Morgunblaðið - 24.11.1943, Blaðsíða 4

i

MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 24. nóv. 1943.
ÞEGAR ENGEYJAN TÝNDIST, OG KOM AFTUR
— Jeg á heima á Vesturgötu -
20, gengið inn frá Norðurstíg
upp á 2. hæð.
Það var Kristinn Magnússon,
fyrverandi skipstjóri, er sagði
þessi orð við mig í síma, eí jeg
fór fram á það við hann að jeg
mætti heimsækja hann. Og svo
kom jeg þar. En í dag á Krist-
inn 70 ára afmæli.
— Þjer eruð fæddur hjer í
Reykjavík.
— Já. Svo er það. En hátíða-
sumarið 1874, er jeg var á
fyrsta árinu, þurfti móðir mín
að fara norður í Skagafjörð
til þess að heimsækja skyldfólk
sitt. Og þá kom hún mjer fyrir
hjá frænda mínum og alnafna,
Kristni Magnússyni í Engey og
Pjetri Kristinssyni. Jeg hef víst
kunnað vel við mig þar. Því
jeð rjeðst þangað aftur tveggja
ára og var þar „vinnumaður“
í 22 ár.
Foreldrar mínir voru Skag-
firðingar, faðir minn, Magnús
Árnason t'rjesmiður, en Árni
afi minn var alla sína tíð í
Skagafirði, fjór giftur og átti
24 börn. Svo þar á jeg margt
skyldfólk. En móðir ihín, Vig-
dís, var dóttir sr. Ólafs Þor-
valdssonar í Viðvík.
I Engey.
— í Engey?
— Þar lærði jeg til allra
verka, bæði sjávar- og sveita-
störf, en fyrst af öllu lærði
maður að róa, undir eins og
maður gat skriðið fram í bát,
áður en jeg var orðinn það
Nokkrar endurminningar Kristins Hapiíssonar
Kauphöllin
er miðstöð verðbrjefa-
viðskiftanna. Sími 1710.
Eggert Claessen
Einar Ásmundsson
hæstarjettarmálaflutningsmenn,
- Allskonar lögfrœðistörf —
Oddfellowhúsið. — Sími 1171.
Augun jeg hvfll
með gleraugum
fri
Týlihl
„Goðafoss"
fer vestur og norður á föstudag,
26. nóv., kl. 4 síðdegis.
ECTI k 1^4,1.1
RIMI5INS
m/b. Víðir
Tekið á móti flutningi til
Sauðárkróks árdegis á morgun.
stálpaður, að manni væri trú-
að fyrir að passa kýrnar.
I Engey var myndarlegt og
mannmargt heimili í þá daga,
tvíéýli, allmikið bú, og mikill
sjávarútvegur. Sr. Ólafur bróð-
ir minn segir að það hafi ver-
ið mjólkin í Engey sem hafi
bjargáð mjer. Því systkini mín,
þau, er voru yngri en jeg og
ólust upp hjer í Reykjavík, eru
öll dáin.
— Hvenær fóruð þjer til sjós
fyrir alvöru?
— Þegar jeg var 14 ára. Þá
fór jeg á Engeyna gömlu, sem
Engeyjar-bændur áttu. Þeir
keyptu hana 1885. Við erum
fjórir lifandi af þeim, sem voru
á Eyngeynni á þeirri vertíð,
Bjarni Magnússon, er var skip-
stjóri, Guðmundur Stefánsson,
síðar lögregluþjónn, sem var
stýrimaður, Þorsteinn í Þórs-
hamri háseti og jeg kokkur. Þá
hjet það kokkur en ekki mat-
sveinn. Menn voru hjer svo
danskir í þá daga.
Happaskip þó lítil væri.
Engeyjan var lítið skip, 27
smálestir að stærð. En aldrei
hlektist henni á.
— Týndust þið ekki einu
sinni, spyr sonur Kristins, er
hjá okkur sat.
— Okkur hrakti einu sinni í
6 daga undan norðanveðri suð-
ur í haf, og farið var að telja
okkur af. Menn þóttust hafa
fundið stýrið af skipinu, rekið
á .Akranesi. Það átti að hafa
komist þetta á móti veðrinu.
Menn lugu ekki líkindalegar í
þá daga en nú gerist.
— Voruð þið aldrei hætt
komnir í þessu volki?
— Maður vissi það aldrei.
Skútan lá auðvitað mikið á hlið
inni, og sjórinn gekk yfir hana,
eins og altaf var á þessum smá-
skipum.
— Var þetta ekki mesta vos-
búð og erfitt líf á þessum smá-
skipum?
— Það hefir víst verið :;vö.
Menn fundu ekki mikið til þess.
En oft var loftið slæmt í lúgarn
um, þar sem allir sváfu, og alt
var eldað og brent kaffi, og
fötin þurkuð við kabyssuna,
eftir því sem hægt var. En ekki
bar mikið á því að menn veikt-
ust samt.
Prentsmið j upósturinn.
— Var ekki lítið um neyslu-
vatn hjá ykkur stundum?
— Það var ólystugt, og oft-
ast ógerlegt að drekka það
ósoðið. Við tókum það oftast
hjerna úr Prentsmiðjupóstinum
í Aðalstræti, þurftum að vera
komnir þangað kl. 2—3 á næt-
urna, því um kl. 6 á morgnana
komu vatnskarlar og vatns-
kerlingar, og þá var ekki nokk-
ur friður úr því. Vatnsburðar-
fólkið amaðist með orðum og
handagangi við okkur, þessum
aðskotadýrum.
— Var ekkí oft lítið í þess-
um brunni, þegar þið skútvi-
mennirnir bættust við?
— Það var furða, hve mikið
vatn kom í þann brunn. En ef
hann þraut, varð að fara suður
í Brunnhús við Suðurgötu. Og
Kristinn Magnússon.
svo var bakaríisbrunnurinn hjá
Bernhöft. En það var langt og
seinlegt að velta vatnstunnum
þaðan niður á bryggju.
Við máttum aldrei þvo okk-
ur nema úr sjó — þegar við
annars þvoðum okkur á þessum
smáskipum.
— Hvar veiddu þið?
.— Helst hjerna í Flóanum, í
Miðnessjó og á Köntunum. Mað
ur fór helst ekki suður fyrir
land á þessum smáskipum,
nema þegar norðanátt var. Eft-
ir vetrarvertíðina var venjulega
fiskað fyrir Vestfjörðum.
„Sjóborgir“.
— Það hafa verið mikil við-
brigði, þegar togarnir komu?
— Það voru mikil viðbrigði,
þegar kútterarnir komu til sög-
unnar. Þetta 80-—90 tonna skip.
Manni fanst þeir vera hrein-
ustu „sjóborgir“.
— Hvenær urðuð þjer skip-
stjóri?
— Jeg var á Stýrimanna-
skólanum árin 1891—’93. Og
nokkru eftir það varð jeg skip-
stjóri á Guðrúnu frá Gufunesi.
En aldamótaárið 1900 sigldi jeg
með Birni Kfistjánssyni til Eng
lands og keypti kútterinn Björg
vin í Yarmouth. Við áttum
hann Nic. Bjarnason, Þórður í
Oddgeirsbæ, og Gunnlaugur
bróðir hans, og Guðmundur í
Ánanaustum.
Er jeg var nýbúinn að kaupa
skipið, kom Hjalti Jónsson til
Englands í sömu erindum. Mjer
datt ekki annað í hug, en að
jeg þyrfti að fá enskan skip-
stjóra með meira prófi en jeg
hafði, til þess að sigla skipinu
til Islands. En Hjaiti var eins
staddur og jeg. Hann dreif sig
til London og hann fjekk því
til leiðar komið, með Birni
Kristjánssyni, að við mættum
sigla skipunum sjálfir heim,
fengjum þau vátrygð alt fyrir
það. Hjalti kunni altaf ráð og
þurfti ekkert að læra, nema af
sjálfum sjer. Hann gat talað við
alla menn.
Við fórum 4 með skipið heim,
lentum i norðanveðrum og ýms
um erfiðleikum, vorum 16 daga
á leiðinni. Hjalti var einum degi
fljótari með sitt skip.
Aflinn.
--Hve margir voruð þið á
smáskútu'eins og Engeynni?
— 12—16 manns.
— Og vetraraflinn?
— Var þetta 10—14 þúsund
fiskar. Allir voru ráðnir upp
á hálfdrætti, áttu helminginn
af því sem þeir drógu, en borg-
uðu salt og verkun á sínum
afla. Auk þess fengu þeir tros-
ið sem hver dróg, lúðu, stein-
bít, skötu o. fl. Það varð gott
búsílag fyrir mörg heimili há-
setanna, er seldu sveitabænd-
um tros sitt og fengu sveita-
vörur í staðinn, smjör og annað.
Þessi ráðning hjelst á kútt-
erunum, en þar voru skipverj-
ar 24—28 og aflinn þetta 20—30
þúsund fiskar á vetrarvertíð
eða 180—300 skippund.
En um aldamótin fór að
verða hörgull á að fá góða menn
á skúturnar. Þá breyttust kjör-
in. Þá fóru menn að ráða til sín
háseta upp á premíu, 3—5 aura
fyrir hvern fisk sem þeir drógu
og fast mánaðarkaup. En dug-
legir fiskimenn voru hálfdrætt
ingar áfram, því þeir fengu
meira upp úr sjer á þann hátt.
Þá var framförin þó mikil frá
smákútterunum, því nú gat mað
ur fiskað alla vertíðina fyrir
sunnan land, ef svo vildi verk-
ast.
Breyttir tímar.
Síðan komu mótorar í kútt-
erana og togararnir og altaf
fullkomnast veiðarfærin, en afl
inn eykst ekki eftir því, að
manni sýnist. Ekkert aflahlaup
kemur hjer í Flóann á þessum
styrjaldarárum, eins og þeim
fyrri. Er fiskurinn ekki að
ganga til þurðar? Nú er sljettur
botn um öll miðin, hvergi sem
öngull festist í botni, alt jafn-
að a£ vörpunum, svo þorskur-
inn hefir þar hvergi afdrep.
En tilskostnaðurinn orðinn
allur annar. Um aldamót kost-
aði 50 tonna kútter útbúinn á
veiðar 15 þúsund krónur. Nú
kostar 50 tonna vjelbátur 750
þúsund, eða sama og 50 kútt-
erar. á 50 kútterum voru 1200
manns á sjó, en 11—12 á vjel-
bátnum.
— Hve lengi voruð þjer
skipstjóri á Björgvin
Margskonar störf.
— I 4 ár. Var svo eitt sumar
á gufuskipi, er Leslie hjet, og
Aug. Flygenring og Thor Jen-
sen áttu. Við vorum á línuveið-
um og höfðum doríur. Síðan
hefi jeg ekki verið fastur á sjón
um. Ellert Schram tók við
Björgvin í nokkur ár. Við átt-
um hann þangað til árið 1912.
Þá seldum við Duusverslun. En
síðar var hann seldur til Fær-
eyja. Og nú nota Færeyingar
hann í fiskflutninga til Eng-
lands. Hann hefir staðið sig vel.
Er jeg hætti við sjóinn,
keyptí jeg verslun Carls Bjarna
sonar í Aðalstræti og rak hana
í 3 gr. Gerðist síðan yfir-
fiskimatsmaður á Vesturlandi.
Það var argsamt starf. Ekki
nema einn stimpillinn, til þess
að stimpla með farmskírteinin.
Svo jeg varð að vera til staðar
hvar sem fiskflutningaskip var
á einlægu ferðalagi, og kaupið
lítið, eins og gengur. Síðan var
jeg lengi starfsmaður hjá Duus
og eftir að sú verslun hætti og
útgerð hennar, fór jeg að selja
fisk í bæinn og var við það í
10 ár. Svo það er sitt hvað sem
jeg hefi haft með höndum, og
ekkert af því merkilegt.
— En samt gaman að rifja
það upp, þegar árin eru orðin
þetta mörg.
— Kanske fyrir sjálfan mig,
en naumast fyrir aðra. Það þyk
ir okkur eftirtektarvert, stofn-
endum skipstjórafjelagsins Öld
unnar, er varð 50 ára fyrir
nokkru, að enginn af okkur 30
höfum lent í sjóinn. Þeir, sem
dánir eru, hafa allir andast á
sóttarsæng. En við erum 8 eftir
lifandi.
Alls munu vera á lífi um 60
manns, er voru skipstjórar eða
stýrimenn hjer í bæ um alda-
mót. Jeg hef talið þá saman.
Það var gróandi í sjómanna-
stjett okkar þá. Margir, sem
tóku við skipstjórn á unga aldri.
Svo ætti það altaf að vera, seg-
ir Kristján.
Þeir eldast ekki heldur eins
og annað fólk, þeir, sem voru
ungir sjómenn um aldamót,
hugsaði jeg er hinn sjötugi,
hressilegi húsbóndi fylgdi mjer
til dyra. V. St.

SJÚKRAFLUTNINGUR A SJÓ
Myndin sýnir sjómann vera fluttan milli skipa á hafi
úti. Veiktist hann hastarlega í tundurspilli og þurfti
uppskurðar við, en til þess að hægt væri að gera á hon-
um uppskurð, varð að flytja hann í beitiskip,