara og
næm tilfinning, en stundum
lendir í kvæðislokin út í gáska,
en aldrei höggvissri illkvitni.
Að síðustu talaði dr. Einar
um svip og göfgi síðustu kvæða
Jónasar, þar sem hann á eyði-
sandi lífsins flýr til íslenskrar
náttúru, yrkir „Dalvísu" o. fl.,
Þar sem glögt kemur í Ijós, að
hann elskar íslenska náttúru
eins og hann sjer hana. Því
hann er skáld verúleikans,
skáld dagsins, sólar og sum-
ars og gróandi jarðar.
Hjer er þá mjög stúttlega og
lauslega drepið á nokkur atriði
í erindi dr. Einars Ól. Sveins-
sonar, fyrir þá sem ekki heyrðu
þar sem glögt kemur í ljós, að
það, en áheyrendur voru eins
margir og rúmast í hátíðasal
Háskólans. I
Skégrækfarfjelag
slofnað í Rangár-
vallasýslu
Á LAUGAR-D AGSKV ÖLD-
IÐ hinn 20. þ. m. var stofn-
fundur Skógræktarfjelags
Rangæinga haldinn að Stór-
ólfslivoli. Aðdragandi áð
stofnun ]>ossa fjelagsskapar
or sá, að fyrv^randi sýslu-
maður Rangæinga, Magnús
Torfason, sendi sýslunefnd:
Rangárvallasýslu á sl. vori
eitt þúsund króna gjöf með
])oim tilmælun), að sýslunefnd
in beitti. sjer fyrir stofnun
skógræktarf.joiags í sýshmni.
Sýslunofndin kaus þegar þr.já
menn í nofnd lil ]>ess að untl-
irlnia stöfnun fjelagsins, ogt
voru það þeir Helgi læknir
Jónasson, alþm., s.jora Jón,
'Guð.jónsson í Ilolti og Skúli
Thoraronsen bóndi á Móeið-
arhvoli. og höfðu ]>eir boðað'
til ]>ossa fundar.
Þrátt fyrir vonsku veður
síðara hluta dags mátti scgja,
að fjölmenni væri þarna sani
ankomið. Fundurinn hófstj
með því, að Ilákon Bjarna-
son skógrælctarstjófi sýndi
skógarkvikmyhdina, „Þii ertj
móðir vor kær". við óskifta
athygii fundannanna. Að ])\í
búnu setti Skúli Thorarenson
fundinn og gat þess, að með
jiefudann. lians væru báðir fi.
fallaðir vcgua veikinda o^
nefndi til fundarskrifar;:,
Sigfús Sigurðsson skólastjóra
á Stórólfshvoli. Umræður um'
starf fjelagsins urðu nokkrar
og tóku þar til máls meðal
annars sjefa Erlendur Þórð-
arson, Ilákon Bjarnason, Guð
mundur Erlendsson hrepp-
stjóri á Núpi. Ólafur Berg-
steinsson á Ávgilsstöðum,:
•sem Jýsti því yfir fyvrir hönd
U.M.F. Ilvolhreppinga, að fjþ
lagið gæfi citt þúsund krón-
ur til hins unga skógræktar-
fjelags. Einar E. Sæmundsen,
skógarvörður, Skúli Thorar-
onsen og loks Guðmundur Mar
teinsson, verkfræöingur, sem,
þarna voru mættir fyrir
hönd Skógræktarfjelags ís-
lands. Að lokuip vöru sam-
þykt lög fjolagsins og ko.siu1
stjórn. í aðalstjórn eru þeir:
IleJgi Jónasson læknir, sjera,
Jón Guðjónsson í 'Ilölti, Guð-
niundur Erlendsson Núpi,
Ólafur Borgstoinsson Árgils-
stöðuin og sjora Erlendur
Þórðarson í Odda, og skifta
þoir nieð s.jor störfum til
næsta aðall'undar. Stofnfje-
lagar voru rúmlega 40 og þar
af allniargir refifjelagar með
J00 króna æfigjaldi.
Um miðnætti var fundar-
störfum lokið og hófst, þá,
daus, som stóð fram eftir
nóttn.
Skógrækjarfjelag Rangæ-'
inga er hið 14. skógræktarfje-
lag, sem stofnað er innau
vjebanda Skógræktarfjeiags'
Islands, og iná vænta þess aðj
onn liætist nokkur við áður
en langt um líður.
Lóntoka rlkissjóos til
greiðslu erl. skulda
UJÁRiIAUSXEKXD Xd.
jhefir skilað áliti um frv. fjár-
niálaráðhorra um heimild til
lántöku fyrir ríkissjóð.
Eins og áður hefir verið got
ið, var með frv. þossu farið
frain á hoimild til 10 milj. kr.
lántöku iunanlands, on fjonu
skvldi svo varið til groiðslu
erleudra ríkisskulda. þegar
kloift væri.
Fjárhagsnefnd mælir með
samþykt frumvarpsins, með
Jieirri breytingu. að 2. gr.
(um skattfrelsið) falli burt;
er sú breyting gorð í samráði
við ráðherra. Einn ncfndarm-
(Áki Jak.) skrifar undir moð
fýrirvara.
Neftídin sendi stjórn Lands
bankans frumvarjiið til um-
sagnar. Er umsögn bankans
svohljóðandf:
.,1 láttvirt fjárhagsnefnd,
neðri deildar Alþingis hefir
með. brjefi, dags. 2. þ. m., ósk,
að eftir, að vjer I.jetum í tje
umsögn um framkomiö frum-
varp til laga um heimild fyrir
rikisstjórnina til þess að taka
alt að 10 miljón kr. innlcntlán
til greiðslu á tveini enskum,
Jánum ríkissjóð. Annað lána
Jiossara cr frá 1921 (breytt
1934), og má greiða það að
fullu á- næsta ári. Ilitt lánið
ær frá 1935, og iná segja því
U]>p til greiðslu á árinu 1945.
Fyrra lánið verður að eftir-
stöðvum 3,3 miJ.j. kr., þegar
greiðsla á því getur farið
fram, en hið síðara verður að
upphæð 8,3 milj. króna. *
1 athugasemdum við frum-
varpið er greint frá þeirri
skoðun ríkisstjórnárinnar, að
greiða beri öll erlend lán rík-
issjóðs svo fljótt sem kostur
er og rjett sje að taka til
þess innlend lán að svo miklu
leyti sein tekjuafgangur rík-
iss. hrekkur okki til. Vjer lít-
um svo á, eins og málum er nú
háttað, s.je rjett að fylgja
þessari stefnu. Áð því er snert
ir lánið frá 1921, er þetta al-
veg tvímælalaust, ])ar sem,
vextir af því eru talsvert
hærri en tíðkast nú innan-
lánds, og þar að auki á það
ekki eftir að standa nema í 8
ár. Vextir iánsins frá 1935 oru
4% oða álíka og búast má,
víð, að ríkið þurfi að groiða
í vexti áf fyrirhuguðu inn-
anlandsláni, ef heimildin í 2.1
Igr. frumvarpsins verður ekki
notuð. Greiðslur af láni þossu
halda áfram til 1970, verði því
ekki sagt upp fyr. Þotta hvort
tveggja gæti leitt til þeirrar
niðurstöðu, að ákvörðun um
töku inníinbmdsláns til
groiðslu á láni j ossu.yrði frost
að, ef tálclar væru líkur fyr-
ir })VÍ, að íslonska ríkið þyrfti
að loita til útlanda um lán
á árunum eftir stríðið. Yrði'
þá komist hjá því að taka.
jafnhátt erlent lán síðar með
óhagstæðari kjörum en eru á;
láninu frá 1935. Vjer teljum
þó, að líkurnar fyrir því, að
þörf verði erlendra lána eftir
stríðið, sjeu ])að litlar, að þæú
vegi ekki upp á móti því, að.
um 300 þúsund krónur í vöxt'
nm árlega s.jeu næstu árin
látnar renna í vasa erlendra
manua, í stað ])oss. að upp-
hæðin tilfalli innlondum að-
ilum, sem eru reiðubúnir að
leggja fje sitt í ríkisskulda-
brjof með sömu eða lægri
vöxtum og eru á 1935-lánillu.
Eins og gjaldeyrisástandið er
nú orðið, verður }>að að telj-
ast hið mesta öfugstreymi, aði
mikið fje færi að nauðsynja-
laiisu í vaxtagreiðslur til út-
landa.
í athugasomdunum við frv.
er ekki sagt neitt um })áð,
hwn«r fyrirhugað sjo að láta,
lántökuna fara.fram. Iljer er
um þýðingarmikið atriði að
ræða. V.jer álítum, að heppi-
legast sjje, að lántökuheimild-
in verði ekki notuð, fyr en,
kemur að greiðslutíma lán-
anna samkvæmt uppsaguará-
kvæðum þeirra. Lánið yrði þáj
boðið út í tvennu lagi. Láns-i
útboðið ætti, eftir því semj
])ví verður við komið, að fara,
fram á sem stystum tíma áð-
ur en fjársins verður þörf til
þess að spara ríkiss.jóði tvö-
föld vaxaútgjöld. Með þessu
yrði 'cinnig komist hjá þoirri
hættu, að verðbrjofamarkað-
iniun verði ofþyngt með oíi
miklu framboði á verðbrjef-
um. Afleiðing af því yrði.
gengisfall, sem hefði í för með!
sjer töp fyrir ríkissjóð og þáj
aðra opinbera aðila, sera1
þurfa á lánum að halda til
ýmissa framkvæmda. Á næstu'
mánuðum koma stór ný lán
á markaðinn. Ef til viðbótar
öðru, sem þegar er búið aðj
gera váðstafanir um, þættistJ
10 milj. króna ríkislán, er við-
búið, að markaðurinn munij
yfirfyllast og verðbrjefa-
gengi lækka mikið frá þvL
sem nú er. Hinsvegar yrði aðj
sjálfsögðu að fylg.jast vel með1
útliti verðbrjefamarkaðsins og'
selja brjefin, áður en hætt’aj
væri á verulegu gengisfalli. •
í 2. gr. frumvarpsins ei*
ríkisstjórninni veitt heimild|
1il að ákveða. að alt lánið eða
.oinliver hluti þess skuli uiids
anþeginn eignar- og tekju-i
skatti, enda skuli vextir atj
láninu þá ekly vera hærri eni
3 % .V.jer sjáum að svo komnu
okki ástæðu til að ræða þetta
ákvæði, enda er os\ ekki full-
Ijóst, hve víðtækt skattafrelsi
ið er hugsað.
Með hliðsjón af ofan-
greindu leggjum vjer til, að!
frumvar]) þetta verði snin-i
þykt.
Yirðingarfylst.
Landsbanki Islands.
Pjetur Magnússon.
Jón G. Maríasson. „
Loftárásir á
Frakkland í gær
London í gærkveldi.
FJÖLMARGAR flugvjelar
bandamanna gerðu árósir ál
ýmsa staði í Frakklandi í dagi
og voru sprengjuflugvjelarn-
ar varðar Spiftire-flugvjelura,
Ennfremur var gerð árás áj
bæinn Calais. Engar flugvjel-
ar þýskar sáust, en loftvarn-
arskothríð var hörð.
Reuter,