Morgunblaðið - 16.12.1943, Side 7

Fimtudagur 16. des. 1943.
MORGUNBLAÐIÐ
7
VERÐUR BYLTING í
ÞÝSKALANDI?
Hjer var augsýnilega á ferð-
inni svikastarfsemi gagnvart
keisaranum, konungi og öllum
yfirvöldum. Ályktun var prent
uð, og henni dreift ví'ðsvegar.
En hvorki foringi ríkislögregl-
unnar nje hjeraðsstjórinn þorðu
að láta taka mig fastan, og jeg
vissi nú, að úrslitastundin var
komin. í fylgd með tveimur
vinum mínum skundaði jeg til
staðar, þar sem þúsundir manna
og í þeirra hópi margir her-
menn, höfðu safnast saman.
Skýrði jeg þeiro frá því, að jafn
aðarmannaflokkurinn hefði sett
keisaranum þá úrslitakosti, að i
hann segði þegar af sjer. Feiki-
leg fagnaðaróp. Jeg boðaði síð-
an til fjöldafundar á aðaltorg-
inu morguninn eftir. Þessi stað
ur varð fyrir valinu vegna þess,
að hann var fyrir framan höll
hjeraðsstjórans og lögreglunn-
ar. Það var nokkurskonar hólm
göngu áskorun til ríkjandi vald
haía.
Lýðveldið stofnað.
Hvorki jeg nje þessir vinir
mínir vorú vopnaðir. Hinn ör-
lagarikasti dagur rann upp. Er
jeg kom til fnndarstaðarins,
voru byltingarsinnaðír hermenn
þegar teknir að afvopna varð-
sveitirnar. Jeg tók nú foryst-
una í mínar hendur. Mjer til
mikillar furðu, hlýddu jafnvel
skipunum minum hermenn,
sem ekki höfðu hugmynd um
stjórnmálastöðu mína. Aðeins
einn ungur hermaður þrjóskað-
ist: ,,Hvað sem öðru líður, þá
er maður þessi aðeins óbreytt-
ur borgari“, sagði hann.
„Hverju máli skiftir það?”
svaraði undirforingi nokkur.
„Blekkingarstarfseminni er að
minsta kosti Jokið”.
„Blekking” var það orð, sem
flestir þýskir hermenn notuðu
um stríðið.
Kommúnistar, sem nú voru
skriðnir úr rekkju, gerðu á síð-
ustu stundu tilraun til þess að
ná byltingunni í sínar hendur.
Nefnd þeirra kom í bifreið til
fundarstaðarins, sem nú úði og
grúði af hermönnum og minni
flokkum óbreyttra borgara. Það
var augljóst, aðþeir, sem lengra
voru til vinstri, ætluðu sjer að
hafa sinn eigin fund með rót-
tsekum stefnumiðum.
Þar sem jeg hafði ætíð verið
góður stökkmaður og miklu
skjótari til en þeir, að minsta
kosti líkamlega, hafði jeg klifr
að upp á þak bifreiðar þeirra,
áður en hún hafði fyllilega num
ið staðar, svo að þeir gætu kom
ist út. Fyrstu orð mín voru her-
óp, sem þama var hrópað í
fyrsta sinn i Þýskalandi: „Es
lebe die Deutsche Republik“
(Lengi lifi þýska iýðveldið).
Æðisgengin fagnaðaróp frá öll-
um hliðum. Hermennirnir veif-
uðu húfum sínum og lyftu riffl
unum.
Þetta var fyrst og fremst her
mannafundur. Verkamennirnir
voru komnir til starfa sinna í
verksmiðjunum. Auðvitað voru
þeir nú reiðubúnir til þess að
hefja allsherjarverkfall, ef vjer
þyrftum á því að halda. En
nokkrum mínútum síðar komst
jeg að raun um það, að hern-
aðarmáttur Vilhjádms keisara
var svo gersamlega brotinn á
Eftlr WiLliam.
F. SoLLmann
Síðari
bak aftur,1 að ekki var lengur
þörf á að framkvæma hina fyr-
irhuguðu göngu verkamann-
anna inn í borgina.
Bylting án blóðsúthell-
inga.
Hvorki foringi ríkislögregl-
unnar nje hjeraðsstjórinn
reyndu að .hindra lýðveldisyf-
irlýsingu vora. Eftir að jeg
hafði lokið ræðu minni, hjelt
jeg á fund yfirhershöfðingjans
og krafðist þess, að æðsta stjórn
virkisborgarinnar yrði fengin
hinu nýstofnaða verkamanna-
og hermannaráði í hendur. —
Hershöfðinginn var fölur eftir
hina svefnlausu nótt. Alt í
kringum hann voru ofurstar,
majórar og uhdirforingjar, og
báru sumir þeirra hina breiðu
og hárauðu borða herforingja-
ráðsins. Þegar jeg, óvopnaður
og óbreyttur borgari, gekk inn
í herbergið, fann jeg alt 1 einu,
hversu fjarstæð aðstaða mín
var. Hjer var jeg, lýðveldis-
sinninn, staddur í hjarta einn-
ar sterkustu herstöðvar keisar-
ans. Jeg stóð hjer andspænis
foringjum hans, er allir höfðu
svarið þess eið að láta lífið
fyrir stríðsherra sinn, sem enn
sat í hásæti fyrir guðs náð og
var enn æðsti foringi allra
þýskra herja. Og jeg var hjer
kominn til þess að biðja um
valdaafsal þeirra. Myndi ekki
einhver þeirra draga sverð úr
slíðrum eða grípa til skamm-
byssunnar til þess að afgreiða
mig þannig umsvifalaust?
Sársauka og skömm gat að
líta í augum foringjanna. Hjer
aðsstjórinn rjetti fram hönd
sína og sagði: „Þal gleður mig,
að þjer eruð hjer kominn, herra
Sollmann. Má jeg kynna fyrir
yður Ritter von Gareis, major,
og aðstoðarforingja hans úr her
ráðinu? Hans keisaralega há-
tign hefir sent þessa herramenn
til Köln til þess að kynna sjer
óstandið. Viljið þjer vera svo
góður að útskýra það fyrir
þeim?“
Jeg skýrði þeim nú frá öll-
um aðstæðum og sannfærði þá
sýnilega. Ritter von Gareis
skýrði mjer frá því síðar, er
jeg kom á fund herráðsins sem
erindreki hinnar nýju stjórnar,
að skýrsla hans frá Köln hefði
átt mikinn þátt í þeirri ákvörð-
un keisarans og hershöfðingja
hans að hætta við allar tilraun-
ir til.þess að bæla byltinguna
niður. Þegar jeg fór á fyrsta
fund verkamanna- og her-
mannaráðsins eftir viðræður
mínar við hjeraðsstjórann, ljek
ekki neinn vafi á því, hver
hafði með höndum yfirstjórn
kastalaborgarinnar Köln og
hinna 60.000 hermanna, sem
þar voru.
Endurskipulagningin hefst.
Alt gekk nú eins og í sögu.
Ekki einn einasti herforingi eða
embættismaður veittu mót-
stöðu. Enginn ljet lífið, enginn
særðist ög meira að segja hlaut
grein
enginn högg. Engri verslun,
skrifstofu eða verksmiðju var
lokað, engin samgönguæð rof-
in, ekkert blað bannað. Þetta
var siðsamasta bylting, sem
sagan getur um.
Samdægurs var stofnað land
varnarlið, og heimflutningar
hermannanna hífust. Bylting-
arfulltrúar voru settir í skrif-
stofur allra æðstu borgara-
legra embættismanna.
Undirforingi var gerður hjer-
aðsstjóri í Köln. Rækti hann
starf sitt prýðilega, jafnvel að
dómi andstæðinganna. Kaup-
sýslumaður var gerður að lög-
regiustjóra. Fæðuúthlutunin
var endurskipulögð, settir voru
á stofn sjö stjórnardeildir
verkamanna- og hermanna-
ráðsins, ránstilraunir voru bæld
ar niður, og allar eignir ríkis
og einstaklinga voru verndaðar,
án þess að kæmi til nokkurra
árekstra. Trúverðugir vinir
voru sendir í bifreiðum til allra
helstu borganna til þess að ná
byltingunni hvarvetna undir
vora yfirstjóm. Hinir róttæku
og aðrir vandræðamenn voru
einangraðir alls staðar í Rínar-
löndum. Hvarvetna í Þýska-
landi fór lýðveldisstofnunin
fram án allra blóðsúthellinga.
Síðar braust út borgarastyrjöld
í Berlin og nokkrum hjeruðum.
Var barist um það, hvort koma
skyldi á fót stjórnskipulegu lýð
veldi eða alræði öreiganna. Len
in og Trotsky, sem trúðu á
heimsbyltinguna, bljesu í glóð-
irnar. Kommúnistar voru brotn
ir á bak aftur með vopnavaldi.
En á óhappaárunum 1919—1923
hófu kommúnistar og nasistar
kapphlaup sitt til þess að eyði-
leggja lýðræðið og koma á fót
einræðisskipulagi. Nasistar fóru
með sigur af hólmi í þeirri rið-
ureign. Spartakistar og aðrir
róttækir flokkar tóku að
blómstra í Berlín og annarsstað
ar í Þýskalandi sem afleiðing
öngþveitis þess, er ósigurinn
ha(ði í för með sjer.
Afstaða hershöfðingjanna.
Yfirherstjórnin í Spa í Belgíu
varð svo forviða yfir því,
hversu skjótt og friðsamlega
byltingin í Köln hafði farið
fram, að von Hindenburg, her-
marskálkur, og von Gröner,
hershöfðingi, báðu mig að koma
til Spa. Óskuðu þeir eftir þvi,
að jeg skipulegði verkamanna
og hermannaráð, er. færi með
yfirherstjórnina, og ræddi við
hershöfðingjana um skipulegt
undanhald hersins frá Frakk-
landi og Belgíu yfir Rín. Til
dæmis hefðu járnbrautarverk-
föll haft í för með sjer hern-
aðarlegar ófarir. I fylgd með
tveimur vinum mínum fór jeg
óvopnaður gegnum borgir
Belgíu. Fyrir skömmu hafði þá
verið samið um vopnahlje, og
Belgíumenn’ því sigri hrósandi.
Vjdr komum til Spa skömmu
eftir að keisarinn hafði farið
til Hollands.
Hershöfðingjarnir voru mjög
guggnir. Hindenburg fullviss-
aði mig um það, að hann myndi
með fullkominni hollustu starfa
í samvinnu við hina nýju rík-
isstjórn, enda þótt hann í
hjarta sínu yrði áfram keisara-
sinni. Nokkru áður hafði Grön-
er, hershöfðingi, skýrt keisar-
anum frá því, að við vissar að-
stæður væri hollustueiðurinn
við æsta herstjórann einskis
virði. Nú skýrði hann mjer fra
því, að árum saman hefði hann
verið andvígur stjórnarfarinu í
Berlín. Von Faupel, hershöfð-
ingi, sem síðar varð æstur fas-
isti, var alveg fárvita. Var hann
lítið eitt ölvaður, kjökraði og
barmaði sjer mikið yfir því, að
framabraut hans væri nú á
enda.
Fyrir dögun höfðum vjer lok-
ið við að gera áætlanir um sam
vinnu við herinn um að koma
hermönnum vorum og herbún-
aði þeirra heim í örugga höfn.
Nokkrum dögum síðar viður^
kendi bæði hin nýja ríkisstjórn
og herstjórninni í opinberri yf-
irlýsingu, að „vegna starfsemi
verkamanna- og hermannaráðs
ins í Köln, hefði auðnast að
koma í veg fyrir uppnám og
öngþveiti, er kynni að hafa or-
sakast af óskipulegum flótta
herja og óbreyttra borgara”.
Miljónir hermanna komust
heilir á húfi yfir hinar fáu brýr
á Rín. Þar sem oss skorti far-
angursvagna, bifreiðar og hesta,
voru konur og börn skipulögð í
sjálfboðaliðasveitir við flutn-
ing hergagna og matvæla yfir
Rín, áður en hernámsliðið kæmi
og slægi eign sinni á þenna varn
ing. Amerísku, bresku, frönsku
og belgisku herirnir komu þó
nógu snemma til Rínarlanda og
bundu endi á byltinguna. Her-
námsliðið neitaði að eiga nokk-
ur skifti við verkamanna- og
hermannaráðin. Jeg stóð í
nánu sambandi við hernáms-
liðið frá upphafi, en einungis
vegna stöðu minnar sem þing-
maður.
Byltingin nálgast aftur.
Vjer nálgumst nú hröðum
skrefum aðra byltingu í Þýska-
landi, sem ef til vill verður í
vetur, ef til vill einhverntíma
á árinu 1944. Hvers eðlis verður
hún? Nákvæmlega eins og 1918
mun engin bylting verða fyr en
stórfeldir hernaðarósigrar hafa
skapað upplausn í þýska hem-
um og eytt áhrifavaldi lögreglu
Hitlers heima fyrir í Þýskalandi
Hjer koma fyrst og fremst til
greina yfirburðir bandamanna
á vígvöllunum, en þó ekki það
eitt. Upplausninni á hraða með
góðum áróðri. frá bandamanna
hálfu, á sama hátt og fram-
kvæmt var með góðum árangri
gegn Mussolini.
Enn sem komið er, virðast
Rússar einir kunna að tala til
Þjóðverja. Meðal leiðtoga þjóð-
nefndar frjálsra Þjóðvérja í
Moskva, sem rússneska stjórnin
átti frumkvæðið að, eru for-
ingjar úr h,ópi þýskra herfanga.
Rússneska stjórnin, sem er sjer
fróð á sviði byltingarmála, veit
það, að komandi uppreisn gegn
Hitler mun hefjast. í hernum,
en ekki meðal óbreyttra borg-
ara heima fyrir. Hinir fámennu
leyniflokkar, sem alt of mikið
hefir verið gert úr, eru saman
komnir í einungis fáum borg-
um, hafa enga miðstjórn og
næstum ekkert samband hver
við annan eða við vini erlend-
is.
Frásagnir um leynifundi fjöl
mennra leynifjelagakerfa í
Þýskalandi hafa ekki við rök að
styðjast. Jeg hygg mig hafa
nokkra reynslu i þessháttar
starfsemi. Jeg var í hópi þeirra
fyrstu, sem hófu prentun blaða,
er andstæð voru Hitler, og
smyglað var til leyniflokka í
Þýskalandi þegar árið 1933. Það
var þessi starfsemi, er olli því,
að nasistiskar stormsveitir eyði
lögðu heimili mitt og mis-
þyrmdu mjer líkamlega með
þeirri tálvon að geta fengið ein-
hverjar upplýsingar um upp-
runa leynisamtaka vorra.
Eftir flótta minn af herspít-
alanum, hjelt jeg nánu sam-
bandi við leyniflokkana frá
Saar, Luxemburg og Belgíu, þar
til jeg fór xil Bandaríkjanna.
Það hafa altaf verið til þús-
undir hugdjarfra baráttumanna
er unnið hafa i leyni, en það
hefir aldrei verið til hreyfing,
er hefði nægileg stjórnmálaá-
hrif til þess að geta ógnað
stjórnarkerfi Hitlers.
Siðferðisþrekið rýrnar.
Siðferðisþrek Þjóðverja
rýrnar nú hröðum skrefum. Á
þetta ekki rætur sínar að rekja
til áróðurs leyniflokkanna, held
ur seinagangs í styrjöldinni,
undanhaldsins í Rússlandi, ó-
faranna á Sikiley og í Afríku,
loftárásanna á þýskar borgir,
brottflutnings miljóna manna
frá hrundum heimilum, víð-
tækrar þrælkunarvinnu, eink-
um ungra stúlkna og kvenna úr
miðstjettunum, sífellds missis
æskumanna á vígvöllunum,
spillingar á fjármálasviðinu,
fæðuskorts, og nú að síðustu
falls Mussolinis og innrásarinn
ar á Ítalíu. Margir nasistar eru
strax farnir að reyna að bjarga
sjer með því að fullyrða, að þeir
hafi aldrei verið raunverulegir
nasistar, og margir þeirra segja
þar satt. Andstætt áliti margra
í Bandaríkjunum hafa iðnaðar-
verkamenn aldrei verið Hitler
fylgjandi.
Miljónir verkamanna í Þýska-
landi eru siðferðislega undir
það búnir að berjast gegn hinu
hataða stjórnarkerfi Hitlers, ná
kvæmlega á sama'hátt og slíkir
menn risu upp gegn Mussolini.
Þeir gátu -ekki hafið uppreisn
sína fyrr en Mussolini hafði
mist stjórn hersins úr sínum
höndum. Þýsku verkamennirn-
ir .munu heldur ekki geta neitt
aðhafst meðan þeir verða að
standa andspænis vopnuðum
her. Það verðiir því herinn, er
steypa mun Hitler og samherj-
um hans úr valdasessi.
Þeir vildu ekki berjast
fyrir keisarann.
Hindesburg, hermarskálkur,
sagði mjer eitt sinn, er hann var
að verja flótta Vilhjálms keis-
ara frá hersjórninni, að áður
Framh. á bls. 8.