Morgunblaðið - 08.12.1943, Blaðsíða 2

MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 8. des. 1943,
3
Blítt
lætur veröldin
Bókfellsútgáfa h.f. —
Prentverk Akraness hf
ÞEGAR SKÁLD hjer á landi
é rúmra tveggja áratuga rit-
höfundarferil að baki og nöfn-
in á ritskrá þess eru orðin hart
nær eins mörg og árin, síðan
fvrsta bók þess birtist, á það
sjerstaka hættu yfir höfði sjer,
•— hættuna, að vera tekið eins
Og-sjálfsagður hlutur.
Það virðist ef til vill kynlegt
að tala um hættu í þessu sam-
feandi, því þetta er eitt af um-
merkjum þess, að skáldið sje
búið að ávinna sjer almenna
viðurkenningu, — hafi jafnvel
sjeð frægðardrauma sína ræt-
ast. En hættan er í því fólgin,
að allur þorri lesandi manna
sje þá búinn að mynda sjer
fastákveðnar skoðanir á hæfi-
leikum skáldsins. — sjálfsagð-
ar eða aðfengnar, rökstuddar
eða órökstuddar eins óg gerist
og gengur. Höfundurinn hefir
eignast sinn ákveðna lesenda-
hóp og hann sennilega fjöl-
rrsennan, því annars myndu út-
gefendur vart hafa sjeð sjer
liag í því, að ritskrá hans næði
.slíkum vexti. En höfundurinn
er þá einnig búinn að eignast
sinn ákveðna hóp ekki-les-
enda. Og þar getur „hnífunnn
staðið í kúnni”, lesendahópur-
inn gengið úr sjer með tíman-
um, og fáir orðið til að fylla í
skörðin.
Og ef til vill er þessi hætta
meiri einmitt nú en nokkru
sinni fyrr, vegna þess mikla
vaxtar, sem hlaupið hefir í
feókaútgáfuna upp á síðkastið
og vegna þess, að við höfum
■enga þá bókrhentágagnrýni
eignast, sem nýtur óskoraðs
trausts.
★
Um alllangt skeið hefir
Guðm. G. Hagalín átt einhvern
fjölmennasta lesendahóp ís-
lenksra rithöfunda. Ymsar af
feeifn bókum hans, sem komið
feafa út síðustu árin, hafa ver-
ið svo mjög vel hafðar á orði,
að í margan hóp hefir varla
verið hægt kinnroðalaust að
játa sig ekki hafa lesið þær. Á
feetta einkum við um hetjusög-
ornar „Virka daga”, „Sturlu í
Vogum” og „Sögu Eldeyjar-
JHjalta”. En jafnvel höfundur
þessara bóka er ekki vátrygð-
ur gegn þeirri hættu, sem að
ofan greinir, því um leið og
sögur hans um sægarpa og barn
ingsmenn hafa aflað honum
snillingsorðs meðal margra les-
enda, finst öðrum sem.- þeir
þekki hann nú þegar utan að
geti farið nærri um, hvers yf-
írleitt sje að vænta úr penna
hans. Og ekki veit jeg, hve
jmargir kunna að vera sammála
bókmentafróðum íslendingi,
sem ljet svo um fnælt, að ekki
gæti hann hugsað sjer að fara
á kendirí með jafn leiðinlegurr,
manni og Sturlu í Vogum, —
meistarastykki Hagalíns!
Á þessu stigi rithöfundarfer-
ils er höfundi holt að velja sjer
viðfangsefni, sem er í öllum að
alatriðum frábrugðið þeim efn
um, sem hann hefir spreytt sig
á undanfarið. Þetta hefir Guðm
G. Hagalín gert í skáldsögu
þeirri, sem hann hefir sent frá
sjer fyrir skemstu, og þó er
það enn ein hetjusaga, ef betur
er að gáð.
„Blítt lætur veröldin“ er
saga kaupstaðardrengs, sem er
ráðinn til snúninga á sveita-
heimili sumarlangt. Sex mann-
eskjur eru á heimilinu auk
drengsins. Aðrar persónur
koma lítt við sögu og gerist hún
öll á þessu eina sumri.
Á þessum litla myndfleti
tekst höf. að sýna heilá veröld
mannlegra eðlisþátta, eins og
hún orkar á vitund skynugs
drengs, sem bernska á mölinni
hefir kent stafrof mannþekk-
ingar.
Einmanakend drengsins fjarri
foreldrum og leikbræðrum
leysir ímyndunarafl hans og
næmleika úr læðingí, svo að
húsdýrin, sem hann hefir dag-
lega kringum sig, verða að raun
verulegum persónum í augum
hans. Kýrin Stórhyrna, sem
sjeð hefir á bak nýbornum
kálfi sínum og drengurinn, sem
þráir móður sína, dragast hvort
að öðru með seiðmagni frum-
hvata, sem eru sameign manns
og dýrs.
Drengnum er það skapi næst
að leiða heimilisfólkið hjá sjer
með þumbarahætti heimsborg-
ara. Hann heldur hugmynda-
heimi sínum lokuðum fyrir því,
og það freistar hans ekki held-
ur að skygnast inn í hugmynda
heim þess. En svo fer þó að
lokum, að alt heimilisfólkið
stendur að einhverju leyti sem
opin bók fyrir honum. Hann
skilur í rauninni margt af því,
sem hann les þar, barnslegri
skilningu, því að hvatir, sem
skipa breiðan sess hjá þessu
folki, eru ekki vaknaðar hjá
honum sjálfum. Hann verður
þar margs vísari um ástina á
ýmsum hennar kyndugu króka-
leiðum, sjer lindir hennar seitla
fram — seymar eða tærar —
ríkari, finnst honum, að harmi
en hamingju. Örlagamáttur
þessara hvata fyllir drenginn
geyg og veldur honum djúpum
trega.
Persónan, sem verður til þess
að alt heimilisfólkið þarna kem
ur að einhverju leyti upp um
| Nýtt hús í Kleppsholti |
til sölu. Nánari upplýsingar gefur
j Guðlaugur Þorláksson (
Austurstræti 7. — Sími 2002.
STo« *,,,,,,,,,,,,,,,,,*,,,,,iimimmtmtitmmiiJiimmiimi»immmmmitiiimmiiiiimiimimmimmmmmiimmií
• sig á þessu viðsjárverða sviði,
er kaupakohan á bænum — Fía
Lása, — nafntoguð strætagála
úr Reykjavík, en eiginlega góð
stelpa inni við beinið. Sjálfsagt
verður hún minnisstæðari les-
endurn þessarar sögu en aðrar
persónur hennar, enda er mjög
I til herinar vandað af höfundar-
ins hálfu.
Kynni þeirra, drengsins og'
drósarinnar, eru meginmergur
þessa skáldverks, — áhrif
þeirra hvors á annað, sálfræði-
legt reikningsdæmi, sem er
leyst í sögulok með hlífðarlausu
raunsæi: Það verður að fara
sem fara vill með Fíu Lása.
En mann langar til að heyra
eitthvað meira um drenginn
Jonna. Hetju- og barnings-
manns-eðli hans hefir sýnt sig
í sumarvistinni. Helst honum
það uppi í framtíðinni að vera
því eðli trúr? Og hvaða fleti á
lífið eftir að sverfa á hann með
aldrinum?
★
Jeg tel engan vafa á því, að
þessi nýja bók Hagalíris verði
mikið lesin og margt um hana
rætt. Það má því ef til vill telj-
ast smámunasemi að koma hjer
fram með aðfinslur út af eín-
stökum orðum og orðatiltækj-
um, sem mjer finst lýta hana
sem fágað listaverk. Jeg get
ómögulega sjeð að orðaleppar
eins og „ólukkulegur”, „flott”,
„fiks”^. „blikka”, „sveitó”,
„púkó”, „plan“ og „í hasti“ eigi
nokkurt erindi inn í bækur. Og
jeg hef tilhneigingu til að álíta
það hreinasta misskilning hjá
skáldsöguhöfundi, sem hefir
jafn næmt eyra fyrir blæbirgð-
um íslensks alþýðumáls og
Hagalín, að leggja persónum
sínum þessi orðskrípi í munn
í þeim tilgangi að gæða þær lífi
og gera þær eðlilegar. Hagalín
á nóg ráð önnur til að ná þeim
tilgangi. Hjá honum verður
þessu ráði því alveg ofaukið.
En með því að seilast til
slíkra orða í skáldsögum er
fyrsta skrefið stigið til að við-
urkenna heimilisfang þeirra í
íslensku ritmáli.
„Blítt lætur veröldin” er
fyrsta bók nýstofnaðs bókaút-
gáfufjelags, „Bókfellsútgáfunn-
ar h.f.“, og spáir sú byrjun
góðu. Kn. A.
RÁÐIST Á FLUG-
VELLI í GRIKK-
LANDI.
London í gærkveldi. — Flug-
virki og Liberator-sprengju-
flugvjelar hafa í björtu í dag
gert miklar árásir á tvo flug-
velli í Grikklandi, báða nálægt
Aþenu. Voru skotnar niður 10
þýskar orustuflugvjelar og
miklar skemdir urðu á flug-
völlunum. Tvær sprengjuflug-
vjelar vantar. —- Reuter.
HRÖÐ SÓKN Á
NÝJU-GUINEU.
London í gærkveldi. •— Sókn
Ástralíumanna til J3onga á
Nýju-Guineu er mjög hröð,
þótt Japanar hafi gert hörð
gagnáhlaup oft og tíðum.
Einhuga áhugi ríkti á Varðar-
fundinum í gærkvöldi
Varðarfundur í gærkveldi var fjölsóttur og fór hið
besta fram. í
Eyjólfur Jóhannsson, formaður fjelagsins, setti fund-
inn. Fundarritari var Bjarni Sigurðsson.
Fyrstur tók til máls Bjarni
Benediktsson, borgargtjóri. —
Ræddi hann hið almenna póli-
tíska viðhorf á Alþingi.
Sýndi hann fram á, hvernig
úrræðaleysi þingsins í meðferð
hinna stærri mála stafaði fyrst
og fremst af því umhorfi, sem
þar ríkti. Stjórnin væri laus úr
öllum tengslum við þingið og
nyti ekki stuðnings þess, en af
slíkum stjórnarháttum gæti
ekki annað leitt en forystuleysi
á þingi og stjórnleysi í land-
inu. Ekkert sýndi þetta raunar
betur en meðferð fjármálanna
á þingi nú. Áætlun gjalda á
fjárlögum væri nú þegar ca. 100
milj., en þá væri sýnt, að enn
myndi vanta tekjur fast að 20
milj. kr. til að mæta útgjöld-
um, er enn væru ótalin. Stjórn-
in hefði enn ekki haft neiná
forystu um tekjuöflun til að
mæta þessum gjöldum. Á þing-
inu ríkti hin mesta ringulreið
í skattamálum. Vinstri flokk-
arnir vildu með eignarauka-
skattsfrumvarpi sínu ræna vara
sjóðum atvinnuveganna í ríkis-
issjóð, en flyttu á sama tíma
tillögur um að verja fje úr rík-
issjóði til þess að hjálpa fyrir-
tækjunum að byggja skip!
Þá gerði ræðumaður grein
fyrir ýmsum þingmálum varð-
andi Reykjavík. - Einnig vjek
hann að afstöðu þingflokka til
sjálfstæðismálsins og þeirri af-
greiðslu, sem því væri nú fyr-
irhuguð af þrem flokkum þings
ins, — Alþýðufl. undanskilinn.
Hlaut ræða borgarstjóra á-
gætar undirtektir fundarmanna
Næstur tók til máls Sigurður
Kristjánsson, forstjóri.
Gagnrýndi hann mjög harð-
lega, eins og fyrri ræðumaður,
meðferð fjármálanna á þingi.
Gerði ræðumaðqy m. a. grein
f.yrir því, að hann hefði í dag
flutt á þingi tillögu um heim-
ild til ríkisstjórnarinnar tii þess
að skera niður fjárframlög, sem
ekki eru bundin í öðrum lögum
en fjárlögum, um 30%. Væri
ekki öðru til að dreifa en að
draga úr fjárframlögunum, þó
að hart kynni að koma niður,
ef ekki væru handbærar tekj-
ur til þess að mæta gjöldun-
um.
Þá vjek ræðumaður að því,
að þótt merkilegt mætti heita,
hefði naumast nokkuð verið
rætt um sjálf dýrtíðarmálin á
þingi. Stjórnin hefði þó sest að
völd'um með þeirri stefnuyfir-
lýsingu, að vinna bug á dýr-
tiðinni. En þaivræki í raun og
veru fyrir straumi og vindi.
Einu aðgerðirnar væru í raun
og veru fjárframlög úr ríkis-
sjóði til þess að halda vísitöl-
unni niðri. Þó mætti ekki
gleyma verðlagseftirlitinu. En
þar fylgdi sá böggull skammrifi
að kostnaðurinn víð verðlags-
eftirlitið, sem væri í rauninni
deild úr stjórnarráðinu, væri
áætlaður meiri en kostnaður af
stjórnarráðinu að öðru leyti. Til
verðlagseftirlitsins væri áætl-
að 1,3 milj. kr„ en stjórnarráðs-
ins alls 1,1 milj. Og til saman-
burðar væri alþingiskostnaður
allur áætlaður um 500 þús. kr.
Að lokum vjek ræðumaður
að mjólkursölumálinu og með-
ferð þess á þingi.
Var ræðu Sigurðar mjög vel
tekið.
Fundurinn stóð í fullu fjöri,
er komið var að miðnætti.
„Syrpa"
MEÐ HVERJU ári kemur á
markaðinn eitthvað nýtt, sem
búið er til hjer á landi. Meðal
nýjunga þessa árs má telja
„Syrpu“, sem er samsafn a£
ýmiskonar töflum, svo sem
Ludo, refskák, myllu o. fl., og
er alt í sama kassa. Spjöldin
eru snoturlega gerð. Er þarna
mjög handhæg skemtun að
grípa til um jólin og í frístund-
um.
OOOOOOOOOOOOOOOOOO oooooooooooooo
Ýmsar tegundir af
SNYRTIVðBUM
^ hentugum til jólagjafa fyrirliggjandfi.
SIG. ARfSIALDS
Umboðs & Heildverslun-
Hafnarstræti 8. — Sími 4950.
oooooooooooooooooooooooooooooooö

Aigreiðslustúlkur
geta fengið fasta atvinnu hjá oss nú þegar.
Upplýsingar í skrifstofu vorri.
Mjólkursamsalan
s
V
*
V
?
y
♦{*
y
1
I
t
*

t
y
y
x