Morgunblaðið - 22.12.1943, Qupperneq 6

6
MORGUNBLAÐIÍJ
Miðvikudagur 22. des. 1943.

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigf.ús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Bækur:
Miljóna-krossgáta
,,TÍMAMENSKAN“ er söm við sig! Frá því er skýrt
í forystugrein í Tímanum, að tólf þingmenn hafi á síð-
asta þingi lýst sig andvíga almennum raforkufram-
kvæmdum með því að beita sjer gegn framkíjmnu frum-
varpi um ríkislántöku fyrir raforkusjóð. „Andstæðingum
rafmagnsmálsins hefir með undanbrögðum og málþófi
tekist að koma því til leiðar, að þetta frv. náði ekki fram
að sinni“, segir Tíminn.
Já, — „andstæðingar rafmagnsmálsins“, segir Tíminn,
og bætir svo við að „fyrir þá, sem bíða eftir rafmagninu“
sje vert að festa þetta „vel í minni“.
★
Umrætt frumvarp um ríkislántöku til raforkusjóðs
heimilaði ríkisstjórninni að taka innanlands lán handa
raforkusjóði með útgáfu og sölu handhafaskuldabrjefa,
alt að 20 milj. króna.
Nú hagar svo til, að í raforkusjóð, sem Sjálfstæðis-
menn fluttu frumvarp um árið 1942 að stofnaður yrði,
hafa þegar safnast um 12 milj. króna, og samkv. lögum
tilskilið % miljón kr. viðbótarframlag af ríkistekjum 1
sjóðinn árlega.
Hins vegar er það augljóst mál, að stór átök í raforku
framkvæmdum um gjörvalt land, er naumast senriilegt
að viðráðanlegt verði af ytri ástæðum, sökum efnisskorts
og annara styrjaldarástaeðna, alveg á næstunni. Er þá
eina bjargráðið, undir slíkum kringumstæðum, að leggja
alt kapp á að auka raforkusjóð með lántöku alt að 20
milj. króna? Það á að tryggja, að fjeð sje handbært, er
til þarf að taka, segja flutningsmenn málsins og Tíminn,
meðan peningar eru nógir í umferð, eins og nú er.
Þeir, sem líta inn í Landsbankann þessa daga og sjá
hinar fyrirferðarmiklu og alveg óvanalegu auglýsingar
um lánsútboð, kynnu að freistast til að halda, að pen-
ingarnir lægju ekki nú orðið jafn lausir fyrir og ætl-
að er.
★
En hvað um það, þá er einnig önnur hlið á þessu máli,
— svolítið reikingsdæmi, — sem engin ofrausn væri að
ætlast til af þingmönnum og „áhugamönnum“ í Tíma-
liðinu að gera sjer grein fyrir, áður en gripið er til gífur-
yrða og sleggjadóma.
í fljótu bragði reiknast svo til, að af 20 milj. kr. láni,
sem tekið væri til 30 ára með 4y%°/o vöxtum og ætti að
endurgreiðast með jöfnum afborgunum, svo sem ráð var
fyrir gert, þyrfti að greiða árlega 1.227.831,00 kr.
Ef legið er með lánið í 10 ár vaxtalaust, er á þeim
tíma búið að greiða 12.278.310,00 kr. Eftir eru þá af 20
miljónunum upphaflegu 7.721.690,00 kr., en jafnframt
ógreitt af láninu 24.556.670,00 kr., — þ. e. a. s. rúml. 1.2
milj. krónur árleg greiðsla í 20 ár, sem eftir eru af láns-
tímanum. Það kostar þá lántakanda 24% miljón að geta
notað þessar 7.7 miljónir, sem eftir eru af upphaflegu
lánsupphæðinni!
Þannig stæði dæmið, ef ekki yrði hægt að nota fjeð
til stórframkvæmda, fram yfir þær framkvæmdir, sem
raforkusjóður, eins og hann nú er, 12 milj. kr., að við-
bættri % miljón árlega, stæði undir, fyr en eftir 10 ár.
Að vísu kæmi til álita að ávaxta fjeið aftur. En yrði
það hægt, nema með því að binda það að nýju?
Svo virðist sem þeir þingmenn, er ekki gátu ratað
út úr þessari miljóna krossgátu, og stungu við fótum,
geti þess vegna haft fullgóða samvisku. Kæmi að sjálf-
sögðu einnig til álita að festa sjer þá hlið málsins, sem
hjer hefir verið rædd, „vel í minni“, ef því er að skifta.
Vonandi verður hægt að hefja stórtækar framkvæmdir
á sviði raforkumálanna sem allra fyrst. En enginn vafi
er á því, að líklegra er til ávinnings að ræða málin af
meiru samræmi og skynsemi en Tíminn gerir, og með
meiri hug á því, hvað raunverulega er hægt að gera
rjettilega en hvað menn ímynda sjer vænlegt til póli-
tískra þlekkinga.
Fjallkonuútgáfan gaf út.
ÞVÍ BER vissulega að fagna,
hve ör vöxtur hefir orðið í
bókaútgáfu hjá okkur Islend-
ingum á síðustu árum. Islend-
ingar eru flestum þjóðum bók-
hneigðari og kunna að meta
góoar bækur. Hinu ber mikíu
síður að fagna, að síðan bóka-
útgáfan margfaldaðist, hefir
margskonar rusli verið undir-
búningslítið og af fullkominni
hroðvirkni verið fleygt út á
bókamarkaðinn. En engu að síð
ur verður alltaf einhver til að
lofsyngja ruslið, hversu lje-
legt og gegnrotið, sem það hef-
ir verið. „Business” útgefand-
ans hefir þannig alloft átt rík-
ari ítök í penna ritdómarans,
en heigðin til þess að leiðbeina
og halda á lofti merki heil-
brigðrar gagnrýni. Eitt dæmi
þess, hvernig ekki á að gefa
út bækur, hefir nýlega gerst.
Fyrir nokkrum dögum er kom-
in á bókamarkaðinn bók, sem
nefnist „Afmælisbókin”. Gefur
Fjallkonuútgáfan hana út. Bók
þessi á að vera svipaðs eðlis og
afmælisbók sú, er Guðmundur
Finnbogason eitt sinn gaf út
og þekt er orðin og vinsæl hjer
á landi. Að vissu leyti má segja
að þörf hafi verið orðin á að
slík bók væri á ný gefin út.
Margir munu því hafa fagnað
því, er skýrt var frá útkomu
þessarar nýju bókar. En því
miður virðist hafa tekist hörmu
lega til með útgáfu hennar. —
Ber þar margt til. Allur frá-
gangur bókarinnar er afleitur.
Prentvillur vaða uppi, brot
bókarinnar er óhentugt, alltof
stórt og óhandhægt og það sem
verst er, vísurnar í henni eru
sumar afbakaðar og rangar.
Má sem dæmi þess nefna hið
þekkta ljóð eftir Jóhann Sig-
urjónsson, Bikarinn, sem hluti
er birtur af.
Höfundavalið í bókinni e>'
einnig mjög af handahófi, ým-
iskonar leirburður er þar á
borð borinn. Við hvern mán-
aðardag er greint frá einum eða
fleiri merkismönnum, innlend-
um og erlendum, sem fæddir
eru þann mánaðardag. Jafn-
framt er greint frá fæðingar-
ári þeirra. En ekki hefir sögu-
þekkingin verið fjölskrúðugri
en það hjá þeim, sem þetta
hefir ritað, að sumstaðar er ein
ungis greint frá dánardægri
hinna merku manna. Fæðing-
ardagurinn hefir farið fyrir of-
an garð og neðan.
Að öllu samanlögðu, er þessi
„Afmælisbók”, sem svo er
nefnd, hín ómerkilegasta og
eru mikif vonbrigði að því að
svo skuli vera, því vissulega
hafa slíkar bækur verulegt
gildi, ef til þeirra er vandað.
S. Bj.
Sprenging í Oslohöfn.
LONDON í gærkveldi: —
Fregnir frá Svíþjóð í dag, segja
frá því að sprengingar hafi í
gær orðið í þýsku skotfæraskipi
á Oslohöfn, og það skemdist mik
ið. Hefir fólk verið flutt burtu
af svæðinu umhverfis, ef fleiri
sprengjur skyldu springa. —
Enn berast hita-
veitubrjef.
DAGLEGA berast mjer brjef
um Hitveituna og kennir sem
fyrr margra grasa. Ekki eru
öll brjefin af sanngirni skrifuð
nje þekkingu eins og gengur.
Skal hjer drepið á efni tveggja
brjefa. íbúi við Reynimel skrif-
ar:
„Jeg hefi til þessa reynt að
beita kristilegri þolinmæði við
alt, sem mjér hefir þótt aflaga
fara í framkvæmdum við Hita-
veituna og reynt að finna ástæð
ur og afsökun fyrir ágöllum
þeim, sem aðrir hafa fundið að.
En nú er jeg kominn í þrot í
leit að afsökunum fyrir einni
lítilfjörlegri framkvæmd, —
eða öllu heldur framkvæmda-
leysi og vildi því biðja þig,
Víkverji sæll, að verða mjer
þar að liði. Við Melabúar bár-
um eitt sinn þá von í brjósti,
að við yrðum með þeim fyrstu,
er yrðum aðnjótandi hins lang-
þráða heita vatns, svo langt er
síðan götuæðarnar voru full-
gerðar í hverfinu því. En sá
„galli er á gjöf Njarðar“, að
enn hefir stofnæðin alls ekki
verið lögð að þessum götuæð-
um, heldur standa berir stúf-
arnir á götuæðunum austur úr
nafnlausu götunni og mæna
eftir uppsprettunni, sem aldrei
kom.
Reynimelslögnin.
TIL BRÁÐABIRGÐA var svo
ákveðið að hleypa vatninu í
Melagöturnar „bakdyramegin",
þ. e. með öryggisæðum, í Hofs-
vallagötunni, — en víða í bæn-
um er sjeð fyrir slíku auka-
sambandi til öryggis ef eitt-
hvað bilar. Fyrir nærri mán-
uði vaknaði von hjá okkur
Reynimelsbúum um að ekki
myndi farið eftir bókstafnum
með okkur um að „hinir fyrstu
skuli verða hinir síðustu", því
þá var gráfinn skurður frá Víði
mel til Reynimels fyrir þessa
aukaæð, sem láðst hafði að
leggja með hinum æðunum.
Síðan hefir ekki annað verið
gert, en að steypa stokk þvert
yfir Víðimelinn, en skurður-
inn bíður opinn viku eftir viku
eftir þessari stuttu pípu, sem
virðist vera svo örlítið brot af
æðakerfinu öllu, en á þó að
færa heilli götu heitt vatn. Þótt
þeim, sem framkvæmdum þess
um stjórna liggi, ef til vill, í
ljettu rúmi hvort þessi eina
gata fær heitt vatn um leið og
hverfið í kring, þá hjelt jeg að
hægara væri að sjóða þessa
pípu við stofninn áður en vatni-
væri hleypt í hann.
Jeg var að reyna að skilja
svona tilfelli í sumar á meðan
unnið var í miklum hluta bæj-
arins í einu. En nú þegar meiri
hluti kerfisins er fullgerður og
mönnum hefir veriðfækkað að
miklum mun, — nú spyrjum
við íbúar heillar götu: „Hvað
veldur þessum drætti? — Eig-
um við ekkiað fá heita vatnið
um leið og nálægar götur? —
fyrir jól.“
•
Þolinmæði er
nauðsynleg.
ÞAÐ ER SKILJANLEGT, að
Reynimelsbúi sje áhyggjufull-
ur vegna þessarar lagnar, sem
vissulega hefir verið lengi á
leiðinni. En það eru fleiri en
Reynimelsbúar, sem bíða ó-
þreyjufullir eftir heita vatninu.
Gat jeg áí dögunum um íbúa við
Smáragötu og hluta Hring-
brautar, sem hafa orðið fyrir
hinu sama.-En það er nú svo,
eins og jeg hefi svo oft sagt,
að það er ekki hægt að búast
við,að allir geti fengið heita
vatnið í einu. Það verða því
allir að vera þolinmóðir, sem
ekki fá heita vatnið strax. Þeir
hafa verið svo lengi án þess,
að nokkrir dagar í viðbót ættu
ekki að gera mikið til. Lang-
verst er, að vera án baðvatns-
ins núna fyrir hátíðina. Um
Reynimelslögnina er mjer sagt,
að það takiekki nema dag eða
svo, að koma henni í lag og
hún muni varla tefja lengi fyr-
ir því, að sú gata fái vatnið.
•
Reykjavatnið er
alveg hættulaust.
VESTURBÆINGUR, sem
augsýnilega er nýbúinn að fá
heita vatnið skrifar á þessa
leið:
„Nú er blessað heita vatnið
komið í húsið, sem jeg bý í.
Það er í alla staði gott og bless-
að og öll fjölskyldan lofar það.
Þökk sje Sjálfstæðismönnum
fyrir þær framkvæmdir. Aftur
á móti ættu allir hinir flokkarn
ir að fá dóm sinn hjá Reyk-
víkingum við næstu bæjar-
stjórnarkosningar. Þann dóm
að þeir komi ekki neinum bæj-
arfulltrúa í bæjarstjórn.
En það eru þrjár spurning-
ar, sem jeg vildi fá svar við í
sambandi við Hitaveituna:
1. Má þvo matarílát upp úr
heita vatninu?
2. Má nota það í mat og
kaífi?
3. Má drekka það sjer til
heilsubótar?
Jeg bíð óþolinmóður eftir
svari.“
Það er óhætt að fullyrða, að
Reykjavatnið er algjörlega ó-
skaðlegt í alla staði og vitan-
lega má þvo matarílát úr því.
Það er meira að segja búið að
finna upp nýtt tæki, sem bók-
staflega byggist á notkun hita-
veituvatns til þvottar á matar-
í látum.
Um aðra og þriðju spurning-
una er þetta að segja: Hætt er
við að ekki líkaði öllum hvera-
vatnskaffi, en dæmi eru þó til,
að fólk búi sjer til kaffi úr
hveravatni og vitanlega er það
eins hægt úr Reykjavatninu,
sem öðru hveravatni. Ekki skal
það þó ráðlagt. Um síðustu
spurninguna er það að segja,
að margir læknar halda því
fram, að hveravatn sje holt og
geti læknað ýmsa kvilla. Hins-
vegar er það mál ekki rann-
sakað til hlýtar ennþá og skal
því engum ráðlagt að þamba
Reykjavatn úr heitavatnskran-
anum á meðan nóg er af Gvend
arbrunnavatni í kalda vatnskran
anum.
Spellvirki
í Kaupmannahöln
Stokkhólmsfregnir herma, að
spellvirkjar nokkrir hafi kom-
,ist inn í aflstöð verksmiðju
Burmeister og Wains í Kaup-
mannahöfn, og sprengt þar
vjelasamstæður í loft upp. —
Eyðilögðust þær að mestu. Þá
segja einnig Stokkhólmsfregn-
ir að kveikt hafi verið í vöru-
skemmu einni við höfnina í
Kaupmannahöfn, og hafi ýmsar
vörur eyðilagst af eldinum. —