Morgunblaðið - 19.12.1943, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIfi
Sunnudagur 19. des. 1943.
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfus Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
f lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Samhugur, þakklæti
og góðvild
ÞEGAR DREGUR AÐ JÓLUM hlýnar í hjörtunum. —
Þessi mikla fagnaðarhátíð örfar hið góða, umhyggjuna í
hugarfarinu.
Reykvíkingar hafa nú á annan tug ára sýnt í verki, er
að jólum líður, það þrent, er allt má prýða samlíf borg
aranna og fjelagshyggju, þ. e. samhug, þakklæti og góð
vild. Þetta hafa þeir sýnt með almennri og öflugri „vetr
arhjálp“.
Vetrarhjálpin má ekki gleymast. Reykvíkingar hafa
heldur ekki gleymt henni. Eins og áður, hafa þeir þegar
brugðið við af myndarskap og örlæti. En þörfin er víða
brýn. Það eru margir gamlir, einstæðir og örkumla, sem
myndu, án allrar fjelagslegrar aðhlynningar, búa við
döpur jól. Þó að víða sje nú velgengni og góð efnahags-
afkoma, er margt það fólk, sem af ýmsum orsökum er fyr-
irmunað að vera þátttakendur í fjáröflun veltitímanna.
Hinsvegar sækir þá verðbólgan og dýrtíðin slíkt fólk heim
með geigvænlegri afleiðingum en aðra.
Vetrahjálpinni munu nú hafa borist beiðnir víða að,
ekki síður en áður, og sannarlega ætti þá ekki síður að
reynast kleift að svara slíkum beiðnum nú, þegar geta
manna alment er meiri.
í þessu sambandi er einnig rjett að geta þess, að fyrir
tilstuðlan Mæðrastyrksnefndar hefir margri einstæðings
móðurinni verið rjett hlý hönd um jólin, og hver myndi
ekki vilja stuðla að því, að svo yrði enn?
Að auðsýna samhug er ein af helstu dygðum borgar-
anna. Hin starfandi kynslóð stendur í þakkarskuld við
þá aldurhnignu og ferðlúnu, er hafa eytt sinni lífsorku
í starf og stirit. Góðvil er samboðnust jólaboðskapnum.
Ef þetta er haft í huga, verður bjartara hjá miklu fleiri
um jólin, en ella myndi.
Tvær hliðar á einu máli
ÞEIR GERA sjer mjög tíðrætt þessa dagana, kommún-
istar og jafnaðarmenn, um hinn óskapa fjáraustur til
bænda, er þeir nefna svo, þar sem borgað er niður mark-
aðsverð innlendra afurða með milligreiðslum úr ríkissjóði.
Ýmsum öðrum stendur stuggur af þessum milligreiðsl-
um.
En það er ein hlið á þessu máli, hvort það sje yfirleitt
til lengdar heppileg leið í glímunni við verðbólgu og dýr-
tíð, að verja ríkisfje til þess að lækka útsöluverð einnar
eða annarar vöru. Alveg óskilt þessu, önnur hlið á sama
máli, er það, hvort slíkar „milligreiðslur“, sem fram-
kvæmdar eru, sjeu frekar styrkur til einnar eða annarar
stjettar, eða yfir höfuð nokkuð styrkur til nokkurrar
stjettar, heldur aðeins almenn þjóðfjelagsleg ráðstöfun
til þess að verjast allsherjar fjárhagslegri hættu, sem t.
d. alviðurkent er, að dýrtíðin hafi í för með sjer.
Hjer hefir oft verið á það bent, að það ráð að borga
þannig niður dýrtíðina, eða rjettara sagt, halda vísitölu
dýrtíðarinnar niðri, væri skammgóður vermir, ef ekki aðr
ar beinar dýrtíðarráðstafanir kæmu einnig til skjalanna.
Hitt er aftur á móti augljós misskilningur, ef menn t. d.
halda að ríkisgreiðslur til þess að halda niðri verði land-
búnaðarafurða á innlendum markaði, sjeu styrkir til
bænda. Fyrir vikið fá neytendur vöruna ódýrari. Þess
vegna hafa sumir talað um neytendastyrki í þessu sam-
bandi. Það er jafn rangt. Hjer er um óbeina dýrtíðar-
ráðstöfun að ræða, sem varðar fjárhagskerfi þjóðarmnar
í heild og er ekki frekar einni stjett en annarri í vil.
Allt er þetta óskylt því, hvort vöruverð eða kaupgjald
sje sanngjarnt eða rjett hlutfall þar á milli.
Váeri miklum misskilningi futt úr vegi, ef menn vildu
gera sjer rjetta greín fyrir þessu atriði, en ljetu ekki í
sambandi við það -villa- sjer sýn naeð blekkingum og falsi.
Jólin eru að nálgast, hátíð
Tiðaripg að ganga í gafð í heimi;
böls og styrjaldar. Hjer á þessu
landi og yfirleitt í hinum
kristna heimi hafa menn það
efst í huga, hvernig þeir geti
gert sínum nánustu og vinum
sínum sem mest til gleði og
ánægju um jólin. Einnig hugsa
margir til þeirra, sem af ein-
hverjum ástæðum hafa orðið
hart úti í lífinu, það sýnir best
söfnunin til Vetrarhjálparinn-
ar. — Menn eru önnum kafnir
við það að búa sig þannig undir
jólin, að þau geti verið sem há-
tíðlegust, þeir minnast fjar-
lægra vina, senda þeim gjafir
og kveðjur.
Þetta er vissulega fagurt, en
fegurst þó, ef þetta væri örlítil
spegilmynd af lífinu, eins og
því verður yfirleitt lifað ein-
hverntíma í sælli framtíð. Ekki
umstangið, annirnar, heldur
jólahugarfarið sjálft, góðvildin,
friður hugans.
Margir segja að jólin sjeu orð
in alt of mikil veraldarhátíð.
Það er máske eitthvað til í því,
að sumsstaðar komi fyrir óhóf
og þarflaus eyðsla í sambandi
við fæðingarhátíð hins fátæka
barns, sem fæddist í jötunni.
Vera má og að alvörublærinn
sje farinn að hverfa af hátíð-
inni, en þó er hitt líklegra, að
meira eimi enn eftir af honum,
en maður skyldi hugsa sjer á
þessum umrótstímum.
Það þarf ekkert að efast um
það, að jólin eru sá tími ársins,
sem kirkjan á mest ítök í hug-
um almennings. Vegna boðskap
ar hennar er þessi hátíð haldin,
og aldrei fylgja menn eins al-
ment eins og þá kenningum
kristninnar, kenningum höf-
undar þess, sem fæddist hina
helgu nótt. Um jólin lækka deil
ur og illindi meðal manna og
flokka, á jólunum hafa meira
að segja vopnin sigið augnablik
í höndum stríðandi lýða, og þeir
hafa innra með sjer fundið til
þess, sem á að vera aðall mann
anna, kærleikur, góðvild.
Annars mun það svo, að her-
menn, sem vegast á á blóðvöll-
um styrjaldarinnar, hati sjald-
an andstæðinga sína, þeir finna
best að þetta eru menn eins og
þeir. En höfundar hatursins
leggja sig ekki í hættu, þeir
sitja óhultir að tjaldabaki við
sína saurugu iðju, og þeir hvíla
sig ekki einu sinni um jólin, ■—
postular hatursins eiga engin
jól, þekkja engin jól, þeirra
verk er að reyna að eyða til-
finningum jólanna úr huga sem
flestra.
Það er draumur kristinnar
kirkju, að jólahugarfarið ríki
um gjörvallan þenna heim. Það
er fjarlægur draumur, ekki síst
í dag, en kristnir menn sækja
öruggir í trú sinni mót órafjar-
lægum markmiðum, undir
merki hans, sem fæddist í jöt-
unni lágu.
Framsókn Breta í Burma
London í gærkveldi. Breskar
hersveitir hafa sótt fram um
tæpa fimm kílómetra á einum
stað Arakanvígstöðvanna, og
urðu þar nokkrir bardagar.
Mountbatten lávarður hefir
kannað Burmavígstöðvarnar úr
lofti og fylgdu orustuflugvjelar
flugvjel hans. — Reuter.
Hotel de Gink.
FYRIR NOKKRU síðan birti
jeg hjer í dálkunum grein um
Hotel de Gink, luxushótelið við
eina flugstöð bandamanna hjer á
landi. Upplýsingar mínar hafði
jeg frá Hamilton Kerr, breskum
þingmanni, sem hafði minst á
gistihús þetta í grein, sem hann
skrifaði fyrir breskt blað um
ferðalag sitt til íslands. Jeg benti
á, að það væri óviðunandi, að
íslenskir blaðamenn og íslenskir
blaðalesendur skyldu þurfa að
sækja vitneskju um það, sem
væri að gerast rjett við þeirra
eigin bæjardyr, í erlend blöð.
Nú veit jeg ekki hvort her-
stjórn Bandaríkjanna hefir les-
ið þetta greinakorn mitt, en hitt
veit jeg að í vikunni var blaða-
mönnum boðið að skoða flug-
vallarsvæðið og þar á meðal hið
marg um talaða Hotel de Gink.
Þegar lagt var af stað í þessa
ferð býst jeg við að margir, ef
ekki flestir blaðamannanna hafi
hugsað til þess með nokkurri eft
irvæntingu að sjá með eigin aug
um Hotel de Gink, þar sem svo
margt stórmennið hefir gist á
leið sinni til, eða frá Ameríku og
Bretlands. En það fór nú samt
svo, að de Gink reyndist ekki
aðalatriðið í ferðalaginu.
William S. Key hershöfðingi sá
sjálfur um, að blaðamennirnir
fengju öll tækifæri til að sjá það,
sem þeir vildu sjá. Bandaríkja-
menn hljóta að vera ákaflega
gestrisin þjóð og blaðamennirnir
fengu í þessari ferð, sem svo
ótal mörgum öðrum að kynnast
hlýju viðmóti, sem Bandaríkja-
mönnum er svo eðlilegt að sýna
gestum sínum. En það var ekki
það, sem jeg ætlaði að segja ykk
ur frá, heldur de Gink.
★
Eins og fjárhús að
utan.
í GREIN um þetta ferðalag,
sem birtist hjer í blaðinu í gær
var Hotel de Gihk lýst þannig,
að það væri eins til að sjá eins
og fjárhús, er maður sæi það að
utan. Þessi samlíking er rjett,
en það er allt annað en fjárhús-
legt er inn kemur. Það er hins-
vegar ekki rjett, eins og margir
hafa haldið, að feikna íburður
sje í öllu. En innrjetting og hús-
munir, þó frekar einfalt sje, er
sjerstaklega smekklegt. Þegar
inn kemur verður fyrst fyrir
manni einskonar setustofa, eða
salur, sem í enskum gistihúsum
er nefnt „Lounge“. Þar eru djúp-
ir og þægilegir hægindastólar og
sófar. Á einum veggnum er stórt
landabrjef af Islandi. Þar er
bókaskápur, radiogammofónn og
lítil skrifstofa. Þetta herbergi er
í aðal-,,bragganum“ og í sama
bragga er borðsalurinn. En út
frá þessum aðalbragga eru aðrir
minni sitt til hvorrar handar og
þar eru svefnherbergin.
Svefnherbergin eru búin að
húsgögnum eins og tíðkast i bestu
erlendum gisthúsum og ef maður
væri leiddur blindandi inn í eitt
slíkt herbergi gæti manni aldrei
dottið í hug, að það væri í „her-
mannabragga". Hverju herbergi
fylgir setustofa og baðherbergi
og er því um að ræða litla snotra
íbúð fyrir hvern gest.
★
de Gink — „gististað-
ur flækinga“.
ÁLSTAÐAR þar sem Banda-
ríkjaflugherinn hefir flugveíli á
alþjóðaflugléið hefir hann eitt
slíkt. gistihús eins og Hotel de
Gink hjer á landi og allsstaðar
heita þessi hótel sama nafninu.
Mjer var sagt og sel það ekki
dýrar en jeg keypti, að nafnið
de Gink, sje í spaugi notað af
umrenningum í Ameríku um þá
gististaði, sem þeir af tilviljun
hafa valið sjer næturstað á,
hvort sem það er hlaða, bekkur
í lystigarði eða heystakkur á víða
vangi.
En það er nú eitthvað annað,
en að það hafi verið flækingar,
sem gist hafa de Gink á Islandi.
Ekki alls fyrir löngu var gefinn
út listi yfir fræga menn, sem
gist hafa Island undanfarin tvö
ófriðarár á ferðum sínum milli
heimsálfanna. Þar voru nöfn eins
og Wilhelmína Hollandsdrottn-
ing, Pjetur Júgóslafakonungur,
Harry Hopkins og fleiri og fleiri,
hvers nöfn verða skráð í mann-
kynssöguna. Ef til vill eftir mörg
ár, getum við bent börnum okk-
ar og barnabörnum á þann
stað, er Hotel de Gink stendur nú
og sagt „Franklin D. Roosevelt
Bandaríkjaforseti gisti þarna"!
★
Því byggja Islendingar
ekki sín „Gink“ gisti-
hús.
JEG HEFI verið svona fjölorð-
ur um Hotel de Gink vegna þess,
að mjer finst, að við getum lært
mikið af þessu fyrirmyndar gisíi-
húsi, einmitt fyrir hve einfallt
það er. Árum saman hefir verið
rætt um ísland sem ferða-
mannaland, en ótal ljón hafa ver-
ið á veginum. Eitt er það, að við
höfum ekki átt gistihús við helstu
sögustaði, eða annarsstaðai', þar
sem ferðamenn vildu helst gista.
Við höfum verið að bauka við
að gera hjeraðsskólana að gisti-
húsum og hefir það gengið mis-
jafnlega. En við erum svo stór-
tækir og stórhuga íslendingar,
að við höfum ekki getað hugsað
okkur boðlegt gistihús, nema það
væri 3—4 hæða höll úr járnbentri
steinsteypu. Nú hefir okkur ver-
ið sýnt, að það er hægt að koma
upp gistihúsi, sem boðlegt er þjóð
höfðingjum og sem víðförlir
heimsmenn hrífast af, i her-
mannakofum, sem bygðir eru úr
bárujárni.
Nú er fjarri mjer, að jeg leggi
til að klambrað sje upp báru-
járnskofum hingað og þangað
um landsbygðina og þeir sjeu
gerðir að gistihúsum. En það,
sem hægt er að gera, er að byggja
ágætis fyrsta flokks gistihús úr
litlu og tiltölulega ódýru efni, og
samt hugsað um að innanhúss sje
smekklega og vel gengið frá öllu.
★
„Minnisvarði yfir-
borðsmennskunnar“.
HALLDÓR KILJAN LAX-
NESS skáld skrifaði á dögunum
grein í dagblað hjer í bænum,
þar sem hann kemst svo að orði,
að Þjóðleikhúsið sje „minnisvarði
yfirborðsmennskunnar í íslensk-
um menningarmálum síðasta ára
tugar, allt miðast við að sýnast,
ekkert að vera“. Þarna hitti rit-
höfundurinn vissulega naglan á
höfuðið. Yfirborðsmenskan, sem
þarna er lýst á því miður alltof
mikil ítök á þjóðinni. Þjóðleik-
húsið er þjóðinni dýrt, miklu
dýrara en landsreikningarnir
sýna. En ef það gæti orðið okkur
viðvörun um að ráðast ekki í
méiri stórræðr héldur en við get-
um ráðið við, þá er reynslan ekki
of dýrkeypt.