Morgunblaðið - 18.01.1944, Qupperneq 6
6
MORGUNBLAÐIÐ
ÍÞriðjudagur 18. janúar 1944
Útg.: H.f. Árvakur, Roykjavík
_ Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölvf 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Stefán „mikli“
og „fornar dygðir“
EINS OG VIÐ VITUM hefir Hitler haldið margar stór-
fenglegar ræður, sem ekki eiga sína líka í veraldarsög-
unni, — eftir því sem oss er tjáð af hans dygga þjóni
Göbbels. Og menn hafa furðað sig meir á áróðri Göbbels
en mikilleik Hitlers.
En Göbbelsar-eðlið er ekkert einstakt fyrirbrigði. Það
skýtur alstaðar upp kollinum þar sem menn langar til
að gera mikið úr engu, eða fegra það, sem ljótt er.
Hjer er eitt sýnishorn: „Ræða Stefáns Jóhanns Stef-
ánssonar, formanns Alþýðuflokksins, við fyrri umræðu
þingsályktunartillögunnar um sambandsslitin í samein-
uðu þingi í fyrradag, mun síðar meir tvímælalaust verða
minst sem einnar af hinum stóru ræðum þingsögunnar.
Það þarf að leita mörg ár aftur í timann, til þess að finna
í þingtíðindum nokkuð það, sem samjöfnuð þolir við
hana“.
Þetta segir Alþýðublaðið í forystugrein s. 1. sunnudag,
eftir framkomu og ræðu Stefáns Jóhanns á þingi, sem var
með þeim hætti, að sennilega er erfitt að gera sjer grein
fyrir, hvað mátti sín meir í hugum flestra þingmanna og
annara, er á hlýddu, vorkunnsemi eða fyrirlitning í garð
hins „glataða sonar“.
Það er alveg rjett, að það þarf að leita mörg ár aftur í
tímann til þess að finna í þingtíðindum nokkuð það, sem
samjöfnuð þolir við ræðu og framkomu Stefáns Jóhanns,
og sennilega eiga óskiljanlegir hringsnúningar hans og
meira undanhald í sjálfstæðismáli þjóðarinnar ekkert
fordæmi í allri þingsögunni.
Stefán Jóhann er í raun og voru sjálfur flutningsmað-'
ur að tillögunni um sambandsslitin, sem hann heldur
hina „stóru ræðu þingsögunnar“ gegn. Tillagan er tekin
óbreytt upp úr áliti stjórnarskrárnefndar, sem Stefán
Jóhann undirritaði fyrirvaralaust samkomulag um með
öðrum nefndarmönnum hinn 7. apríl 1943.
Og það þarf ekki að leita mörg ár aftur í tímann til
þess að heyra annað hljóð í strokknum hjá flokksbræðr-
um og flokksblaði þessa formanns Alþýðuflokksins. Mætti
þar minnast ýmsra atriða, sem að vísu varpa ekki þeirri
„gloríu“ yfir ræðu formanns Alþýðuflokksins nú, þegar
sjer í iljar honurr^á undanhaldssprettinum, og blað hans
að þessu sinni vill vera láta.
Boðskapurinn í ræðu Stefáns Jóhanns var sá, hvílík
höfuðsynd, drengskaparleysi, ólög og fásinna það væri
að ætla sjer nú að stofna lýðveldið í landinu á yfirstand-
andi ári, en bíða ekki til stríðsloka. Það eru nú senn að
verða tvö ár síðan flokksbróðir Stefáns „mikla“, Ásgeir
Ásgeirsson, komst svo að orði um sambandsslitin: „Þjóð
okkar verður það til sóma að hafa leyst bæði málin (þ. e.
skilnaðarmálið og kjördæmamálið) á þessum viðsjártím-
um, í öruggri von um að frelsi og jafnrjetti haldi velli í
heiminum. En fari alt á annan veg en við vonum, þá verða
þó þessar ákvarðanir okkar samskonar leiðarljós og Eiðs-
vallafundurinn var Norðmönnum í nærfelt heila öld“.
Þetta var þegar Alþýðuflokkurinn, og þá vitanlega for-
maðurinn sjálfur, vildi lýðveldisstofnun á árinu 1942.
Og sú var tíðin, að Alþýðublaðinu þótti hvorki „ósómi“
nje „drengskaparleysi“ að „hraðskilnaði“. Nei, þvert á
móti lagði það höfuðkapp á að eigna sjer forystuhlut-
verkið. Þannig segir í Alþýðubl. 31. mars 1942: „Alþýðu-
flokkurinn hefir altaf verið reiðubúinn til þess að taka
sjálfstæðismálið til fullnaðarafgreiðslu í samvinnu við
aðra flokka. Og ef Framsóknarfl. og Sjálfstæðisfl. eru
þeirrar skoðunar, að engin ástæða sje lengur til að fresta
því — þá stendur ekki á Alþýðuflokknum“.
Þetta voru hinar „fornu dygðir“ Alþýðuflokksins.
En hvað hefir gerst, sem veldur því að þeir sem áður
þóttust fremstir í flokki lýðveldismanna, hefja nú undan-
haldið upp í æðsta veldi með hinum „stóru ræðum þing-
sögunnar“?
Krislín StgurSar-
dóltir.
F. 3. 6. 1926. D. 9. 1. 1944.
K v e ð j a .
Heimi frá, himnum á
sýngur sálin þín hjá
engla útvöldum lýð,
undra fögur og blíð.
:,: Hvíl í ró, hvíl í frið,
hjervist lífs skilin við. :,:
Einatt fljótt, æfin dvín,
öll í dag minnumst þín,
er þú hjeðan úr heim
hverfur ástvinum þeim,
:,: sem að sakna þín hljótt
síðsta’ er lífs kemur nótt :,:
Farðu vel, farðu vel,
frjáls við þrautir og hel.
Aftur æskunnar rós
öðlast birtu og ljós
þar, sem árdagur skær
aftur ljómað þjer fær.
Kveðja frá telpnakórnum.
Leiðrjetting
SVO óheppilega tókst til um
grein með þessari fyrirsögn,
sem kom í Mbl. í dag (11. jan.,
s. 4 og s. 6), að próförk varð
ekki lesin. Mun greinin verða
að meiri notum, ef menn lesa
hana aftur og gæta að leiðrjett
ingum þeim, sem hjer koma.
I.
I miðjum kaflanum á að
vera: spjespegli. 7 línum neð-
ar hefir fallið úr; á að vera: Og
ekki bætti undirsöngurinn úr.
Kom mjer í hug, o. s. frv. I
sama kafla síðast á að vera: að
langt tekur fram jafnvel því,
sem Mendelssohn, o. s. frv.
Blóma vals, les: blómavals.
II.
Tilkomu mikið, les: tilkomu-
mikið. Leyfar, les: leifar.
III.
Fráfórður, 1. fáfróður.
IV.
Les: Hversu stórkostlegt
mundi vera að sjá kvikmynd-
aða framlífssögu eins og þá,
sem sögð er í Sannýal, s. 46—
106.
VI.
Les: Er mikill munurinn á
hinum stillilega lýsandi jarð-
stjörnum, og tindrandi sól-
stjörnunum. 11 línum síðar, f.
dýrð heimsins, les: dýrð him-
insins, 13 1. að neðan, les: og
hefir þar þó verið. Og nokkru
síðar: nokkrar, stjörnur, les:
nokkrar stjörnur. S. 6, grein-
arlok. Les: Pyþagoras, einn
hinn ágætasti spekingur grísk-
ur. Og f. komist að niðurstöðu,
les: komist að þeirri niður-
stöðu. Helgi Pjeturss.
\Jihuerjl strifho
íi l
cixjlíHjci Íífinu
Sorglegt tómlæti.
DAGBLÖÐIN hjer í bænum
fluttu sorgarfrjettir á sunnu-
daginn. Það hvíldi harmur og
alvara yfir okkar litla bæjarfje-
lagi þenna skammdegissunnu-
dag. Leiðinlegt athugunarleysi
má það teljast hjá þeim, sem
flaggstengur hafa á húsum sín-
um, að flagga ekki í hálfa stöng
þenna dag, því vissulega hefði
íáninn í hálfa stöng verið tákn
um þá þjóðarsorg, er ríkir, er
slík hörmungarslys koma fyrir,
er heil skipshöfn hverfur í haf-
ið. Mjer er kunnugt um, að marg
ir veittu því eftirtekt, að ekki
skyldi vera flaggað í bænu.a á
sunnudaginn. Jeg hefi fengið
brjef um þetta -og margir hafa
talað við mig. Hjer fer á eftir
brjef frá Birgi Thoroddsen
stýrimanni
Aðeins tvö flögg í
hálfa stöng.
ÞEGAR jeg var búinn að lesa
Morgunblaðið sunnudaginn 16.
jan. og sá frjettina um skips-
tapann og myndir af sjómönn-
unum, sem farist höfðu, gekk
jeg niður í miðbæ. Jeg bjóst
við að sjá nokkur flögg í hálfa
stöng, að minsta kosti á opin-
bérum byggingum, bæði til sam
úðar aðstandendum þessara
Vösku drengja og sem þakklætis
og virðingarvott þjóðarinnar
fyrir starf og fórn þeirra, sem
farist höfðu. En í miðbænum sá
jeg aðeins tvö flögg, á lögreglu-
stöðinni og á húsi Eimskipafje-
lags íslands. Aftur á móti sá jeg
margar auðar flaggstengur, sem
jeg hefi þó oft sjeð flaggað á
undir öðrum kringumstæðum,
ýmist með flagg við hún á há-
tíðisdögum, eða í hálfa stöng.
Jeg man eftir smágrein í einu
dagblaðanna í sumar, þar sem
einhver var að gagnrýna, að
verslunarskipin í höfninni
skyldu ekki flagga með hátíða-
flöggum 17. júní. Fanst mjer sú
gagnrýni rjettmæt. En ef að sá
sami gagnrýnandi hefði verið á
ferli hjer í bænum á sunnudags-
morguninn, hefði hann líklega
ekki látið eftir sjer liggja að
skrifa grein um tómlæti það,
sem lýsti sjer svo átakanlega í
hinum auðu flaggstöngum höf-
uðstaðarins á sunnudaginn“.
Göturnar í bænum.
GOTURNAR í bænum hafa
verið í slæmu ástandi undanfar-
in 2—3 ár, og þó einkanlega s.l.
sumar og það, sem af er þessum
vetri. Allir vita, af hverju það
stafar. Það hefir þurft að grafa
upp hvern einn og einasta götu-
spotta í bænum til þess að leggja
hitaveitulagnir. En nú er því
verki að verða lokið og þá vænta
bæjarbúar þess, að göturnar
verði teknar og lagfærðar eilís
og efni standa frekast til.
Bæjarstjórnin mun á næstunni
ganga frá fjárhagsáætlun fyrir
þetta ár og er þess að vænta, að
þar verði gert rífiega ráð fyrir
fjárveitingu til þess að koma
götunum í lag. Er ekki að efa,
að bæjarfulltrúar munu hafa
augun opin fyrir þeirri nauðsyn,
og ástæðulaust að fjölyrða meira
um þetta efni að svo stöddu.
•
Drengilega mælt.
ÞEGAR miklir atvinnumögu-
leikar eru fyrir hendi ó ein-
hy^rjum einum stað, er eðlilegt
að fólkið þyrpist þangað í át-
vinnuleit. Þannig hefir það ver-
ið hjer í Reykjavík undanfarin
hernámsár. íbúum bæjarins hef-
ir fjölgað svo ört, að ekki hefir
verið hægt að byggja nóg af
nýjum íbúðarhúsum til þess að
allir hafi getað fengið húsnæði..
Húsnæðisleysið hefir svo aftur
haft það í för með sjer, að fólk
hefir neyðst til að hreiðra um
sig til bráðabirgða í húsakynn-
um, ef húsakynni skyldi kalla,
sem alls ekki eru hæf sem
mannabústaðir.
í nóvember í haust skipaði
bæjarstjórn Reykjavíkur nefnd
til að athuga bráðabirgðahús-
næði það, sem húsnæðislausui
fólki var fengið. Álit nefndar-
innar var birt hjer í blaðinu á
sunnudaginn og það var alt ann
að en glæsilegt. En í nefndar-
álitinU stendur setning, sem
jeg vildi benda á sjerstaklega,;
vegna þess, að mjer finst þar
vera drengilega mælt. Á jeg þar
við þá viðvörun nefndarinnar,
að til mála geti komið, að bráða
birgðahúsnæði þetta verði til
frambúðar. /
Nefndinni hefir augsýniega
vérið það ljóst, að hætta væri á,’
að húsnæðið í skálumim yrði.
notað - í framtíðihni rriéð ein-
hverjum smábreytingum.
•
Burt með skálana af
bæjarlandinu.
ÞAÐ er gleðilegt til þess að
vita, að bæjarfulltrúarnir hafa
hug á því að fyrirbyggja, að hjer
í bæ risi upp sjerstök fátækra-
hverfi, eða „slums“. En það er
kunnara en frá þurfi að segja,
að hægara er að koma slíkum
hverfum upp, en að rífa þau nið
ur aftur. Skálaíbúðirnar eru
smávísir að fátækraíbúðum. —
Þessvegna verður að leggja á-
herslu á, að fólkið verði flutt úr
skálunum í mannabústaði svo
fljótt, sem nokkur tök eru á.
Skálana á alla að rífa og koma
þeim af bæjarlandinu undir eins
og möguleikar verða á þvi. Þeir
hafa ekkert hjer að gera innan
bæjarins, eftir að þeir eru ekki
lengur nauðsynlegir til þess, er
þeir voru bygðir til í upphafi.
•
Aðgöngumiðaokur.
ÞAÐ VIRÐIST vera hægt að
venja almenning við allskonar
ósóma. Ef ekki er hamrað á að
gagnrýna hann æ ofan í æ getur
allskonar ósómi þróast mánuð-
um og árum saman, án þess að
úr sje bætt. Eitt af því, sem set-
ur blett á bæinn, er okur ungl-
inga með bíó-aðgöngumiða. Fyr
ir hverja kvikmyndasýningu
standa hópar af ungum piltum
fyrir framan kvikmyndahúsin
og bjóða aðgöngumiða til sölu
fyrir margfalt verð. Hjer á dög-
unum var verið að sýna fremur
ómerkilega kvikmynd í einu
kvikmyndahúsi bæjarins og þá:
heyrði jeg unglingspilta bjóða
einn aðgöngumiða að sýning-.
unni fyrir 20 krónur og kaupin
gerðust.
Kvikmyndahúseigendur hafa
gert tilraunir til að stöðva þetta
okur með því að selja hverjum
manni takmarkaðan fjölda að-
göngumiða, en það hefir ekki-
borið tilætlaðan árangur, því
þeir piltar sem gera sjer að at-
vinnu, að okra ó aðgöngumiðum
virðast altaf hafa einhver ráð
til að ná í marga miða, að hverri
sýningu.
Vegna þessarar spiltu verslun
araðferðar með aðgöngumiða
skapast mikil þröng fyrir fram-
an kvikmyndahúsin og það svo,
að erfitt er fyrir kvikmyndahús-
Framht á 8. síðu.