Morgunblaðið - 11.12.1943, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 11. des. 1943.

Fullveldi islands
Framhald af bls. 7
að til byltingar eða blóðsút-
h^llinga kæmi. Þjóðskipulag
vort og þjóðmenning jafnaðist
fyllilega á við það, sem þá gerð
ist í öðrum löndum, og að
minsta kosti í bókmentum stóð
um vjer um eitt skeið framar
flestum öðrum Norðurálfuþjóð-
um. Árið 1262 gengum vjer
undir konungsvald. Hið er-
lenda vald var veikt framan
af, en upp úr siðaskiftunum,
um miðja 16 öld, færðist það
mjög í aukana hjer á landi. Um
þær mundir var mikil fram-
faraöld að renna upp yfir heim
inn, nýji tíminn var^að ganga
í garð. Atvinnuvegir þjóðanna
blómguðust með nýjum hætti,
löndin voru ræktuð upp og
prýdd með margvíslegu móti,
fólkinu fjölgaði og lífskjör þess
fóru batnandi og yfirleitt hóf-
ust þá allskonar umbætur og
framfarir og hefir því haldið
fram síðan, allt til vorra daga.
Af oss Islendingum er það að
segja, að oss var öldum saman
meinuð öll hfutdeild í þessari
miklu framsókn þjóðanna. —
Framfarirnar fóru fyrir ofan
garð og neðan hjá oss. Fólk-
inu fjölgaði ekki hjer á landi.
Lífskjör þess fóru versnandi en
ekki batnandi. Þjóðin varð sí og
æ fátækari og fátækari af ver-
aldarauði og viðnámsþróttur
hennar varð svo lítill, að mann
fellir varð af harðrjetti, hve-
nær sem eitthvað bar út af um
árferði. í stað þess að aðrar
þjóðir tóku stórkostlegum fram
förum var þjóð vor kyrsett öld-
um saman eða jafnvel þokað
aftur á bak. Hver fær sagt, hve
mörgum og miklum tækifær-
uni til aukins þjóðarþroska og
aukins einstaklingsþroska var
spilt fyrir oss á þessum tímum?
Þegar alþingi fekk fjárveiting-
arvald í sjermálunum, árið
1874, voru atvinnuvegir vorir
enn í svipuðu horfi og þeir
voru á miðöldunum eða verra.
Bændurnir heyjuðu á þýfðum
og ógirtum túnum og engjum
og áttu fæstir einu sinni hlöðu-
kofa yfir heyfenginn. Sjómenn
irnir sóttu sjóinn nærri ein-
göngu á opnum bátum. Iðnað-
ur var enginn og verslunin að
mestu leyti í höndum erlendra
maona. Húsakostur lands-
manna var hrörleg og end-
ingarlítil torfhýsi. Islendingar
áttu ekkert haffærandi skíp,
nema ef telja skal fáeinar litl-
ar fiskiduggur. Hvergi var haf-
skipabryggja nje önnur hafn-
armannvirki, enginn viti lýsti
frá hinum myrku ströndum
landsins. Hvergi var akfær veg
arspotti og nálega allar ár í
landinu voru óbrúaðar. Engir
barnaskólar, hjeraðaskólar eða
gagnfræðaskólar voru til, engir
sjerskólar nema prestaskólinn
einn. Ekkert sjúkrahús eða
heilsuhæli og einir sjö hjeraðs-
læknar á öllu landinu, einn
þdlrra hafði t. d. umdæmi um
allan Vestfjarða kjálkann, og
þannig mætti lengi telja.
Þannig skiluðu hinir erlendu
ráðamenn landinu í lok þriðja
fjórðungs 19 aldar, mestu fram-
faraaldarinnar, sem yfir mann-
kynið hefir gengið. Þannig
reyndist oss það, að láta aðra
stjórna oss.
★
ÁRIÐ 1874 tóku íslendingar
sjálfir við, fyrst í stað aðeins að
litlu leyti og með litlu valdi.
Þeir tóku við landinu svo að
segja í rústum, mörgum öldum
á eftir tímanum. Þeir tóku við
því með tvær hendur tómar,
snauðir bæði að fje og reynslu.
Samt hófust þeir handa þegar
í stað. Fyrst var farið hægt og
hikandi, en seinna óx mönnum
þor og greikkuðu sporið, og
land vort og þjóðhagir eru nú
orðnir næsta ólíkir því, sem
þeir voru 1874. Munurinn er
árangurinn af sjálfstjórn vorri
á þessu tímabili. Þann árang-
ur getum vjer lagt á vogarskál-
ina á móti öllum glappaskot-
unum og mistökunum, sem vjer
höfum gert, og enginn þarf að
vera í vafa urh það, hvor skál-
in verður þyngri. Þannig hefir
það reynst oss að stjórna oss
sjálfir.
Þessu skulum vjer ekki
gleyma og vjer megum ekki
gleyma þvi, ef vjer eigum að
vera rjettlátir við sjálfa oss.
En jeg efast um að almenning-
ur hjer á landi geri sjer það
nægilega ljóst, hversu stórkost-
legar breytingar til hins betra
hafa orðið hjer, síðan vjer fyrst
fengum að hafa hönd í bagga
með stjórn mála vorra. En það
væri æskilegt, að menn gerðu
sjer það sem best ljóst, því það
myndi rjettilega auka þjóðar-
metnað þeirra. Það er áreiðan-
lega ekki ofmælt, að þjóðin
hefir á síðasta mannsaldri bætt
land sitt og lífskjör fólksins
meira en allar kynslóðirnar,
sem á undan voru gengnar,
gerðu samanlagt á sínum tíma.
Verkið, sem þessi eina kynslóð
hefir afkastað, er svo ótrúlega
mikið, að henni er óhætt að
sýna það hverjum sem er. Það
rjettlætir fyllilega hið svo-
nefnda sjálfstæðisbrölt hennar.
★
HVERSU mátti það verða, að
þessi fámenna þjóð gat lokið
slíku verki á ekki lengri tíma?
Það er íandinu að þakka. Af af-
rakstri þess hefir langmest af
því fje verið tekið, sem allar
þessar framkvæmdir hafa kost
að. Það er þjóðinni að þakka,
eðliskostum hennar. En þetta
tvent hefði ekki nægt, ef eigi
hefði hið þriðja komið til,
þjóðernistilfinningin, þjóðar-
metnaðurinn, fullveldisviljinn.
Sá vilji hefir verið aflgjafinn,
sem knúð hefir þjóðina og ein-
staklinga hennar fram, L*ótt
þeir oft og einatt ekki vissu af
því sjálfir, knúð þá til að reyna
að komast úr kútnum, knúð þá
til þess metnaðar að reyna, ef
unt væri, að halda til jafns
við aðra. Þótt þjóð vor sje og
hafi oft verið tvístruð og sundr
uð, þá hefir þessi vilji verið
sameign hennar og er enn. Við
hann skyldum v]er jafnan
reyna að leggja hina ítrustu
rækt, efla hann og styrkja svo
sem mest má verða, svo að
hann megi jafnan lifa með
þjóðinni, sterkur og máttugur
í áhrifum sínum, því á honum
einum getum vjer reist fram-
tíð vora.
Tito skeytir enp
unt Cairostjórnina
London í gærkveldi.
Stjórnmálafregnritarar herma,
að stjórninni júgoslafnesku í
Cairo sje orðið allmikið í
nöp við Tito hershöfðingja,
sem berst gegn Þjóðverjum
í Júgoslafíu, hefir sett þar
á stofn þjóðstjórn. Ilefir
Cairdstjórnin oft reynt að
fá Tito til þess að hlýðnast'
skipunum hennar, en það hef-
ir alt komið fyrir ekkert. Tal-
ið er að Tito hafi 2(30.000
manna her, og' er þessi her
iangsamlega Sterkastur þeirra
skæruherja, sem í Júgoslafíu
berjast nú.
Jðn Guömundsson
.sjötuqur
■ JÓN GUÐMUNDSSON, fyrv.
yfirkjötsmatsmaður, er sjötug-
ur í dag. Hann er fæddur að
Hvammi í Jökuldal, ólst hann
upp og dvaldi til þrítugsaldurs
á ýmsum stöðum á Fljótsdals-
hjeraði. Mun hann hafa verið
liðtækur í besta lagi við sýeita-
störfin, en gripinn að fram-
farahug og útþrá, brýst hann í
að sigla til Danmerkur, til að
kynna sjer nýtísku slátrunar-
aðferðir og meðferð kjöts. — Á
þessu var heldur engin van-
þörf, því þá munu bændur í
Danmörku hafa fengið nærfelt
tíu sinnum hærra verð fyrir
kjötpundið, en stjettarbræður
þeirra heima á íslandi.
Jón dvaldi 1 Danmörku um
rúmlega þriggja ára ‘skeið,
lengst af í Kaupmannahöfn, en
einnig í Odense á Fjóni og Es-
bjerg á Jótlandi. Þegar hann
kom heim, rjeðst hann til Slát-
urfjelags Suðurlands, sem þá
var ungt fyrirtæki. •— Vann
hann þar í fimm ár, en varð þá
að hætta sökum heilsubilunar.
Árið 1917. gekk Jón í þjón-
ustu Tómasar Jónsson kjötkaup
manns hjer í bæ og hefir nú
unnið hjá því fyrirtæki í fullan
aldarfjórðung.
Árið 1919 var hann skipaður
yfirkjötmatsmaður, samkvæmt
þá nýsamþyktum lögum. Um-
dæmi hans náði yfir hjeruðin
frá Vík í Mýrdal að Gilsfjarð-
arbotni. Svo sem geta má nærri,
var þetta umsvifamikið starf,
að hafa eftirlit með vinnu-
brögðum og aðbúnaði á öllum
sláturstöðum á þessari löngu
leið, eins og þá var högum hátt
að um samgöngur allar. Þetta
brautryðjandastarf hafði Jón á
hendi í 16 ár, og rækti það með
hinni mestu samviskusemi, svo
sem öll önnur, er honum hafa
verið falin.
Jón er kvæntur Helgu Ein-
arsdóttur, ættaðri úr. Árnes-
sýslu. Hafa þau hjón verið eink
ar samhent í blíðu og stríðu,
svo að sönn fyrirmynd er að.
Þau hjón eiga einn son, sem
nú dvelur erlendis. Auk þess á
Jón eina fósturdóttur á lifi, frá
fyrra hjónabandi konu hans. Er
hún gift og búsett hjer í bæn-
um.
Jón er maður þjettur á velli
og þjettur í lund, starfsamur og
í^cyldurækinn, greiridur vel og
grandvar.
Við vinir hans, sem höfum átt
því láni að fagna, að kynnast
honum, sendum honum hug-
heilar árnaðaróskir á þessum
merkisdegi í lífi hans. og að ó-
komin æfiár megi verða honum
björt og yírik. Ó. P.
-Ordaglegalífiiiu
Framh. af 6. síðu.
Mjólkurgæðin fara
vernsnandi.
MARGIR HAFA KVARTAÐ,
og það vafalaust með rjettu, yf-
ir því, að mjólkin sje mun verri
að gæðum eftir að farið var að
selja hana í lausu máli úi stömp
um í mjólkurbúðunum. Þetta er
líka skiljanlegt. Það segir sig
sjálft, að mjólk, sem stendur í
stömpum, sem ausið er úr, verður
ekki eins góð og sú mjólk, sem
sett er á flöskur í mjólkurstöð. I
mjólkurstöðinni er stöðugt hrært
í mjólkinni með stórum vjel-
hrærum, áður en hún er sett á
flöskurnar, og tryggir það, að
sama feitimagn verður í allri
mjólkinni, sem á flöskur fer. En
það er sama, hve lengi og vel
er hrært í stömpunum i mjólk-
urbúðunum, það er aldi'ei hægt
að fyrirbyggja, að versta mjólk
in verði á botninum.
Um hreinlætið þarf ekki að
tala. Það er svo augijóst mál, að
meira hreinlæti er þar sem
mannshöndin snertir ekki mjólk
urílátin, heldur en þar sem henni
er sullað úr einum brusa á ann-
an og loks úr mjólkurbúðastömp-
unum í ílát viðskiftavmarna.
X - 9
iOOOCKXXXXiOOOOOOOOOOOOOOOOOO
^ Eftir Robert Storm
<XXXXXX>00<X|<><XXX><x><XX^X><XXX>8
Fangavörðurinn: Jim, gættu þín á byssunni — Þú hefir myrt varðmanninn, Alexander. Þú sleppur aldrei frá þessu. Alexander: — Þegiðu,
hans. Jim! fangavörður — og haltu áfram að þegja!