Morgunblaðið - 13.01.1944, Blaðsíða 6
6
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 13. janúar 1944.
Afttfrififtibí
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriítargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
1 lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Fyrstu þingmálin
TVÖ MÁL hafa verið lögð fram á Alþingi. Þessi mál
eru: 1) Frumvarp til stjórnskipunarlaga um stjórnar-
skrá lýðveldisins íslands og 2) Tillaga til þingsályktunar
um niðurfelling dansk-íslenska sambandslagasamnings-
ins og um rjett danskra ríkisborgara, heimilisfastra á
íslandi.
Ríkisstjórnin flytur bæði þessi mál inn í þingið, en þau
eru samin af milliþinganefndinni í stjórnarskrármálinu
og lögð fyrir þingið óbreytt, eins og nefndin gekk frá
þeim.
Rjett var, og reyndar sjálfsagt, að þetta yrðu fyrstu
málin, sem þingið fær til meðferðar að þessu sinni. —
Þingið er beinlínis kvatt saman til þess að ganga end-
anlega frá þessum málum. Hjer er um að ræða eitt og
sama málið, sjálfstæðismálið, enda þótt það sje á tveim-
ur þingskjölum, sem verður að vera formsins vegna.
Nú reynir á þingið, að það vinni skjótt og vel. Ágrein-
ingur er um fáein atriði í lýðveldisfrumvarpi milliþinga-
. nefndarinnar, einkum varðandi val og valdsvið forseta.
Þenna ágreining verður þingið að jafna og velja þá lausn,
sem þjóðinni er geðfeldust. Þjóðin á að hafa síðasta orð-
ið um stjórnarskrána og því ríður á, að þar sjeu engin
ákvæði, sem henni eru ógeðfeld. Aðalatriðið er, að þjóðin
geti staðið sem einn maður á úrslitastundinni, því að það
verður hennar mesti styrkur út á við.
Rödd þeirra fáu manna, sem vilja halda sambandinu
við Dani áfram um óákveðinn tíma, fær engan hljóm-
grunn hjá þjóðinni. Barátta þeirra er vonlaus.
Öllu snúið öfugt
ÞEIM KOMMÚNISTUM hefir ekki of vel líkað, er á
það var bent hjer í blaðinu fyrir skemstu, hvernig þeir,
að ófyrirsynju reyndu að telja sjer til flokkslegra inn-
tekta hvers kyns umræður um umbætur og bætt lífs-
kjör fólksins að stríði loknu, — alt tal um betri eða ,,nýj-
an heim“.
Þjóðviljinn reynir að klóra í bakkann með sínum vana-
legu aðferðum. Á það var bent hjer, að ekki stæðum við
íslendingar í þakkarskuld við kommúnismann fyrir stór-
fenglegasta og glæsilegasta framfaratímabil þjóðarinnar
á síðasta mannsaldri, er sannarlega hefði fært þjóðinni
,,nýjan heim“ bættrar lífsafkomu, nýrra möguleika og
stórstígustu framfara.
Af þessu dregur nú Þjóðviljinn þá spaklegu niður-
stöðu, að með hverju því, sem'Morgunblaðið kunni að
segja um nauðsyn umbóta og framfara, meini það ekkert
annað en kyrstöðu, að „alt verði í gamla horfinu“.
Að vitna til glæsilegasta og stórstígasta framfaratíma-
bils þjóðarinnar sem verðugs fordæmis til eftirbreytni í
framtíðinni, heitir á máli Þjóðviljans, að „vilja kyrstöðu“.
Þeir, sem temja sjer að snúa öllu öfugt ef verkast vill,
í skjóli þeirrar lífsskoðunar, að í pólitískum áróðri helgi
tilgangurinn meðulin, gera sig oft hlægilega. Þannig hef-
ir Þjóðviljanum farist nú sem oft áður. Þess er skemst
að minnast, er kommúnistar hugðust að fremja tilræði
sín við nýbyggingarsjóði útgerðarinnar á síðasta þingi
með skattatillögum sínum, að þá hjet þetta tiltæki í Þjóð-
viljanum: „Mikil aukning nýbyggingarsjóðanna og trygg-
ing þeirra“. Sagt var, að Morgunblaðinu blöskraði að
vísu, „en sjómönnum og öðrum, sem eiga afkomu sína
undir nýbyggingu fiskiskipa, finst annað“. Er þessu fór
fram vildi svo til, að sjómenn höfðu einmitt harðlega mót
mælt skattabrölti kommúnista sem stórhættulegu fyrir
útveg landsmanna. Og stjórn Farmanna- og Fiskimanna
sambands íslands, sem ítrekaði mótmæli sjómanna, benti
Alþingi á, að þau væru „ekkert orðagjálfur, heldur alvöru
þrunginn vilji allrar sjómannastjettarinnar, án tillits til
allra pólitskra fiokkssjónarmiða“.
En Þjóðviljanum ofbauð ekki að snúa öllu öfugt, af því
að flokkssjónarmiðin kröfðust þess.
Steinunn M.
Þorsteinsdóttlr
F. 18. ág. 1867. D. 4. jan. 1944.
í DAG er til moldar borin
sæmdarkonan Steinunn M.
Þorsteinsdóttir, f. 18. ágúst
1867 í Úthlíð í Biskupstungum.
Árið 1878 fluttist hún að
Breiðumýrarholti í Stokkseyr-
arhreppi, ásamt foreldrum sín-
um, Þorsteini Þorsteinssyni frá
Úthlíð og konu hans Guðlaugu
Stefánsdóttur frá Brekku í
Biskupstungum, Gunnarssonar
frá Hvammi á Landi af hinni
eldri Hvammsætt. Móðir Guð-
laugar var Oddbjörg Hákonar-
dóttir hins ríka á Stafnesi.
Afi Steinunnar, Þorsteinn í
Úthlíð, Þorsteinssonar á Hvoli,
Þorsteinssonar í Kerlingardal,
Steingrímssonar. Þorsteinn í
Úthlíð ólst upp hjá frænda sín-
um, síra Steingrími Jónssyni
prófasti í Odda, síðar biskupi,
sem studdi Þorstein til náms í
Kaupmannahöfn. Þar var hann
þrjú ár og lærði garðyrkju,
kom svo heim og giftist Stein-
unni Jónsdóttur frá Drangshlíð
undir Eyjafjöllum, systur síra
Kjartans Jónssonar prófasts í
Skógum, eru þessar ættir fjöl-
mennar og kunnar. Kona Jóns
í Drangshlíð var Þuriður Guð-
mundsdóttir frá Steinum, Jóns-
sonar frá Selkoti, ísleifssonar,
af hinni kunnu Selkotsætt.
Steinunn Þorstéinsdóttir ólst
upp heima hjá foreldrum sínum
í Breiðumýrarholti þar til hún
giftist 1894 eftirlifandi manni
sínum Guðjóni Björnssyni, hin-
um mætasta manni og ljúf-
menni. Voru þau hjón samhent
í öllu. Þeim varð tveggja sona
auðið, Guðmundar kaupmanns
á Skólavörðustíg 21 og Þor-
steins, sem vinnur á skrifstofu
borgarstjóra. Auk þess ólu þau
upp systurdóttur Steinunnar
sem sitt eigið barn.
Steinunn Þorsteinsdóttir var
öllum kostum búin, sem fyrir-
myndar konu mega prýða, hún
hafði góða söngrödd, hafði yndi
af söng og hljóðfæraslætti,
enda var henni það í blóð bor-
ið, því í ættipni er margt fólk,
gætt fjölhæfum listagáfum.
Steinunn Þorsteinsdóttir var
meðalkona á hæð, vel vaxin og
sómdi sjer vel, hún var fríð
eýnum og bauð af sjer góðan
þokka. Fáskiftin, hæg og prúð
í framgöngu. Steinunn var
kona vel skynsöm eins og hún
átti ætt til og einlæg trúkona.
Hennar æfistarf var alt unnið
fyrir ástvini hennar og heim-
ilið, sem hún rækti með sóma
og kostgæfni.
Mjer koma í hug orð skálds-
ins:
Æfi þinnar yfir dag,
eins og dýrðlegt friðarlag,
við þig lífsins harpa hljómi,
hlúðu að hverju veiku blómi,
sem þú sjerð að þarfnast þín,
þrek o^ kraftur uns að dvín.
■ Það var eins með Steinunni,
hún lifði í friði við alla, hlúði
að hinum veiku blómum. Þau
Steinunn og Guðjón byrjuðu
búskap á Efra Seli í Stokkseyr-
arhreppi og svo síðar í Breiðu-
mýrarholti og seinna aftur á
Stokkseyri, en þaðan fluttust
þaU til Reykjavíkur 1912 og
hafa búið í sama húsi síðan.
Framhald á bls. 8
Á morgun.
ÞVÍ VERÐUR EKKI NEIT-
AÐ, að það er eins og nú gangi
eitthvað værðartímabil yfir ís-
lefisku þjóðina. Menn eru farn-
ir að taka lífinu svo undur ró-
lega, alveg eins og ekkert liggi
á. Það er ekki nema gott eitt,
ef menn geta átt rólega daga,
en það þá því aðeins að þeir
bíði ekki tjón á sálu sinni, eða
verði af einhverjum verðmæt-
um, sem lífið hefir upp á að
bjóða.
Það er að verða algengara
með hverjum degi, að Islend-
ingar taki sjer til fyrirmyndar
hinar suðrænni þjóðir og segi
eins og Spánverjar: „Manana“
— á morgun —' þegar eitthvað
þarf að gera. Ekki hvað síst er
þetta að verða að algildri
reglu á skrifs.tofum hins opin-
bera, sem eru að fá á sig öll
hin verstu einkenni skriffinsk-
unnar og það, sem Bretar nefna
,,Red tape“.
Ef komið er á opinbera skrif-
stofu eða verkstæði og beðið
um úrlausn í einhverju máli, þá
er svarið jafnan: „á morgun“.
En þegar maður kemur svo
næsta dag, er enn sama svarið
á reiðum höndum: „Ekki í dag
— á morgun“. Svik á svik of-
an, dag eftir dag. Dæmi eru til,
að lofað sje að framkvæma þetta
eða hitt „á morgun“, en ekkert
verður úr framkvæmdum vik-
um saman.
Hvaðan þessi værugirni er
komin, eða hversvegna virðist
enginn vita, en þegar ein þjóð
fer að nota of mikið þessa setn-
ingu „á morgun“ og breyta eft
ir því, eru það merki um, að
ekki sje alt eins og það ætti að
vera.
Er ekki ástæða til að spyrna
við fæti í dag og hugleiða hvort
ekki væri rjett, að leggja þenna
leiða sið niður, að „geyma það
til morguns, sem hægt er að
gera í dag?“
Steinninn yfirfullur.
ÞAÐ GENGUR sú saga um
bæinn, að svo mikið hafi hlað-
ist upp af gestum í Skólavörðu-
stíg 9, að þar sje ekki rúm fyr-
ir einnn einasta mann, þótt
bráðliggi á. Ekki veit jeg sönn-
ur á þessari sögu frekar en
hinni, sem gárungar bæjarins
henda á milli sín þessa dagana,
að þegar hitaveitan var lögð í
Lögreglustöðina, hafi sprungið
ofn í kjallaranum illræmda og
allir næturgestirnir hafi verið
reknir út á gaddinn um hánótt.
Hitt er mjer aftur á móti kunn-
ugt um, að sagan um handtöku
sjera Bjarna, sem gengið hefir
ljósum logum í 20—30 útgáfum
undanfarna mánuði, er tilhæfu
laus með öllu. En það verður
aldrei komist hjá því, að sög-
ur sjeu sagðar af vinsælum
mönnum. Þegar byrjað er að
segja sögur vilja sumir vera
frumlegir og segja svo frá á
sína vísu.
Slúðursaga fæðist.
HJER Á DÖGUNUM varð
jeg vitni að fæðingu slúður-
sögu. Það stóð svoleiðis á því
að verið var að tala um Hita-
veituna, þar sem nokkuð margt
fólk var saman komið. Flestir
vissu eitthvað að segja um
mannvirkið og einkanlega í
sambandi við óhepni þá, eða bil
un, sem var á veitunni núna
fyrir síðustu helgi.
Einn sögumanna sagði t. d.
frá því, að hann hefði hitt
mann, sem vinnur hjá Hita-
veitunni, og sá hefði sagt sjer,
að það hefði orðið bilun á ann-
ari aðalhitaveituæðinni og að
geymarnir í Eskihlíðinni hefðu
tæmst. Frá sjálfum sjer bætti
hann við: „Mjer þætti ekki mik
ið þótt heita vatnið yrði tekið
aftur af einhverjum bæjar-
hverfum, sem búin eru að fá
vatn. Kannske þeir byrji þá
að taka af vatnið í Norðurmýr-
inni?“
Daginn eftir var jeg enn
staddur með öðru fólki, og bar
Hitaveituna enn á góma, en þá
var sagan orðin á þessa leið í
aðalatriðum:
„Önnur hitaveituleiðslan er
ónýt og báðir vatnsgeymarnir
í Eskihlíð leka og halda engu
vatni. Það er þegar farið að
taka heita vatnið aftur af Norð-
urmýrinni óg mun verða tekið
af fleiri húsum á næstunni. —
Þetta hefi jeg eftir manni, sem
talaði sjálfur við mann, sem
vinnur í Heitaveitunni“.
Annars er þetta barnaæfin-
týri.hjá sögunni urn Fære.ying-
inn, sem átti að hafa komið út
úr annari aðalleiðslunni frá
Reykjum þegar verið var að
skola út leiðslúna í haust. Sum-
ir sögðu þá sögu og „höfðu fyrir
satt“, að sá. gamli hefði heimt-
að eftirvinnukaup frá því 'í
ágúst.
Fóturinn fyrir þessari sögu
mun hafa verið sá, að við út-
skolun á leiðslunni komu nan-
kin-verkamannabuxur, eða ein
hver önnur flík. En svona fæð-
ast slúðursögurnar.
Nábúar lýsisbræðslu-
stöðvanna kvarta.
MAÐUR, sem býr við Holts-
götu hefir sent mjer brjefkorn
um lýsisbræðslustöðvarnar í
Vesturbænum. Hann segir:
„Þegar jeg las greinina um
Reyklausa bæinn hjá þjer á dög
unum, datt mjer í hug, að fram
kvæma það, sem við nábúar
lýsisbræðslustöðvanna hjer í
Vesturbænum höfum lengi haft
hug á að gera, en altaf dregið,
en það er að lýsa ofurlítið
hvernig að okkur er búið. —
Okkur bregður ætíð þegar við
heyrum minst á hreinlega um-
gengni utanhúss og reyklaust
andrúmsloft. Hitaveitan mun
ekki bæta neitt úr fyrir okkur
hvað þetta snertir, því lýsis-
bræðslustöðvarnar-halda áfram
að spúa reyk og hvítri grútar-
brælu yfir nærliggjandi hús,
eftir sem áður. það er harla
ömurleg tilhugsún, að eiga vort
á, að þegar aðrir bæjarbúar
eru lausir við reykinn, þá get-
um við ekki komið út á lóðar-
blett með börnin hvað gott, sem
veðrið annars er, ef verið er að
bræða grút. Vitanlega verður
að loka öllum gluggum hjer í
hverfinu vegna reyks og kanski
ekki síður vegna fýlunnar, sem
leggur frá grútarstöðvunum.
Manni verður á að spyrja,
hvort hægt sje að forsvara, að
leyft er að byggja lýsisstöðvar
innan um íbúðarhúsin. Þegar
húsnæði verður aftur nóg í
bænum flýr fólkið vitanlega
eins fljótt og það getur úr þess-
um hverfum og hver á þá að
borga brúsann?11
Þannig var nú brjefið um
lýsisbræðslurnar í veslarbæn-
um.