Morgunblaðið - 08.01.1944, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardag'ur 8. janúar 1944.
Steinunn Þorsteinsdóttir
Hryggjum í Mýrdal
JIÚN andaðiet 1. des. ’43.
llún var fædd 7. des. 1846,
að Núpum í Fljótshverfi.
Foreldrar hennar voru Þor-
steinn lleLgason frá Þverá
á Síðu og fcona hans
Agnes Sveinsdóttir ■— (föður-
bróðir Agnesar var sjera Odd-
ur). — Þau Þodsteinn og Agn
es l)juggu fyrst á Fossi á
Kíðu, en fluttu j)aðan að Núp-
um.
Það mun hafa verið árið
1852, að Þorsteinn dó og ekkja
hans Agnes varð einstæðing-
ur með 7 höm ung.
Þá var Steinunn á 9. ári
•— nieðal hennar systkina var
Ragnhildur, sem síðar átti
Ingimund hreppstjóra á Rofa-
hæ.
Agnes giftist aftur Stef-
áni Sveinssynf og eignuðust
l>au 2 dætur. Skammær varð
sambúð jieirra, og varð Stef-
án úti í hörku snjóbyl, er
hann kom frá jm að fylgja,
ferðamanni.
Árið 1870— 71 giftist Stein-
unn Þorsteinsdóttir Þorláki
Sveinssyni, hann var af svo-
kallaðri Þorláksætt þar á
Síðu. Settu þau hú saman á
parti úr Þykkvabæ í Land-
hroti — þá var fjórhýli í
Þykkvabæ.
Bjuggu þau þar í 10 ár og
eignuðust 7 börn. Misti hún
þá Þorlák mann sinn og hjelt
húinu uppi með hörnum sín-
um, sem hið eLsta var þá á 9.
ári er Þorlákur ljest.
En ekki verður svo minst
þeSsa tímabiLs í æfi Steinunn-
ar, að ekki sje getið eins
manns, sem vafalaust var
henni mikill styrkur. Það var
Sigurður Ingimundsson, sem
var heimilismaður hjá þeim
hjónum, er þau hófu búskap,
enda höfðu þau tekið við
jörð og bui af honum. Var
hann síðar áfram hjá Stein-
unni, eftir að hún misti mann
sinn. Mintist hún hans, með
miklu þakklæti. Var hann
mannkosta maður og vandað
góðmenni og einkar harngóð-1
ur," greindur vel og bókmaðnr
mikill, stundaði hann bók-
]>and á vetrum hæði heirna
og heiman. Sigurður var alt-
af hjá Steinunni um sláttinn,
en á öðrum árstíðnm ýmist
hjá henni eða annarsstaðar.
E)) hörnin hennar reyndust
tápmikil og verklagin, svo
húskapurinn gekk fyrir sig.
Sjálf var Steinunn sterk-
hygð, skaphvörs og hyggin.
Frá bernsku vandist hún, jöfn
uni höndum kvennavinnu og
karlmannsvinnu við skepnu-
hirðingu og heyverk jafn-
framt veigiskap. Ilún var
dugnaðarforkur, og fór aldrei
í Jaunkofa með meiningu sína
og áform. Var hún þá og
vinsæl, svo þegar henni hár-
ust vandræði ýms til handa,
keptust nágrannar hennar unt.
að liðsinna henni. Þannig leið
henni yel í, Þykkvabap líún
batt sjáljf heyið sitt, er svo
bar undir, og sló og Ijet upp
á heylest sína. Með harnahóp
sinn, stóð hún á teig, og dáð-
ist hún að því síðar hvað
hörnin afköstuðu, og jtoldu
að vinna án J>ess það drægi
úr þroska þeirra og vexti.
Þau urðu öll mannvænleg,
dugleg og starfsöm. Þegar
minst var á þessi erfiðu ár
við Steinunni á efri árum
hennar sagði hún : ,,-Teg reyndi
að nota mitt, -og vildi ekki
láta ganga á rjett minn —
kom heldur ekki t.il hugar, að
ganga á aðra“.
Þegar kom fram um 1894,
hrá Steinunn húi sínu, og
vjek frá Þykkvabæ, sem þá
var gerður að tvíbýli.
Börnin voru uppkomin, og
var hún í lausamennsku á ýms
Guðmundssyni á Kirkjubæj-
arklaustri. Borgaði sýslumaður
henni kaupið, meir en umsam-
ið var, og gaf henni hrós er
hún veik jtaðan.
Börn Steinunnar voru:
Sveinn elstur (nú sím-
stöðvarstjóri í Vík), Agnesar
tvær, Stefán (nú bóndi á Arn-
ardrangi, Þorhjörg, Þórður
(nú bóndi í Iíryggjum), Anna.
Eitt harna höfðu þau mist
í æsku. Síðar eignaðist Stein-
unn, m-eð Þórarni í Þykkvabæ
dóttur, Steinunni Ilelgu nú í
Reykjavík.
Þórður Þorláksson giftist
Ingibjörgu Tómasdóttur í Vík
í Mýrdal, og hyrjuðu þau bú
í Hæðagarði árið 1910. Sett-
ist Steinunn að hjá þeim og
dvaldi á heimili þeirna síðan.
Flutti með þeim 1922 að
Hryggjum í Mýrdal, og var
þá ern og áhugasöm, þó ald-
ursár hæri 76 að baki.
Árið 1937 andaðist Ingi-
hjörg kona Þórðar og var það
ekki síst mikil raun öldruðu
tengdamóðurinni, sem hafði
svo lengi reynt trygð hennar
og mannkosti, og fann sárt til
einstæðingsskaparins. En
Þórður sonur hennar hjó á-
fram með dætrum sínum, og
var Steinunn gamla kyrr, þar
í horni sínu. Reyndist henni
þar til æfiloka hið öruggasta
skjól og hlýjar hjúkrunar
hendur þegar |>ess þurfti. Öll
hörn hennar voru henni rækt-
arsöm og góð, og öllum þeim
var hún þakklát, en helst kaus
húv að mega, að síðustu að
hlunda í höndum sonar síns
Þórðar.
Steimmn var eftir aldri
heilsusterk. Iljelt sjón og
heyrn til síðasta árs að mestu.
Minnug, velgreind og fróð um
marga hluti. Hafði verið af-
burða starfskona um æfi sína,
trygg og vinföst.
Ilún hafði yndi af því, að
skeggræða við gest og gang-
andi, og J)á ekki altaf á einu
máli um hlutina..
Á 95 ára ^fmælr sínn. fanst
henni ;að ,,hjeryisfin vmri; orð;
in nógu löng, og einmannalegt
að líta fram á veginn. En allir
eru mjer góðir, og hvað skyldi
jeg þá veta að mögla“, sagði
hún.
Nú, vaiítaði hana aðems 6
daga upp á 97 ár er hún ljest,
og má það telja háan aldnr
og hraustmannlegt líf. (>g nú
voru afkomendur liennar 73
að tölu, sem hún naut og
reyndi að trygð og. ræktar-
semi.
Blessuð sje minning hennar.
E. G.
Merkilegt
stjórnmálarit
„REFSKÁK STJÓRNMÁLA-
FLOKKANNA“ heitir hók,
sem Ilalldór Stefánsson, fyr-
veramli alþingismaður hefir
ritað og gefið út
Það eru þættir úr sögu
stjómmálanna á tímabilinu
1917—1942, frásögn, ályktan-
ir og tillögur. Er hókin 184
bls., þjettprentáðar.
Halldór var lengi fulltrúi
Norðmýlinga á Alþingi og' 'er
nákunnugnr öllum þáttum
stjórnmálannia. Hatm er greind
ur maður, athugull og gæt-
inn, ritar gott mál og rökstyð
ur álit sitt skýrt og greini-
lega.
Ritið hefir að gevrna merki-
legan fróðleik nm stjórnmála
starfsemina á nmræddu tíma-
bili. Segir þar gjörla frá
mörgum starfsháttum og mál-
efnaafstöðu þeirra manna og
flokka, sem mest hafa komið
við sögu á þessu breytinga-
sama árabili. Segir Jjó einna
glegst af Jteim flokkinum,
sem höfundur er kunnugastur
og sem lengst hefir farið með
völd, Framsóknarflokknum.
Geta menn þar lesið glögga
og sannorða lýsingu af allri
þeirri starfsemi. sem er undir-
rótin að því hvernig nú er
komið stjórnmálum og' át-
vinnuháttuni Islands.
Vafalaúst verða ærið skiftar
skoðanirum tillögur þær og
ályktanir, sem ritið hefir að
geyma frá höf. Ilann fer í því
efni ekki troðnar götur. Um
hitt er ekki að villast, hvað
sem ágreiningi líður, að hver
sá kjósandi í landinu, sem vill
hugsa um stjórnmál og reyna
að hafa á }>eim sjálfstæða
skoðun, hann verður að lesa
þetta merkilega rit. Þar er að
finna meiri fróðleik í stuttu
máli heldur en í hundruðum
hlaðsíðum eins og þær hafa
gerst síðustu áratugina.
Hafi höfundur hestu þökk
fyrir rit sitt..
Jón Pálmason.
AUGLÝSmG ER
GULLS ÍGÍLÐI ‘
Tvær bækur um
heilsurækt
NÝLEGA eru útkomnar
tvær bækur, sem að mínu viti
eru mjög merkilegar. Þær láta
að-vísu ekki mikið yfir sjer í
bókabúðargluggum, nöfn
þeirra eru yfirlætislaus og
verðið óvenjulágt. En háðar
ættu þessar hækur að vera til
á hverju heimili, |>ví að þær
vinna þáðar að sarna marki:
að kenna mönnum að halda
líkama sínuni starfhæfum og
hraustum og vernda hann frá
óeðlilegri hrörnun. Þessar
hækur eru ,,Vaxtarækt“ og
„Matur og megin“.
„Vaxtarrækt“ er skrifuð af
hinum góðkunna íþróttakenn-
ara Jóni Þorsteinssyni, sem
telur að koma megi í veg fyr-
ii' ýms algeng líkamslýti með
því að hafa vakandi auga með
uppeldi barnanna og vexti
Jíeirra og láta þau iðka he]>pi
legar þkanisæfingar. Lýsir
hann ýmsum algengum líkams
Jýtuin, s. s. kúptum herðum,
misháiun öxlum, itmfallinni
bringu o. sv. frv. og gefur svo
foreldrum ráð og leiðbeining-
ar til [)ess að forða hÖrnum
frá slíkum ófarnaði. I síðari
hluta bókarinnar eru ad'inga-
kaflar fyrir .hörn og fullorðna
og ejru })ær æflngar vafalaust
þentugar til morguniðkunar.
Efa jeg ekki, að við Islend-
ingar gerum altof lítið að
slíkri morgunleikfiini. ,.Vaxt-
arrækt“ er því mikill fengur
þeim foreldrum, sem láta sjer
ekki í ljettu rúmi liggja um
velfarnað og framtíð barna
sinna.
„Matur og megin“, er 3.
rit Náttúrulækningafjelag ís-
lattds og er þýðing B.jörns L.
Jónssönar veðurfræðings á
hók eftir sænskan.heilsufræð-
ing, Are Waerland, sem stund
að hefir fræðiiðkanir og til-
raunir með mataræði í yfir
30 ár. Waerland er höfundur
ritsins „Saxmleikurinn um
hvíta sykurinn“, sem einn af
mentamönnum landsins taldi
vera bestu bók, sem inn á sitt
heimili hefði koinið, með til-
liti til heilsufars barna sinna.
I bók sinni „Matur og meg-
in“ ræðir höfundur utn
reynslu sína í manneldismál-
xun. Fullyrðir hann, að ó-
heppileg fæða. sje meginorsök
flestra sjúkdóma og telur
reynslu sína sanna, að flest-
um mönnum sje auðið að búa
við fullkomna heilrigði, ef
þeir gæti Jtess vandlega, að
fæðan innihaldi öll }>au efni,
sem líkaminn þarfnast og að
þau sjeu í rjettmn hlutföllum
og þannig ástandi, að melt-
ing þeirra hafi ekki skaðleg
áhrif á starfsemi líkamans.
Þett<a virðist alldjárflega
mælt, og hefi jeg ekki að-
stöðu til þess að dæma um
sannleiksgildi kenninga Wae,r-
lands, en það sem hann seg-
ir, eg' næsta eftirtektarVert.
Og jeg álít hverjum manni
holt að lesa, það sem Waér-
land segir um grænmetið og
næringargildi Jiess og hvern-
ig það skuli borðað. Og frá-
sögnin um hafraneyslu Skot-
ans og sagan um fátæku kon-
tiníi, sem ól upp 25 hörn,
hraust og heilbrigð, þótt. þait
aðeins nærðust á grófu hrauði,
kartöflum og grænmeti, ntinn
ir mig ósjálfrátt á sunnlenska
ekkju, sem í fátækt, sinni
nærði hörnin sín á saxaðri
t.öðu. Og svo vel þrifust hörn-
in, að ekki þótti alt með feldu.
Börnin voru svo t.ekin frá
móðurinni og flutt í kaupstað-
inn, þar sem kökur og sæl-
gæti beið Jteirra með tampínu
og magakvilla í eftirdragi.
Jeg er sjerstaklega Jiakk-
látur Náttúrulækningafjelagi
Islands fyrir það, að þaö heit
ir sjer gegn sykurneyslu og
sælgætisáti. Sælgætisát barna
og jafnvel fullorðna gengUr úr
hófi fram í kaupstöðum og
eykst hröðum skrefnm upp
til sveitn. Og þar scm svo
virðist, sem aukning melting-
arkvilla og tannskemda hjer-
lendis haldist nokkurnveginn
í hendur við aukningu hve.iti-
og sykurneyslu, þá virðist tími
til kominn að kippa þar í taum
ana.
Líkamslíti og vanheilsa
dregur úr starfsorku og lamár
viljaþrekið. I kjölfarið fylgir
ómennska og siðspilling.
„Vaxtarrækt" og „Matur og
tnegin“ gefa okkur góðár
hendingar um, hversu sltkt
megi forðast.
Jónas B. Jónsson.
„Meira en sjö þús-
und fallbyssur”
London í gærkveldi.
Þjóðverjar gera sjer nú tíð-
rætt um innrásarvarnir þær,
sem þeir hafa komið sjer upp
á Atlantshafsströndum, alt frá
Pyreneafjöllum og til Narvik
í Noregi. Segjast Þjóðverjar
hafa 7700 fallbyssur á þessari
strandlengju, 3000 skriðdreka-
þyssur stórar, og mikla mergð
annara vopna. Ennfremur segj
ast þeir hafa komið þar fyrir
miljónum jarðsprengja.
—Reuter.
65 flugvjelaskip bvgð
New York í gærkveldi.
Aðastoðarflotamálaráðherra
Bandaríkjanna, hefir upplýst,
að á síðasta ári hafi verið smíð-
uð þar vestra alls 65 flugvjela-
skip af öllum tegundum og eru
þar á meðal 6 skip af exxex-
tegpndinni, hvert 27.000 smá-
lestir að stærð. , , ;