Morgunblaðið - 04.12.1943, Blaðsíða 6

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Á að tvístra þjóðinni?
ALÞINGI hefir nú ákveðið að fara þá leið í lýðveldis-
málinu, sem stjórnarskrámefnd lagði einróma til á síð-
astliðnu vori að farin yrði. Samkvæmt tillögu stjórnar-
skrárnefndar skyldi dagurinn 17. júní Í944 valinn til
stofnunar lýðveldis á íslandi. Alþingi hefir á þetta fallist
og tilkynt alþjóð hvernig málsmeðferð verði háttað. Skal ir
Alþingi kvatt saman til reglulegs fundar eigi síðar en 10.
janúar næstkomandi og þá verður lýðveldisstjórnarskrá-
in afgreidd. Síðar í vetur, eða' í vor, verður svo þjóðarat-
kvæðagreiðsla um málið. Kemur svo Alþingi á ný sam-
an kring um 17. júní, en þann dag verður lýðveldið
stofnað.
★
Þar sem Alþingi hefir tekið ákvörðun í þessu máli,
verður að vænta þess, að hver einasti Islendingur geri
nú skyldu sína. Og fyrst og fremst verður að vænta þess,
að gleymdur verði nú sá ágreiningur, sem staðið hefir
um skeið og deilt- hefir verið um, varðandi leiðina að
takmarkinu, sem allir eru sammála um. Það væri óhæfa
og gæti haft hinar alvarlegustu afleiðingar, ef menn
hjeldu áfram að deila um formsatriðin, eftir að Alþingi
hefir tekið sínar ákvarðanir í málinu.
Á þetta er mint nú, vegna þess að Alþýðublaðið held-
ur í gær áfram á sömu óheillabrautinni og það hefir áður
verið á, þrátt fyrir boðskapinn frá Alþingi. Heldur blað-
ið nú fram þeirri fáheyrðu blekkingu, að Alþingi sje 'að
sundra þjóðinni, er það tekur ákvarðanir í fullu samræmi
við samkomulagið, sem stjórnarskrárnefnd gerði. Ef
þjóðin hefði verið spurð, áður en þingið tók ákvörðun,
myndi svar hennar án efa hafa orðið á einn veg: Með
tillögu stjórnarskrárnefndar, sem fulltrúar allra þing-
flokka stóðu að.
Hitt getur svo Alþýðublaðið gert upp við sjálft sig,
hverjir það eru, sem reynt hafa að tvístra þjóðinni í
þessu máli. Það þarf ekki annað en líta á nöfnin, sem
standa undir áliti og tillögum stjórnarskrárnefndar, og
athuga þau í sambandi við það, sem síðar gerðist.
★
Eins og kunnugt er, sendu 270 menn Alþingi nú í haust
áskorun um, að fara aðra leið í sjálfstæðismálinu en þá,
sem stjórnarskrárnefnd hafði markað. Vitað er, að flest-
ir þessara manna- munu ekki skerast úr leik nú, eftir að
Alþingi hefir tekið sínar ákvarðanir. Þeir munu af heil-
um hug standa með þeirri lausn, sem nú er ákveðin, enda
þótt þeir hefðu kosið aðra leið.
Hinsvegar er enn óráðið, hver verður afstaða fárra
þessara manna. Þeir hafa — fjórtán að tölu — skrifað
stjórnarskrárnefnd brjef og farið þess á leit, að nefnd-
in breytti ákvörðun sinni. Vitanlega gat nefndin ekki
orðið við þeim ^tilmælum, enda hefði það verið bein svik
við þjóðina. En þessir 14-menningar láta í veðri vaka í
brjefi sínu, að þeir muni halda baráttunni áfram. Þeir
segja: „Vjer munum telja það siðferðilega skyldu vora
að leggja málstað vorn fyrir alþjóð íslendinga, svo að
atkvæðagreiðslan um málið verði sem sönnust skýrsla
um vilja þjóðarinnar“.
í þessum orðum felst bein hótun. En það verða þess-
ir menn að gera sjer ljóst, að sje það ætlan þeirra og
takist þeim að tvístra þjóðinni í atkvaqþagreiðslunni um
lýðveldismálið, vegna ágreinings um formsatriðin ein,
verður út á við á það litið þannig, að íslenska þjóðin
standi ekki einhuga um sjálfstæðismálið. Erlendar þjóð-
ir líta aðeins á niðurstöðu þjóðaratkvæðagreiðslunnar,
en gera sjer ekki grein fyrir hinu, að íslendingar voru að
deila um formsatriði, og þessvegna kom þjóðin tvístruð.
Meðal þeirra fjórtán manna,-sem hafa skrifað updir
brjefið til stjórnarskrárnefndar, eru svo gætnir og vitr-
ir menn, að því verður ekki trúað, að óreyndu, að þeir
haldi áfram deilunni um formið, eftir að Alþingi hefir
tekið ákvarðanir sínar. Slíkt væri meira ábyrgðarleysi
en hægt er að ætla nokkrum íslendingi.
MORGUNBLAÐIÉ
Erienf yfirlit.
HINA SIÐUSTU VHfU
j hafa breytingarnar á Aust-
I urvígstöðvunum ekki verið
eins miklar og að undan-
förnu, og má segja, að mikið
sje farið að draga úr sókn
Rússa, þótt hún sje ekki stöðv-
uð enn, nema sumsstaðar. Það
leit um tíma út fyrir, að mikið
ætlaði að verða úr sókn þeirri,
sem Rússar byrjuðu eftir fall
Gomel, en svo virðist ekki hafa
farið, enda er svæði það, sem
sóknin er hafin á, frábærlega
erfitt yfirferðar, vötnótt og með
miklum skógum. — Sunnar
hafa Þjóðverjar náð járnbraut-
arbænum Korosten af Rússum
og en virðist sem sVo að þeir
haldi úppi sókn á svæðinu fyr-
vestan Kiev, og lítur mest
út fyrir, að þeirri sókn sje ekki
stefnt að landvinningum, held-
ur mannvígum í sem stærstum
stíl, hvort sem það er satt eða
ekki, að þeim hafi tekist að
umkringja þarna og uppræta
ýmsar rússneskar sveitir. Næsta
einkennileg virðist viðureignin
á Krímskaganum, og er þar ann
að tveggja að Rússar spari mjög
lið til sóknar, eða að Þjóðverj-
ar eru þar sterkari en ætlað
var, þótt einangraðir sjeu.
*
Hmn frægi attundi her er nu
kominn yfir Sangro-ána á all
breiðu svæði, og að minsta
kosti langt inn í varnarstöðv-
ar Þjóðverja, ef ekki í gegnum
þær, og hörfa Þjóðverjar und-
an norður á bóginn, en hægt,
og veita öflugt viðnám. Fimti
herinn hefir ekki hreyft sig enn
sem komið er, en allar líkur
benda til þess, að hann fari
líka að fara á stúfana. Hefir
þannig verið haldið uppi mikl-
um loftárásum á varnarstöðvar
Þjóðverja á þeim vígslóðum,
enda mun það nú vera ætlun
bandamanna að láta til skarar
skríða á Ítalíu, þótt veður sjeu
ekki sem best eins og stendur,
og spáir jafn-varfærinn her-
fræðingur og Cyril Falls því,
að Róm verði tekin fyrir jólin.
En hvort sem það rætist, eða
ekki, þá er það víst, að harðir
bardagar verða háðir á Italíu á
næstunni.
★
Loftárásum bandamanna á
Berlín heldur áíram, og var ein
mikil árás gerð á borgina í
yrrinótt. Segja flugmenn banda
manna að varnir hafi aldrei
verið eins harðar og í þetta
sinnið, enda komu 41 flugvjel
ekki aftur úr þessum leiðangri
og er það óvenjumikið tjón.
Ennfremur sögðu flugmennirn-
ir, að Þjóðverjar hafi haft flug-
vjelar til þess að varpa svif-
blysum yfir bresku vjelarnar
í allt að 80 km. fjarlægð frá
borginni, og í bjarmanum af
blysum þessum rjeðust svo or-
ustuflugvjelarnar fram.
★
Nú mun standa yfir fundur
þeirra Churchills, Roosevelts og
Stalins, að líkindum einhvers-
staðar í Persíu, og vgiður sjálf-
sagt gefin út yfirlýsing að hon-
um loknum. Munu margir bíða
hennar með nokkurri eftirvænt
íngu, þótt menn sjeu yfirleitt
órðnir æði vanir ráðstefnum,
fundum og yfirlýsingum í þess-
ari styrjöld.
Laugardagur 4. desember 1943
\JiLverjl óhripan:
LJr ílacflc
>■:
i
I
9
y
❖
Hitaveitan.
HITAVEITAN hefir oft verið
umræðuefni manna, hjer í bæn-
um, en vafalaust aldrei eins og
nú, eftir að búið er að hleypa
vatninu frá Reykjum á nokkur
hús.
Menn eru óþolinmóðir, sem
von er. Allir vilja fá heita vatn-
ið sem fyrst. En vitanlega verð-
ur það að ganga eftir röð og það
verður að treysta þeim, sem um
verkið sjá, að þeir geri alt, sem
í þeirra valdi stendur til að flýta
verkinu. Jeg er líka sannfærður
um, að það er gert. Það er ekki
síður hagur bæjarins heldur en
notenda heita vatnsins, að það
komi sem fyrst.
Hinsvegar er það skiljanlegt,
að fólk sje óþolinmótt. Kolakaup
og ýmislegt fleira kemur til
greina. Menn reyna því að
reikna út, hvenær heita vatnið
muni koma. Eins og er er ekki
nokkur leið að segja með^peinni
vissu hvenær heita vatnið kem-
ur í þetta eða hitt húsið, nema
í þeim götum, sem verið er að
vinna við. Þar er hægt ,að sjá
það nokkurnveginn upp á dag.
Ættu menn að fylgjast með því
hjá nágrönnum sínum, hvenær
vatnið kemur í þeirra hús.
Fjölda margir hringja, eða
reyna að hringja til Helga Sig-
urðssonar forstjóra til að spyrja
hann um, hvenær heita vatnið
komi til þeirra, en það er" ekki
nokkur von til þess, að h?mn hafi
tíma til að svara öllum þeim
fyrirspurnum. Hann myndi ekki
gera neitt annað og hefði þó
ekki við. En störf hans eru marg
þætt og er ekki nema sann-
gjarnt, að hann sje látinn í friði
þessa dagana. Sama máli gegnir
með aðra starfsmenn Hitaveit-
unnar.
Ef að Helgi Sigurðsson eða
aðrir starfsmenn Hitaveitunnar
vissu fyrir víst, hvenær heita
vatnið kæmi í þetta eða hitt hús-
ið, myndu þeir ábyggilega ekki
þegja yfir því.En það er ný-
býrjað á því að veita vatninu í
húsin og því lítil sem engin
reynsla fengin ennþá, hve langan
tíma það tekur. Það getur verið,
að þegar meiri reynsla er feng-
in fyrir, hvernig verkið gengur,
að þá sje hægt að giska á, hve-
nær heita vatnið komi í það og
það hverfið og þá geta menn
verið vissir um, að það verður
birt.
Starfsbróðir minn
gagnrýndur.
YFIRLEITT og nærri altaf
hefi jeg neitað að birta
brjef frá mönnum, sem deila á
„kollega“ mína við hin blöðin,
sem skrifa pistla í líkingu við
mína. Þessir dáikar mínir áttu
aldrei að vera rifrildisdálkar. Til
gangur þeirra er m. a. að benda
á það, sem aflaga fer með hóf-
legum orðum og í þeim tilgangi
að byggja upp og bæta úr.göll-
unum, en alls ekki að rífa niður.
En nú hefir mjer borist brjef
frá kunningja mínum, góðum
og gegnum borgara, sem telur
að hann eigi vantalað við „kol-
lega“ minn „Scrutator". Höfund-
ur brjefsins er Sigbjörn Ármann
kaupmaður og gef jeg honum
hjer með orðið:
Víkverji minn.
Mótmælalaust hlýðir ekki að
láta „collega" þinn „Scrutator“ í
„Raddir almennings“ í dagblað-
inu „Vísir“ áúsa úr skálum ann-
að tveggja, reiði sinnar eða frá-
munalegs ofstækiskends i sjálf-
X
ctg^le^ct
líjLínu
X
t
I
byrgingsálits, því bið jeg þig fyr-
ir þessar línur.
Okkar litla þjóðfjelagi er eng-
inn greiði gerður með því, að
blaðamenn vanmeti það traust,
sem þeim er sýnt, með því að
hafa ótakmarkaðan aðgang að
blaðakosti og rífi niður alla vel
hugsaða og velmeinta hluti,
hvort sem þeir eru nú andlegs
eða efnalegs eðlis, enda þótt
þeim kunni að vera að ein-
hverju leyti áfátt“.
„Gissur Þorvaldsson“.
„JEG HLUSTAÐI á leikritið
„Gissur Þorvaldsson“ í útvarp-
inu á laugardagskvöldið —* og
vil nú nota tækifærið til að færa
öllum þeim, sem þar áttu hlut
að máli, innilegt þakklæti mitt
fyrir óvenju veigamikla stund.
Útvarpsráði, leikendum og sjer
í lagi skáldinu sje heiður og
þökk. Við alla þessa aðila vil jeg
segja: Meira — já, meira, og það
einmitt úr sögum okkar. Það
gæti orðið til þess, að þeim yrði
veitt meiri athygli af upprenn-
andi kynslóð, því miður mun
ekki af veita. Útvarpið á að nota
aðstöðu sína og kynna sögu
þjóðarinnar, einrhitt á þenna
hátt. Hin ungu skáld og sjer í
lagi leikritaskáld eiga að sækja
verkefnin í sögurnar okkar —
þar er nógu úr að velja. Á und-
anförnum öldum má telja, að ef
til vill ekkert hafi gefið þjóð-
inni eins mikinn andlegan og
líkamlegan þrótt eins og lestur
sagnanna á vökunni — enda
kunnu sumir seinustu ættliðir
forfeðra okkar þær utanað. En
hvað er nú?
Lið fyrir lið nenni jeg ekki
að hrekja gagnrýni „collega“
þíns í sambandi við tilhögunina
og útvarp á leikritinu. Gagnrýn-
in öll er þvættingur og froða frá
upphafi til enda, en þá kastar
fyrst tólfunum, þegar hann fer
að lítilsvirða Lárus og Þorstein
Ö. Stephensen. Sá fyrnefndi dæm
ir sig sjálfur, að jeg hygg, sá
síðarnefndi er svo vel þektur
og vel kyntur hjá bæði eldri sem
yngri, og tvímælalaust, að öllum
öðrum ólöstuðum, lang vinsæl-
asti upplesari, leikari og barna-
vinur, sem útvarpið hefir til
þessa átt. .
En hræddur er jeg um, að það
yrðu margar óánægjuraddirnar,
ef okkar ágætu og sjer í lagi
ágætustu leikarar hætta að láta
til sín heyra þar og á leiksvið-
inu og þá sjer í lagi fyrir áeggj-
an þessa þlaðamanns.
Með þökk fyrir birtinguna.
Þinn einl.
Sigbjörn Ármann“.
•
Hættið að senda
nafnlausu brjefin.
. ENN EIN SINNI verð jeg að
minna kunningja mína, sepi
skrifa mjer á, að það þýðir ekki
að senda mjer nafnlaus brjef.
Daglega fæ jeg brjef með ágæt-
um greinum og þörfum, en sem
jeg get ekki birt vegna þes's, að
höfundar geta ekki um nafn sitt.
Stundum þyrfti jeg að ná tali af
þeim brjefriturum, sem skrifa
mjer í sambandi við það, sem
þeir segja. Jeg vil því enn einu
sinni mælast til þess, að þeir,
sem skrifa mjer, láti getið nafns
síns og heimilisfangs.
Hjónaefni. 1. des. opinberuðu
trúlofun sína ungfrú Dagbjört
Einarsdóttir, Bergstaðastr. 67 og
Kristján Ó. Magnússon, skrif-
stofumaður hjá Ó. Johnson &
Kaaber.