Morgunblaðið - 01.12.1943, Blaðsíða 5

Miðvikudagnr 1. des. 1943.
MORGUNBLAÐIÐ
5
Stofnun lýðveldis á næsta ári
Haraldur S. Norðdahl,
tollvörður:
Hvorki Danir nje aðrir
virtu dráttinn.
_ «
Jeg tel rjett Islend-
inga til fullkomins
skilnaðar við sam-
bandsþjóð vora skil-
yrðislausan næsta ár.
Samningurinn er fall-
inn úr gildi, og verð-
ur ekki endurnýjað-
ur.
Vjer höfum ýmislegt við Dani að
jtala, en ekkert um áframhaldandi
samband, og ekkert sem haggar þeim
vilja vorum, að mynda sjálfstætt lýð-
veldi. — íslendingar hafa nokkurra
ára reynslu í sjálfstæðri meðferð ut-
anríkismála; hún er byrjunin á jafn-
rjettisgöngu þeirra, meðal annara
þjóða; því skaðlegt að þar togni eða
slitni þráður.
Danir skilja aðstæður vorar vel.
Hvorki þeir, nje aðrir virtu við oss
óþarfan drátt við sjálfsagðar fram-
kvæmdir.
Því tel jeg, þrátt fyrir styrjöldina,
lýðveldisstofnun sjálfsagða á næsta
ári.
Har. S. Norðdahl.
Helgi Hjörvar,
skrifstofustj. útvarpsráðs:
\ Eina leiðin
f til sameiningar.
■ I) Þetta er sæmi-
Jegast, og sjálfgert
eins og komið er, og
eina leiðin sem nokkr
. ar líkur eru til að meg
jnþorri þjóðarinnar
geti orðið einhuga um.
\i 2) Rás viðburðanna
gerði sambandsslitin
að formsatriði einusaman. Enginn má
aetla Dönum slík firn, að vekja eftir-
mál um efalaust meginatriði, þótt ein-
hverjir formgallar kynnu á að sýn-
ast. Því mun nú farsælast fyrir nor-
ræna samvinnu, að sambandsmálið
sje úr sögunni, þegar Norðurlanda-
þjóðir hittast aftur í friði.
I 3) Vera má að þjóðinni skiljist þá
fremur, að eldurinn brenni heitar en
askan, ef ekki verður lengur haldið
uppi þeirri blekkingu, að frelsi okkar
og fullveldi sje nú einkum í höndum
Dana.
[ Helgi Hjörvar.
Dr. med. Helgi Tómasson,
yfirlæknir:
[. Stórhættulegt að bíða
til stríðsloka.
j Jeg er ekki sann-
færður um, að lýð-
veldi væri hentug-
asta stjórnarfyrir-
komulag fyrir okkur
íslendinga, en tel þó
sjálfsagt að hlíða dómi
forráðamanna þjóðar-
innar um það.
| Jeg er fylgjandi því, að lýðveldið
verði stofnað á næsta ári, af því mjer
virðist það alls enga bið þola.
' Ef Evrópustyrjöld lýkur, getur ver-
ið stórhættulegt fyrir okkur, að eiga
eftir að ganga að fullu frá sjálfstæði
landsins. Svo mörg mál verða þá uppi,
sem varða líf og framtið þjóðar okkar,
að meira en nóg annað verður fyrir
okkui’ að hugsa ög gera.
.y : , .. ■ „, .)7.,HeIgi Tómasspn.
Hilmar Stefánsson,
bankastjóri:
Skýlaus rjettur
má ekki verða úti.
" I < Millilandasattmál-
rar.l inn 1918 tryggir rjett
mr íslendinga til algjörðs If ly ^jjÍÍÍm
skilnaðar við Dani
V innan 25 ára frá gild-
■ , JSkftí istöku, og hefir ein- 11|§I tE
' J| hugur rikt um að nota
«. Raunir Dana eru
ekki okkar sók. Sjúkleg meðaumkun
og hugarvíl um brot á drengskap,
kurteisi eða sambúðarvenjum, má
ekki stofna þjóðfrelsi íslendinga í
voða.
Styrjöldin getur staðið lengi, ef til
vill verða Danir aldrei frjálsir.
Skýlaus lagalegur og siðferðilegur
rjettur til að stjórna okkar eigin landi
einir, má ekki verða úti fyrir hand-
Vömm eða drátt.
Frestum ekki að tryggja með stjórn-
skipunarlögum um alla framtíð það
lýðveldi, sem við höfum búið við í
tæp 4 ár og lífið sjálft hefir viðurkent.
Hilmar Stefansson.
Hjörtur Hansson,
formaður V. R.:
Svo fljótt,
sem verða má.
Jeg hefi ætíð ver-
ið því fylgjandi, að
þjóðinni beri að keppa
að stjórnskipulegu
sjálfstæði svo fljótt,
sem við yrði komið.
Og nú, eftir að hafa
lesið og kynt mjer
þau skrif, sem fram
hafa komið í sjálfstæðismálum þjóð-
arinnar, bæði í blöðum og ritum, um
það, hvenær tiltækilegast þætti, undir
núverandi kringumstæðum, að koma í
framkvæmd stofnun lýðveldis á Is-
landi, — er það mitt persónulega álit,
að fylgja beri hinni rökföstu skoðun
þeirra manna í þessum málum, er
stofna vilja lýðveldi á íslandi ekki
síðar en 17. júní 1944.
Hjörtur Hansson.
Síra Jakob Jónsson:
Því frjálsari —
því meiri manndómur.
Því f r j álsari sem
þjóðin er, því meir
mun manndómur
hennar koma í ljós.
— Stofnun lýðveldis
skapar meðal annara
þjóða gleggri skilning
á þjóðarrjetti íslands.
Reynslan hefir sýnt,
að því frjálsari sem íslendingar hafa
orðið gagnvart Dönum, því meiri hef-
ir orðið gagnkvæm virðing og vinátta
þjóðanna. Endurteknar yfirlýsingar
íslendinga um væntanlegt lýðveldi
hafa sýnt sambandsþjóðinni vilja okk-
ar, og jeg trúi þjóð Kristjáns tíunda og
Kai Munks til að skilja sjálfstæðis-
þrá okkar og þjóðarmetnað. Vilji
frændþjóðirnar ekki sætta sig við á-
kvarðanir okkar, verðum við þó að
rneta mest skuldina við horfnar frels-
ishetjur. Þær þráðu að standa í okk-
ar sporum.
* Jaltob Jónsson.
Jóhannes Elíasson, stud. jur.:
Hví skyldum við hika?
Árið í 918 fögnuðu íslendingar
fengnu filllveldi, 25 áia bið átti að
færa oss dag fullkom-
ins sjálfstæðis. Sá
dagur hefir í hug-
mynd vorri verið sleg
in ljóma.
Danir hafa ekki
gert sig líklega til
mótstöðu við óskir
vorör í því efni. Jeg
tel því óþarfar getsakir, "að þeir muni
þykkjast þótt vjer neytum fyrsta fær-
is á að öðlast rjett vorn.
Jeg tel stöðu vora síður trygða með
sambandi við Dani en fullkomnu sjálf-
stæði, því óvíst er nú um framtíð
Danmerkur.
íslendingar hafa menningarlegan,
siðferðilegan og lagalegan rjett til að
vera sjálfstæð þjóð með innlendum
þjóðhöfðingja. Feður vorir hafa hvergi
hikað í aldalangri baráttu. Hví skyld-
um vjer nú hika við síðasta skrefið?
Jóhannes Elíasson.
Síra Jón Auðuns:
Þá vansæmd
heimtar enginn af oss.
Ohamingja Dan-
merkur gengur ís-
lendingum að hjarta,
en hörmulegt væri, að
láta samúðina með
bræðraþjóðinni blinda
oss á skyldur vorar
við ættjörðina. Þá
vansæmd heimtar
enginn hugsandi maður af oss.
Ráðum vjer örlögum þjóðar vorrar,
er öllum auðsætt, hvað gera ber. —
Ráðum vjer þeim ekki, getum vjer
þá búist við að stórveldin, sem mál-
um eiga að skipa í hafróti eftirstríðs-
áranna, virði sjálfstæðisvilja vorn, ef
vjer gætum þess ekki sjálfir í tíma,
að láta eindreginn vilja vorn uppi?
Það gerum vjer með því að stofna lýð-
veldið þegar á komanda ári. Þá er
öllum ljóst, hvað vjer viljum, og vjer
höfum gjört það, sem gjöra bar.
Jón Auðu.ns
Jón Steffensen,
prófessor:
Algert sjálfforræði
er þjóðinni fyrir bestu.
Jeg lít svo á, að al-
gert sjálfforræði sje
þjóðinni fyrir bestu,
á hvaða tíma sem er.
En jeg er því mótfall-
inn, að sambandsslit-
in sjeu bygð á van-
efndum á sambands-
lagasamningnum og
vildi eigi að við notfærðum okkar þá
aðstöðu gagnvart Dönum 1942. Því
síður eigum við að beita vanefndum
gagnvart okkur sjálfum 1944, þegar
við samkvæmt samningum getum skil-
ið að fullu við Dani. Sje það þess
vengna vilji þjóðarinnar og Alþingis,
eins og nánar er ákveðið í samningn-
um, að slíta sambandinu, ber að gera
það þegar á næsta ári.
Jón Steffensen.
Jón Þorleifsson,
listmálari:
sjálfir hafa gert það sama í okkar
sporum.
Stríðið getur vel staðið lengi enn.
Er þá nokkuð vit í að bíða með lýð-
veldisstofnun í óákveðinn tíma aðeins
fyrir siðasakir, þar sem við höfum
lagalega heimild til algerra sambands-
slita
Tíminv er dýrmætur fyrir þann, sem
koma þarf mörgu í verk. f>rætur um
sjálfstæðismálið myndu óhjákvæmi-
'lega tefja ýmsaii’ bráðnauðsynlegar
framkvæmdir. Þess vegna vona jeg
að það verði ekki dregið til morguns,
sem hægt er að gera í dag.
Jón Þorleifsson.
Katrín Thoroddsen,
læknir:
Aðstæðurnar
hliðhollar nú.
Vegna þess, að jeg
vil ísland alfrjálst.
Það er skýlaus rjett-
ur íslendinga að fara
með öll sín mál og
ráða einir fram úr
þeim. Þótt þeim rjetti
hafi með órjetti ver-
ið fyrir okkur haldið <«* i
um margar aldir, er hann engu að
síður óvjefengjanlegur, því hann er
okkur í blóð borinn. Það væri að mín-
um dómi ófyrirgefanlegt andvaraleysi,
ef við ekki endurheimtum frelsi okk-
ar, er færi gefst og lög standa til. Að-
stæðurnar til tryggingar sjálfstæðis ís-
lands til frambúðar eru okkur hlið-
hollar nú, en enginn veit hvernig þær
síðar kunna að verða, og einnig þess
vegna má ekki hika.
Katrín Thoroddsen.

Knútur Arngrímsson,
gagnf ræðaskólakennari:
Kallar fram raunhæfa
yiðurkenning sjálfstæðis vors.
Með rangindum var
röskra þriggja alda
þjóðveldi voru koll-
varpað.
Skortur máttar —
ekki siðferðilegs rjett
ar olli aldalöngum
drætti á endurreisn
þess. Samningshelgi í
nútímaskilningi mun sámband vort
við Dani fyrst hafa hlotið 1918. Að
samningstímanum útrunnum er end-
urheimtur var forni fótumtroðni rjett-
ur fulls sjálfstæðis.
Sjálfir eiga Danir fullveldi að
heimta úr höndum hersterkara ríkis.
Væri ómaklegt vantraust á stjórn-
málaþroska þeirra, að væna þá nu.
um skírskotun til forns hnefarjettar
síns gágnvart oss.
Endurreisn þjóðveldisins á kom-
anda ári innibindur tímabæra áskor-
un til annarra ríkja, um raunhæfa
viðurkenningu sjálfstæðis vors og lög-
eggjan hverjum íslendingi að vera
ættjörð sinni trúr.
Knútur Arngrímsson.
Ekki draga það til morguns,
sem hægt er að gera í dag.
Jeg lít svo á, að
stofna beri lýðveldi
hjer sem allra fyrst.
Islendingar hafa
lengí þráð algert
frjálsræði, ■— Danir,
sambandsþjóð okkar,
hljóta að skilja af-
stöðu okkar og mundu
Sr. Kristinn Daníelsson,
præp. hon.:
Öll töf
er áhætta.
Vegna þess '
verið sammóla um laBMSHP i
það, þangað til ágrein
ingur hófst með þcim ^^if§ff||^kk
þjóðhættulegu afleið-
ingum, að þjóðin um .■%£*•.$§