Morgunblaðið - 16.01.1944, Blaðsíða 4
4
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 16. janúar 1944.
Læknaleysi strjálbýlisins
er þjóðarskömm
„ Gunnar Gunnarsson skáld er
staddur hjer í bænum og verð-
ur hjer í nokkra daga.
Tíðindamaður blaðsins spurði
hann í gær um búskap hans
og skáldskap og líf manna á
Austfjörðum, tíðarfar og fleira,
og skýrði hann m. a. svo frá:
— Jeg kann ágaðtlega við
mig„á Skriðuklaustri. Það er
manni eðlilegt að vera tengd-
ur því lífi, sem hrærist í kring-
um mann, þátttakandi í at-
vinnu þjóðarinnar. Kann vel
við að hafa vítt útsýni og tært
loft. Bregður við, þegar jeg
kem í bæjarloftið hjerna.
— Búskapur mikill á Klaustr
inu?
— Nei, það get jeg ekki sagt,
um 300 ær. Jeg á varla bónda-
nafnið skilið, því jeg vinn svo
lítið að búskapnum sjálfur.
— Meira að ritstörfum?
— Alt öðruvísi en áður. Fer
mjer hægar. Ekkert sem rekur
á eftir, nema það, að ekki er
hægt að lifa án þess að starfa
að því að koma hugsunum sín-
um í orð.
Fyrr á árum vann jeg við
skrifborðið vissa tíma á dag og
þoldi illa að vera truflaður. Nú
er þetta alt öðruvísi. Nú valda
daglegar frátafir engum óþæg-
indum lengur. Og verði þær
miklar yfir daginn, get jeg
unnið þeim mun lengur fram
eftir nóttunni. Sveitalýfið hefir
hressandi áhrif á mig.
— Hvaða verk eru í smíð-
um?
— Best að tala sem minst um
það. Þau koma fram á sínum
tíma og segja til sín.
— Almennar frjettir að aust
an?
— Mjer dettur fyrst í hug
að minnast á læknaleysið. Það
er óviðunandi, til smánar og
stórtjóns, og versnaði enn við
brunann á BÆkku um ára-
mótin. Aðeins einn læknir, Ari
Jónsson, er þjónað hefir tveim
læknishjeruðum fyrir ofan
fjall. Hann er sóttur niður í
Borgarfjörð og upp á .Jökul-
dalsheiði. Og nú er hann verk-
færalaus í þokkabót, eftir brun
ann.
— Bjargaðist ekkert úr
læknisbústaðnum?
— Sama og ekkert, ofurlitið
af meðölum, sem geymd voru
í útbyggingu hússins. Var hægt
að brjótast þangað inn, er hús-
ið var annars alelda að heita
mátti, vegna þess að útbygg-
ing þessi var vindáttarmegin
við aðalhúsið. Læknirinn hafði
annars ekkert, nema fötin sem
hann stóð í. En frú Sigríður
kona hans þreif með sjer ofur-
lítið af fötum um leið og hún
hljóp niður af loftinu, þar sem
þau hjónin sváfu og dætur
þeirra.
— Hvar sest Árni læknir
að?
— Jeg veit það ekki. Geri
ráð fyrir að hann dvelji um
sinn að Egilsstöðum eða Eið-
um.
Læknafæðin er skelfileg fyr-
ir Austfirðinga. Ef maður verð
ur alvarlega sjúkub, getur það
hæglega orðið svo mikið fjár-
Gunnar Gunnarsson
minnist á erfiðleika
sveitafólks
segja
bæði
sem iítt er talað i.m.
Annars mætti margt
um sveitabúskapinn,
hvernig hann er nú, og hvernig
framtíðarútlit hans er. Jeg þarf
í mínum búskap hjerumbil 120
dilka til að greiða kostnað við
að halda einn vinnumann, kaup
fæði og orlofsfje, og fæ að lík-
indum 90 kr. fyrir dilkinn. —
Hvað er framundan þegar verð
hrunið kemur? «
Ef landbúnaður á að geta
staðist hjer í framtíðinni, þarf
að géra á honum gagngerðari
umbætur en flesta grunar. Það
er jeg alveg viss um. En má-
ske höfum við tækifæri til að
tala um þau mál betur seinna.
hagslegt áfall fyrir hann, að
hann fær ekki afborið það.
Jeg veit um dugnaðarmann
í afskektri sveit, sem varð al-
varlega veikur. Hanri hefir m.
a. brotist í því að reisa nýbýli.
Hann þurfti að láta sækja lækn
ir þrisvar sinnum. Kostnaður-
inn við þær ferðir varð sam-
tals á 3. þúsund krónur. Ung-
barn datt af legubekk ofan á
gólf með pelann sinn. Þetta var
í Hornafirði. Þurfti að sækja
læknir austur á Djúpavog.
Ferðin kostaði 1200 krónur.
Þið, sem búið í fjölmenninu,
gerið ykkur enga hugmynd um
þessa erfiðleika.
Það er ekki hægt að láta
hjeruðin vera læknislaus, eins
og viðgengist hefir 1 allmörg
ár. Þvídrvað er þjóðfjelagið_éf
það miðar ekki fyrst og fremst
að því, að þjóðfjelagsþegnarn-
ir láti sig skifta um hagi ann-
ara. Læknar fá mentun sína til
þess að þeir geti hjálpað sjúk-
um. Það er skylda þjóðfjelags-
ins að sjá um að fólk geti með
skaplegu móti náð til lækn-
anna. Að láta þetta
svona gfram, eins og verið hef-
ir, er þjóðspillandi.
Erfiðleikarnir í fámenni
sveitanna eru margir, sem þið
borgarbúar vitið lítið um.
Flestir bændur hafa ekkert jnn mjög mikið í sókninni,
fólk yfir veturinn nema skyldu Varpar sprengjum á stöðvar
Japana og gerir að þeim vjel-
Bretar sækja fram
frá Maungdaw
London í gærkveldi.
I tilkynningu Mountbattens
lávarðar í dag er sagt, að Bret-
ar sæki jafnt og þjett fram frá
Maungdaw í Burma, en það
slarka ÞorP Úeu' u dögunum. —
Segir enn fremur að sóknin
gangi heldur hægt, því vörn
Japana sje mjög seigluleg, og
er henni í tilkynningunni líkt
við varnir Þjóðverja í Ítalíu.
Flugherinn styður landher-
lið sitt. Þegar eitthvað ber út
af, sjúkdómar eða slys, eru
heimilin í voða og öll framtíð
fólksins.
Sumarið 1942 kom maður
austur á Hlíð og seldi þar
nokkra hesta. Tveir þessara að-
komuhesta struku. Annar fanst
um haustið eftir langa leit. Til
hins frjettist í sumar uppi á
Brúaröræfum. Hann hafði
gengið þar af um veturinn.
Annar hestur sást þar með hon
um. Ekki voru tök á því í sum-
ar að leita þá uppi. Þegar kom
ið var fram á haust, tóku tveir
menn sig upp til að leita hest-
anna. Annar þessara manna
var bóndinn að Heiðarseli á Jök
uldalsheiði. Hinn var frá Ei-
riksstöðum. Þeir tóku með sjer
nesti til tveggja eða þriggja
daga. Þeir ætluðu ekki að vera
lengur í ferðinni. Þeir fengu
hríð á öræfunum og lentu í
villum. Eftir viku fanst Ei-
riksstaðamaðurinn uppi á fjalli.
Hann ráfaði þar um og vissi
lítt hvar hann fór, aðfram-
kominn af hungri og þorsta.
Þeir höfðu orðið viðskila. Bónd
inn í Heiðarseli fanst nokkru
síðar. Hann var ennþá verr
kominn, kalinn á báðum fót-
um. Fyrst í stað lá hann heima,
en var fluttur fyrir jól i sjúkra-
húsið á Seyðisfirði. Hætt við
að hann fái aldrei bót meina
sinna.
Þessu líkar eru ýmsaij rauna
sögur úr erfiðu iífi sveitafólks,
byssuatlögur í sífellu.
Gafir tii vinnuhælis berklasjúklinga
dregnar frá skatfskyldum tekjum
Þann 30. desember s. 1. voru staðfest lög um að gjafir til
vinnuhælis berklasjúklinga skuli tlregnar frá skattskyldum
tekjum gefenda við álagningu skatta til ríkis og bæjar eða
sveitar-(Stj.tíð. 1943, nr. 128, A. bls. 254). Öðluðust lög þessi
þegar gildi og gilda' til ársloka 1944.
Með setningu laga þessara
hefir Alþingi glögt sýnt hug
sinn til hinnar þörfu og að
mörgu léyti merkilegu baráttu
berklasjúklinganna fyrir því
að upp komist vinnuhæli fyr-
ir berklasjúkt fólk. Er mjer
eigi kunnugt um að fyrr hafi
af hinu opinbera verið gerðar
ívilnanir á skattalöggjöfinni á
þann hátt, er fram kemur í
nefndum lögum.
Fer vel á því, að Alþingi
skuli þannig viðurkenna hina
miklu þörf þessa hælis. Enda
er það svo nú, að það má heita
brýn nauðsyn að vinnuhælið
komist upp þegar á næsta
sumri. Verður þá loks uppfj'lt
sú sanngjarna og eðlilega ósk
þeirra sjúkiinga, er dvalið hafa
iangvistum í heilsuhælum og
náð þar þeim bata, sem hælis-
visitin getur veitt, að þeir geti
tekið að vinna á sjerstakri
stofnun, starf, sem er við þeirra
hæíi, pg sem heíir ekkji eyði-
leggjandi áhrif á þann bata,
sem þegar hefir náðst. En jafn-
framt þessu má búast við að
vinnuhælið hafi, er það tekur
til starfa, bætandi áhrif á hin-
ar almennu, opinberu berkla-
varnir á margan hátt. Hjer skal
þess aðeins getið, að á síðustu
árum hefir sjúkrarúmum berkla
veikra verið fækkað til muna,
einkum er Kópavogshæli var
tekið fyiúr holdsveiki. Má full-
yrða, að síðan hafi alltilfinn-
anlegur skortur verið á sjúkra
rúmum fyrir berklaveika og ei;
það mjög bagalegt, þar sem
reynt er að reka öflugar berkla
varnir. Úr þessu mundi og
vinnuhælið ’bæta að allveru-
legu leyti.
Er hjer með bent á þetta og
mælst til þess, að hver og einn,
er vill ljá þessu nauðsynjamáli
stuðning sinn, athugi hina nýju
lagasetningu og hafi hana og
vinnuhælið í huga, er hann nú
sest niður til að semja skatt-
skýrslu sína á hinu, pýbyrjaða
ári. Sigurður Sigurðsson,
Rússum miðar hratt
vestan Mosir og
Sarny
London í gærkvöldi. — Einkaskeyti til Morg-
unblaðsins frá Reuter.
ÞJÓÐVERJAR halda uppi mjög harðri gagnsókn fyrir
austan Vinnitsa, að því er herstjórnartilkynning Rússa
í kvöld greinir frá. Segjast Rússar hafa staðið í því sól-
arhring samfleytt bæði nótt og dag, að hrinda hatröm-
um skriðdreka- og fótgönguliðsárásum, en það hafi hepn-
ast. Aftur á móti segjast Þjóðverjar hafa unnið nokkuð
á með áhlaupum sínum á þessum slóðum.
Segjast Rússar hafa unnið Þjóðverjum mikið tjón bæði
á mönnum og hergögnum, enda munu bardagarnir vera
einhverjir hinir æðisgengnustu, sem um langt skeið hafa
verið háðir í Rússlandi.
Rússar hafa sótt fram til
norðvesturs frá Mosir og
Kalinovichi og tekið þar
nokkur þorp. Ekki ber til-
kynning þeirra með sjer, að
þeir hafi enn lagt í Pripet-
mýrarnar, enda er sagt, að
þær sjeu ekki frosnar enn.
Fyrir vestan Sarnv segja
Þjóðverjar Rússa sækja á,
en Rússar geta ekki nema
tvær fyrgreindar vígstöðv-
ar í tilkynningu sinni.Segja
þeir, að annars staðar hafi
aðeins verið um staðbundn-
ar viðureignir að ræða, og
ennfremur að þeir hafi alls
evðilagt 111 skriðdreka og
42 flugvjelar fyrir Þjóðverj
um í gær.
Þjóðverjar segja aftur á
móti í tilkynningu sinni frá
orustum á miklu fleiri víg-
svæðum, meðal annars
greina þeir frá því, að Rúss-
ar hafi byrjað áhlaup, að
vísu í smáum stíl, á víg-
stöðvunum milli Leningrad
og Ilmenvatns. — Einnig
greinir þýska herstjórnin
frá áhlaupum Rússa við
Nikipol og á Krímskaga, en
tekur fram, að flestum
þeirra hafi verið hrundið og
að Rússar hafi beðið tölu-
vert manntjón og hergagna.
Japanar inni-
króaðir
Lbndon í gærkveldi.
Japanski herinn á Iluan-
skaga, milli herja Ástralíu-
manna og Bandaríkjamauna,
er gengu í land við Saidor á
Iluanskaga, Nýju-Guineu, er
nú innikróaður og á ekki und-
ankomu auðið, n<pna sjóleið-
is, en flugvjelar og herskip
iiandamanna halda stöðugt
vörð fyrir ströndinni.
Reuter.
Atlögur gegn flug-
völlum
London í gærkveldi.
Amerísk fluvirki og Libera
torflugvjelar rjeðust í björtu
í gær á aðalflugvelli Þjóðverja
i Jugoslavíu, eigi allskamt frá
I )a]amatíuströndum_ Káúst
sprengjur koma niður á flug-
brautir og flugskýli. Þrjár
þýskar flugvjelar voru skotn-
ar niður í loftorustum.
Aðrar flugvjelar bandamanna
hófu árásir á skip við Ilala-
matíustrendur og kvciktu í
J000 smál. skiþi. — Reuter.
ÁRÁS Á SKIPALEST
VIÐ NOREG.
London í gærkveldi. — Bresk-
ar Beaufighter flugvjelar með
tundurskeyti að vopni, rjeðust
í gær á þýska skipalest við Nor-
egsstrendur. Hittu þær tvö skip
með tundurskeytum, en önnur
með fallbyssukúlum. Þrjár flug
vjelanna komu ekki aftur, og
segjast Þjóðverjar hafa skotið
þrjár niður. — Reuter.
BARDAGAR
Á AUNUSEIÐI.
Stokkhólmi í gærkveldi. —
Finnar tilkynna í dag, að
Rússar hafi ráðist fram til all-
harðra áhlaupa á Aunuseiði í
gær, en þeim var hrundið með
stórskotahríð. Á Kirjálaeiði
voru framvarðaskærur, en á
Murmanskvígstöðvunum hefir
alllengi ekkert borið til tíðinda.