Morgunblaðið - 05.12.1943, Side 5

Sunnudagur 5. des. 1943.
MORGUNBLAÐIÐ
5
Guðmundur Björnsson
sýslumaður, sjötugur
Guðmundur Björnsson er
hraustur og hress, ljettur í spori
og sællegur, enda segist hann
muni verða nær hundrað ára,
en í dag er hann aðeins sjö-
tugur. Það er nú samt tuga-
afmæli og með merkari tíma-
mótum í lífinu, því þá er vana-
lega dagsverkinu lokið og
kvöldvakan byrjuð og hún get-
ur oft verið skemtileg. Þessi
fáu orð mín ættu því að vera
líkust smá skólaræðu. Mjer
finst jeg vera kominn að borð-
inu til Guðmundar, hann situr
jfyrir borðenda og við vinir
hans, eldri og yngri, útfrá. Jeg
stend upp og lyfti glasinu, eitt-
hvað er í því, sem líkist whisky
blöndu að lit, en nú er whisky
orðið svo dýrt, að það er ekki
fyrir uppgjafa embættismenn
að kaupa það. Þetta getur verið
ávaxtablanda, og látum við það
gott heita.
í gamla daga tók jeg eftir því
að prestarnir skiftu ræðum sín-
um í þrjá kafla, mjer fanst það
tilvalið — einhvern veginn auð
meltara. Jeg ætla líka að skifta
þessari stuttu ræðu í þrent.
Guðmundur Björnsson er
bekkjarbróður minn, við sátum
í sömu stofu allan skólatímann
og sváfum í Langaloftinu þang
að til að við hækkuðum svo í
tigninni, að við vorum fluttir
í Litlaloftið, þar sváfum við
svo, við tíunda mann, i tvo vet-
ur, en í Langaloftinu vorum við
vanalega 30 saman. Það má
geta nærri, að margs er að
minnast frá öllum þessum
kvöldvökum, að sagðar voru
sögur, ort ljóð, spaugyrðum
kastað og jafnvel hnútum. Og
svo sex klukkutíma seta í
skólastofunni daglega meðan á
yfirheyrslunni stóð. Við hvert
skólaborð sátu fjórir menn, og
það borðið, sem var við vegg-
inn og fjærst kennaranum, var
nefnt efsta borðið, þar sátu
mestu virðingamenn bekkjar-
ins. Jeg man eftir því, að jeg
hálföfundaði afmælisbarnið aí
því að hann gat hallað sjer upp
að sljettum veggnum í tímun-
um, því bekkirnir, sem við sát-
um á, voru baklausir, og ef við
hinir, sem sátum við neðri borð
in, hölluðum okkur lítið eitt
aftur, þá rakst skörp rönd á
næsta borði í bakið á okkur. svo
við gátum ekki nolið f.'óð-
leiksins, sem kennarinn jós yf-
ír okkur, með eins mikiíli ró-
semi eins og þeir á efsta borð-
inu, enda vörðu þeir svo vel
kastala sinn, að þeir urðu ekki
þaðan hraktir fyr en upp vai
staðið, til þess nutu þeir margra
gagna, sem oflangt yrði hjer
upp að telja, en eitt af vopnuin
Guðm. Björnssonar skal jeg þó
nefna, það var stærðfræðin.
Hún fleytti honum yfir marga
torfæruna, þar sem flestir
hinna hiösuðu. Jeg hefi aldrei
vitað neinn fljótari og vissari
að reikna en Guðm. Björnsson,
enda hjelt hann oftar duxsæt-
inu meðan stærðfræðinnar naut
við, en hún hvarf er upp úr
fjórða bekk kom og þá voru
heimspekin og '■ ræðusniídin
komnar svo ofarlega í þeim
Guðmundi Finnbogasyni og
Stefáni Kristinssyni, að þeir
fluttu upp fyrir hann með köfl-
um, en þó var alt vandræða-
laust.
Jeg má ekki tala lengra mal
um endurminningar frá skóia-
árunum, þótt freistandi sje, en
það skal þó sagt, að í þá tíð
knýttust þau bönd milli skóla-
bræðra og þó einkum bekkjar-
bræðra, sem slitnuðu seint eða
ekki.
Skömmu eftir aldamótin var
Guðmundur orðinn sýslumað-
ur. Jeg man hve einkennisbún-
ingurinn fór honum vel, þess-
um stóra, myndarlega manni.
Þegar jeg var barn, kom sýslu-
maðurinn okkar, Benedikt
Sveinsson, stundum að Þverá,
þar sem jeg ólst upp. Jeg man
hve mjer þóttu fallegir knapp-
arnir á treyjunni hans og hve
mjer fanst yfirvaldssvipur.'nn
fara honum vel og jeg afrjeð að
verða sýslumaður, en atvikin
hömluðu því svo jeg fjekk
aldrei neitt „uniform“ nema
hvíta sloppinn. Þetta var nú
útúrdúr, sem maður verður að
leyfa sjer stöku sinnum í skóla-
ræðu.
Guðm. Björnsson var góður
embættismaður, mannúðin og
friðsemin stjórnuðu gangi
hans og hann skipaði málum
manna með vingjarnlegum og
viturlegum fortölum, þurfti því
sjaldan að kveða upp dóma, en
kæmi til þess, hjálpuðust laga-
þekkingin, skynsemin og sam-
viskusemin að því að gera þá
svo úr garði, að þeir komust oit
óhaggaðir gegnum allar torfær-
ur. Manntalið og fjárheimtur
fyrir hið opinbere er stór þátt-
ur í starfi sýslumannsins. Nú
kom leiknin í reikningi að góðu
haldi, var mjer sagt að frágang
ur á skjölum og reikningum
embættisins hafi verið prýðileg
ur og alt fljótt og liðlega af
hendi leyst.
Á starfsárunum rekur maður
sig óhjákvæmilega á eitthvað
og einhverja í önnum og skark-
ala lífsins, t. d. á stjórnmála-
legum vettvangi, geta þá sm.á-
ar skeinur af hlotist,sem vana-
lega gróa þó fljótt. Afmælis-
barnið komst ekki alveg hjá
þessu; hann var og er áhuga-
samur og einbeittur sjálfstæð-
ismaður, velviljaður þjóð sinni
og landi og neytti aðstöðu sinn-
ar til þess að reyna að koma
nytjámálum sveita þeirra, ev
’harts nutu við, í framkværnd*.
Hann vann að því að Andakíis-^
fossarnir voru keyptir fyrir
Mýra- og Borgarfjarðarsýslu og
að rannsókn fór fram á því,
hvernig þeir gætu sem fyrst og
best lýst og hitað þessar fögru
sveitir. Vegamál sveitanna Ijet
hann einnig mikið til sín taka.
Síðasti kaflinn í þessari stuttu
ræðu verður þá húsbóndinn og
heimilisfaðirinn. Nálægt miðj-
um embættisaldrinum varð
Guðmundur valdsmaður í fæð-
ingarsveit sinni, er hann var
skipaður sýslumaður í Mýia-
og Borgarfjarðarsýslum árið
1918.
Svarfhóll, æskuheimili hans,
stendur í miðju hjeraðinu. Þar
er alt vafið grasi og umkringt
veiðiám. Þarna fæddist Guð-
mundur 5. des. 1873, og voru
foreldrar hans 'Björn hrepp-
stjóri Ásmundsson og kona
hans, Þuríður Jónsdóttir, Hall-
dórssonar, Pálssonar á Ásbjarn
arstöðum. Þuríður var dugleg
ljósmóðir og kom oft við sögu
þar sem einhverja erfiðleiKa
þurfti að yfirstíga í nágrenn-
inu. Björn var af borgfirskum
prestaættum kominn og 31.
maður í beinan karllegg frá
Ingólfi Arnarsyni að því er jeg
best veit, enda varð það lýðum
ljóst í okt. 1910, að víkingablóð
rann í æðum þeirra Snæbjarn-
ar hreppstjóra í Hergilsey og
hans, er ^þeir hlupu undir
reidda exi togaraskipstjóra, er
var veiðiþjófur og vildi verja
þeim uppgöngu á skip sitt —
þetta var þá Guðmundur var
sýslumaður i Barðastrandar-
sýslu.
Sýslumaður og Snæbjörn
komust um borð í togarann, en
skipstjóri sigldi með þá til Eng
lands og hafði þá og síðar af
því hina mestu raun. — Mun
þessi sjóorusta og utanför lengi
í minnum höfð.
Við Guðmundur vorum ná-
búar í Borgarnesi í mörg ár,
heimsótti jeg hann oft í stóra
hvíta húsinu, sem hann ljet
reisa vestan til í þorpinu, þar
var oft gestkvæmt o£ glatt á
hjalla og voru þau hjónin sam-
taka í því að gera gestunum
dvölin sem ánægjulegasta. —
Börnin voru mörg og efnileg
og gerði það heimilið tilkomu-
meira og glaðværara. ■— Hin
ágæta kona Guðmundar, Þóra,
dóttir Júlíusar Halldórssonar
læknis og konu hans Ingibjarg-
ar Magnúsdóttur frá Grenjað-.
arstað, hefir verið honum mik-
ill styrkur á lífsleiðinni.
Þessa sögu mætti segja miklu
lengri, en það verður þá gert
einhvern tíma síðar. En nú sýp
jeg úr glasinu og óska afmælis-
barninu allra heilla.
í. G.
Kviknar í bíl
í gærkvöldi um klukk-
an 8 var slökkviliðið kallað inn
á Hverfisgötu. Hafði kviknað
í fólksbifreið. Þegar slökkvi-
liðið kom á staðinn hafði amer-
íska herlögreglan slökt eldirín.
Skemdir urðu litlar á bifreið-
inni. > >

Ný bók:
Vormoður Noregs
Ævisaga HANS NIELSEN HAUGE
Eftir Jakob B. Bull
Ástráður Sigursteindórsson, cand. theol., þýddi.
Ilans Nielsen Ilauge var einhver stórbrotnasti og
besti sonur Noregs. Ilann var vormaðurinn, sem und-
irb.jó jarðveginn fyrir andlega og verklega menningu
þjóðarinnar. Enn í ,dag er talið að þjóðin búi betur
að starfi hans en jafnvel nokkurs sinna ágætu sona.
Og vjer skiljum betur jirautsegju og karlmennsku
norsku þjóðarinnar um þessar mundir, ef vjer þekkj-
um sögu ITauge.
Ævi Ilauge var stórbrotin og viðburðarík og liefir
hinn kunni norski rithöfundur Jacob B. Bull reist
honum veglegan minnisvarða með jiessari bók. Frá-
sagan er færð í skáldsögustíl og gerir það bókina
með afbrigðum skemtilega aflestrar og áhrifaríka.
Bók þessi mun því lesin af ungum sem gömlum til
ánægju og gagns.
Fyrir jólin eru ennfremur væntanlegar:
Heð tvær hendur tómar
Saga eftiv Ronald Fangen.
Theodór Árnason þýddi,
og
Guð er oss hæli og styrkur
Ræður eftir sjera Friðrik Friðriksson
haldnar í Danmörku í þessu stríði.
Magnús Runólfsson, cand. theol., þýddi.
Þetta eru alt úrvalsbækur, vandaðar að efni og
frágangi, með sanngjömu verði.
Þessar bækur verða bestu jólabækumar í ár.
Hóhaaercim dlili
ja
T 1 t J > V ' W Vk » I li t t i 1 ' i v * * I k i V ¥ ? »