Morgunblaðið - 29.12.1943, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 29. des 1943.
MORGUNBLAÐIf>
5
HORFT U M O X L
i.
ÞAÐ líður nú að þinglokurrl.
Við, sem búsettir erum í fjar-
lægum hjeruðum, förum að
binda bagga okkar og búast
til heimferðar. Nú, við lok
þessa síðasta þáttar Alþingis-
sögunnar, fer mjer eins og
ferðamanninum: jeg staldra
við og litast um.
Þegar jeg lít yfir starfsferil
tveggja síðustu þinga, vaknar
hjá mjer riokkur ömurleika-
tilfinning við þá yfirsýn. Enn-
þá hefir ekkert samkomulag
fengist um varanlega lausn
dýrtíðarmálanna. Þao er ekki
einu sinni hægt að segja að
dýrtíðaraldan sje stöðvuð að
fullu, þrátt fyrir miklar fjár-
fórnir. Útgjöld rikissjóðs vaxa
risaskrefum. Nýjar og auknar
álögur vofa yfir. Fólkið yfir-
gefur sveitirríar og flyst 1 kaup
staðina, svo nærri stappar að
fandbúnaðarframleiðslan stöðv
ist á ýmsum stöðum af þeim
ástæðum. íslenskar landbúnað-
arvörur eru ekki taldar selj-
anlegar á þeim erlendu mörk-
uðum, er við höfum aðgang að,
fyrir það verð er bændur
þurfa að fá fyrir þær. Talið er
að yfir sjávarútveginum vofi
sama hættan, ef kaupgjald
hækkar innanlands eða verðlag
á sjávarafurðum lækkar á er-
lendum mörkuðum svo nokkru
nemi.
H.
HJA öllum hugsandi mönn-
um verður vart uggs og ótta
um hvað framundan sje. Störf
Alþingis hafa heldur ekki ver-
ið með þeim hætti, að þau
hafi dregið úr þessum ótta.
Aldrei hefir ósamkomulagið og
tortryggnin innan Alþingis
milli þingflokka og einstakra
manna verið meiri og er þó
margs að minnast frá fyrri tíð.
Augljósustu sönnunina fyrir
þessu lagði Alþingi á borðið
fyrir kjósendur, er það gafst
upp við að mynda þingræðis-
stjórn í fyrsta skifti í sögu
þingsins.
Flokksofstækið, torti’ygnin og
þvildin milli .þingflokka og
einstakra þingmanna er að
mínu áliti mesta mein þings-
ins og þjóðinni stórhættulegt
á þessum viðsjálu tímum.
Á fyrstu og augljósustu af-
leiðingu sundrungarinnar hef-
ir þegar verið bent. Við þörfn-
umst, eins og nú hagar hjer
til, sterkrar ríkisstjórnar, þ. e.
stjórnar með öflugan meiri
hluta Alþingis að baki sjer.
Ríkisstjórn, sem aðeins styðst
við það sem kalla mætti hlut-
leysi Alþingis, nýtur sín ekki
til hálfs, hversu góðir menn
sem í hana veljast. Þegar þar
við bætist, að hver höndin er
upp á móti annari á Alþingi,
og þingið er án stjórnai'for-
ustu, þá fer oft svo að smá-
vægilegur ágreiningur um leið-
ir eða aðferðir, sem ekki tekst
að jafna, verði hinum þörfustu
málum að fótakefli. Afleiðing
þessa ástands verður, að erfið-
ustu og oft nauðsynlegustu
málin ér ékkí iirít ‘ að ‘ léýsá
meðan svona stendur.
ÁSTAND OG HORFUR
Eftir Jón Sigurðsson, Reynistað
hestar standa þversum á vegi
og verður ekki þokað áfram
af sjálfsdáðum, svo öll. umféi’ð
verður þess vegna að sveigja
út í fen og foræði, þá verður
að setja ný öfl af stað til að
v
ryðja veginn.
III.
HIN hættan, sem þjóðinni
stafar af sundi’unginni og
flokksofstækinu í þinginu, er
í mínum augum jafnvel enn
alvarlegri. Það„ er sú aðstaða,
er sundrung borgaraflokkanna
veitir kommúnistum til að
þoka málum á Alþingi í það
horf, er síðar hlýtur að leiöa
til vandræða og hruns.
Eins og öllum er kunnugt, er
Alþingi þannig skipað:
Sjálfstæðism. Nd. 13 Ed. 7 Samt. 20
Framsókn . . 10 5 15
Kommúnistar 7 3 10
Alþýðufl. . . . . 5 2 7
Samt. 35 17 52
Ef litið er lauslega á þessa
töflu, virðist ekki líklegt að
kommúnistar geti komið miklu
til leiðar, þar sem hinir flokk-
ai’nir þrír eru allir yfirlýstir
andstæðingar hinnar rússnesku
einræðisstefnu, sem leyfir að-
eiixs eina pólitíska skoðxrn og
einn flokk, kommúnistaflokk-
inn. Þegar betur er að gáð,
víkur þessu nokkuð öðru visi
við.
Alþýðuflokkurinn er í svip-
inn lamaður af geig við komm-
,'únista og vaxandi gengi þeirra
hjá verkamönnum og Sjálf-
st.fl. og Frams.fl. virðast skoða
það sem eitt af helstu verk-
efnum sínum að bera vopn
hvor á annan.
Eins og taflan ber með sjer,
eru styrkleika hlutföll flokk-
anna á Alþingi þinnig, að þeg-
ar Sjálfst.fl. og Frams.fl. berj-
ast, eins og oft vill verða, og
Alþýðuflokkurinn hefir sig lít-
ið í frammi eða veitir komm-
úmstum að málurn, eru það
kommúnistar sem ráða úrslit-
um mála á Alþingi. Kommún—
istar hafa þess vegna nú um
skeið haft þá ákjósanlegu að-
stöðu fyrir slíkan flokk, að geta
haldið Alþýðuflokknum niðri,
þannig að hann þori ekki að
leggja út í nein stórræði, t. d.
stjórnarmyndun án hans sam-
þyktar, en veita Framsókn og
Sjálfstæðismönnum að málum
á víxl. Tilgangur þeirra er að
magna fjandskapinn milli þess
ara flokka, og stuðla að því að
þeir gjöri hvor öðrum alt til
tjóns er þeir geta. Þetta hlýtur
að leiða til þeirrar upplausn-
ar og öngþveitis í þjóðfjelag-
inu, er kommúnistar þrá til
þess að geta brotist til valda.
Það er gámla reglan: deildu
og d'rotnaðu. Þannig er ástand-
ið í dag og þannig hefir það
verið á annað ár.
Það þarf engan spámann til
að segja það fyi’ir, að komm-
únistar auki fýlgi sitt rríeðan
þeir halda þessai’i valdaað-
stöðu. Hitt þarf þá heldur ekki
a<$ éfa,‘ á8 tí’aust’ manhá' á Kmá
flokkana fer þvervandi og að
fjöldi manna telur þetta stjórn
málaástand óviðunandi.
IV.
ÞÆR tilraunir, sem gerðar
hafa verið og stefndu að því
að koma á öflugri samvúnnu í
þinginu, hafa strandað. Allir
kannast við tilraunirnar haust
ið 1942 til að koma á fót sam-
vinnu allra flokka og svo til-
raunir Framsóknar og Alþýðu-
flokksins til að fá kommúnista
til fylgilags vio sig.
Árangurinn af öllu þessu
varð harmagrátur einn, og þó
mestur sá, sem kendur er við
Eystein. Það mun líka mála
sannast að kommúnistar vilja
ekki og hafa aldrei ætlað sjer
að ganga til stjórnarsamvinnu
við nokkurn flokk, þótt þeir
hafi að sögn látið ekki ólík-
lega í fyrstu viðræðum.
V.
SAMVTNNA górhlu þjóð-
stjórnarflokkanna væri á marg
an hátt æskilegust, ef hennar
væri kostur, en kunnugir telja
það útiloVað, vegna ótta Al-
'þýðuflokksins við kommúnista,
sem áður hefir verið vikið að.
Eftir virðist þá aðeins ein leið
út úr þessum ógöngum, þ. e.
samvinna Sjálfstæðisflokksins
og Framsóknarflokksinsi Þess-
ir flokkar hafa síðustu 20 árin
verið stórveldin í íslenskum
stjómmálum, sem hafa barist
um áhrif og völd. Þessi 20 ára
styrjöld, sem á köflum hefir
verið mjög hörð, hefir runnið
nokkrum flokksmönnum
beggja flokka svo í merg og
bein, að þeir skoða andstöðu-
flokkinn sem erfðafjendur sína
og stappar þar nærri heittrúar
ofstæki fyrri alda.
í þessu sambandi kemur
mjer í hug þáttur úr sögu Eng-
lendinga og Frakka. Þessi ná-
granna stórveldi börðust öld-
um saman um áhríf og völd
og þjóðirnar skoðuðu hvor
aðra sem erfðafjendur. Á þessu
varð ekki veruleg bi’eyting fyr
en þeir atburðir gerðust, að við
hlið þessara þjóða reis upp
stórveldi, grátt fyrir járnum
og ógnaði báðum. Þetta varð
til þess að þessir gömlu and-
stæðingar og erfðafjendur tóku
höndum saman og gei’ðu með
sjer bandalag til sóknar og
varnar. Sjálfstæðismenn og
Framsóknarmenn ættu að festa
sjer þessa sögu vel í minni.
J.ilassir flokkar eiga í sínum
kjósendahóp samanlagt líklega
80—90% af öllum atvinnurek-
endum þjóðarinnar, auk fjölda
annara kjósenda, sem eiga alla
afkomu sína og sinna undir at-
vinnurekstri þessara manna.
Við hlið þessara flokka er
113100 upp andstæðingur,
kommúnistaflokkurinn, sen^
fáum árum er orðinn 3. stærsti
flokkui4 þingsins og hefir íagt
undir sig Alþýðusamband ís-
lands og verkalýðsfjelög víðs-
vegar um land. Þessi flokkur
bíður nú tækifæris að leggja
atvinnufyrirtæki andstæðinga
sinna í rústii’. Þetta er ekki
sagt út í bláinn. Kommúnistar
hafa nú í hótunum almenna
grunnkaupshækkun og undir-
búa að sögn uppsögn vinnu-
samninga um næstu áramót, en
kauphækkun getur. eins og nú
er ástatt, auðveldlega orðið
þess valdandi, að sjávarútveg-
urinn verði rekinn með tapi og
útflutningur ýmsra sjávaraf-
urða stöðvist. Afleioingum
•þess er óþarft að lýsa.
Hjer hefir því hafist til á-
hrifa og mannaforráða flokk-
ur sem ógnar atvinnurekstri og
afkomu mikils þorra af kjós-
endum Sjálfstæðisflokksins og
Framsóknarflokksins.
VI.
MARGIR hugsandi menn sjá
hvert stefnir. Þeir spyrja sjálfa
sig og aðra: Ætlar Alþingi eða
meiri hluti þess að láta flokks-
ofstæki og sundrung hamla
nauðsynlegri samvinnu og
verða þannig þess valdandi, að
þjóðin verði smám saman skref
fyrir skref lögð undir járnhæl
kommúnista? Þetta má ekki
veroa.
Jeg hefi leitt rök að því, að
eins og nú er ástatt, verður
sókn kommúnista aðeins stöðv-
uð með sameiginlegu átaki
stærstu flokka þingsins.
Jafnframt hefi jeg gjört
grein fyrir því, að það er skylda
þessara flokka að taka hönd-
um saman vegna kjósenda
sinna, ef þeir ætla ekki bein-
línis að koma þeim á knje.
Loks hefi jeg bent á, að
þjóðin þarf að fá sterka rík-
isstjórn, er hefir svo ríflegan
meiri hluta Alþingis að baki
sjer, að hún geti lagt höfuð-
Unumar í starfi þingsins, þar
I meðal lausn dýrtíðarmálanna
og fengið þær samþyktar á Al-
þingi. Þetta tel jeg aðeins unt
eins og nú standa sakir, með
samstarfi og sameiginlegu á-
taki Sjálfstæðisflokksins og
Framsóknarílokksins.
VII.
FARI svo, mót von minni, að
störf Alþingis á árinu 1944
verði enn mótuð sama mark-
inu og verið hefir nú um sinn,
getur ekki hjá því farið að
aðalflokkar þingsins, sem mest
ábyrgð hvílir á, bíði við það
mikinn hnekki, sem getur leitt
til upplausnar, enda fer þá að
verða fullreynt, að þeir eru
ekki þess megnugir að full-
nægja gi’undvallarskilyrðum
þingræðisins, og verðskulda
því ekki annað.
Jeg drep á þqtta, ekki af
því, að jeg „telji nýa flokks-
myndun æskiíega, heldur þvert
á Yn’ótí, • netrírí" anhárs sje ekkr
kostur. Ef tveir rammstaðir
★
Jeg læt hjer staðar nymið
að sinni. Jfg get búist við því,
að þeir flokksbræðra minna,
sem ekki þola að heyra Fram-
sóknarflokkinn nefndan á nafn
án þess að umhverfast, telji
mig hafa unnið mjer til óhelg-
is með þessum skrifum, jeg
sje að svíkja Sjálfstæðisflokk-
inn, ganga í Framsóknarflokk-
inn eða stofna nýjan flokk, o.
s. frv.
Þessa og þvílíka sleggju-
dóma læt jeg mig engu skifta.
Jeg tel stjórnrtiálaástandið svo
alvarlegt, að jeg hika ekki við
að benda á hætturnar, er af
því geta leitt og jafnframt leið-
ir til úrbóta, þótt þær sjeu
ekki öllum að skapi.
16. des. 1943.
- Níðcireinin um
ísland
Framh. af bls. 2.
frá hemum og saltað það. Þegar
einn bóndinn var mintur á, að
hann hefði verið heppinn að fá
svona mikinn mat fyrir lítið
verð, svaraði hann: ,,Já, en salt
ið var nú fjári dýrt“.
Svar Thor Thors.
Nokkrum dögum eftir að
þessi furðulega grein birtist í
Nordisk Tidende birtist í sama
blaði grein frá Thor Thors
sendiherra í Washington, þar
sem hann rekur firrurnar í
greininni lið fyrir lið og segir
m. a.:
„íslenska þjóðin og íslenska
ríkisstjórnin harmar mjög, að
viðtal eins og þetta skuli vera
birt í einu fremsta blaði Norð-
manna í Ameríku. íslendingum
þykir mjög vænt um Noreg og
Norðmenn. íslendingar hafa
fundið til með hinni þjáðu þjóð,
Norðmönnum, og sem lítið
dæmi um velvilja íslendinga í
garð Norðmanna má geta þess,
að á s.l. ári var safnað 750.000
krónum til Noregshjálparinn-
ar“.
Kveðjur frá Jakob-
ínu Johnson
Þ.TÓÐRÆKNISF.IELAGh
INU hefir borist kveðja frá
fi’ú Jakebími .Tohnson skáld-
konu. í kveðjunni segir Jak-
obína;
„Kærá íslenska ættfólk mitt.
Mig langar áð senda ykkur
öllum ástúðlegar Iiátíðakveðj-f
ur. Um leið vil jeg á uý þakka*
mjög innilega afmæliskveðj-
una, 24. okt. s.l. meðtekna frát
ritara ykkar. Hún mun vand-
lega geymd í huga mínum.
Ykkar einlæg .Takobína John-
son‘ ‘.
.Takobína skiildkona býr í
:íM)B. • 59 •tír • Sti'éet; Bháttle,
Washington.