Morgunblaðið - 29.01.1944, Blaðsíða 4

4
ÍIOK G U N B L A Ð I Ð
Laugardagur 29. janúar 1944
-BARÐSTRENDINGABÓK-
Morgunblaðið birti 8. þ. m.
greinarstúf um Barðstrendinga
bók, sem mjer kom nokkuð á
óvart, nafniðog óánægjutónn-
inn.
Jeg lít að vísu svo á. að þeir,
sem fjallað hafa um efni bók-
ar, með því að safna til henn-
ar og hafa látið þat eitthvað af
mörkum sjáifir, eigi ekki að
taka til máls í blöðum til and-
svara ritdómum, meðan þeir
halda sjer innan rjettra tak-
marka.
En hjer er ekki um venjuleg-
an ritdóm að ræða, heldur að-
finslur góðs og gegns manns,
bygðar á misskilningi á efni
bókarinnar, og uppistaðan særð
átthagatrygð höfundar, sem vill
halda því fram, að átthögum
sínum hafi verið gert lægra
undir höfði en öðrum bj'gðar-
lögurn sýslunna Jeg bykist
vita jjað greina f ;ndur, Jón
Eiríksson, sje ... .n góðkunni
skipstjóri á Brúsarfoss, sem
mui fæddur og alinn upp í
Órlygshöfn, vestan Patreks-
Larðar.
Höf. byrjar líka grein sína
á þeim orðum, hvers Patreks-
liörður eigi að gjalda. Telur
hann bygðarlagið hafa orðið
út undan, og há hjá h'i+undi
þeim, er samdi lýsingu þes:-
ara sveita. Hann segir Pat’.eks-
f;örð fá einar 4.blaðsiðui, af
um 120, sem hjeraðslýsingam-
ar taka yfir. Mjer telst þó lýs-
ing Patreksfjarðar báðum rneg-
in, ásamt verslunarstaðnum,
ná yfir 8 bls. Veit jeg ekki,
hvort það er of eða van, ef deila
skyldi strandlengju sýslunnar,
ásamt eyjunum, niður á blað-
síðutal hjeraðslýsinganna. Hitt
er svo annað mál, að í sveita-
lýsingum sem þessum, tjáir
ekki að viðhafa samskonar
,,jöfnuð“ og þegar þorski er
skipt í fjöru, taxtakaup goldið,
eða verðlagsuppbót úthlutað,
og mun það flestum auðskii-
ið. — Þær sveitir eða bygðar-
lög, sem hafa til að bera sjer-
kennilega landshætti, svip-
mikla náttúrufegurð, söguleg
örnefni, eða sagnir tengdar við
einstök býli, hljóta að verða
aðnjótandi ítarlegri frásagnar.
Hjer má og geta þess, að Rauða
sandshreppur, sem vesturhluti
Patreksfjarðar, æskuslóðir J.
E. telst til, fær meira lesmál í
bókinni, en nokkur annar, eða
um 23 bls., enda á hann það
að mörgu skilið. — Jeg á hjer
að sjálfsögðu við landslagslýs-
ingarnar. — Aftur et frúsögn
um Patrekshrepp, þ. e. austur-
hluta Patreksfjarðar, stuttorð.
Stafar það af þeirri auðskildu
ástæðu, að þarna er um fá býli
að ræða og landslag svipað og
vestan megin fjarðarins. Lýs-
ing verslunarstaðarins hefði
sjálfsagt mátt fyllri verða. En
þess ber að gæta, að hjer er
um stað í alfaraleið a,ð ræða,
sem er í örum vexti og breyt-
ist árlega. Fullkomin lýsing
verslunarstaðarins á heima í
sögu hans, en ekki í landslýs-
ingum. Hefi jeg hugsað, að helg
aður yrði sjerstakur kafli sögu-
ágripi verslunarstaðarins, á-
samt no.kkurríi kunnra býlg
hennar í næstu bók, ef hún
skyldi einhverntíma ná að
birtast.
Aðfinslur Jóns Eiríkssonar athugaðar
Af sömu ástæðu var als ekki
ætlast til, að í þessari bók yrði
birt samfeld atvinnu- eða
verslunarsaga sýslunnar, nje
sagt frá framkvæmdum ein-
staklinga eða fjelaga í þessum
efnum.
Bókin er als ekki saga nje
söguágrip Barðastrandarsýslu.
Áhersla var einungis á það
lögð, að halda til haga frásögn
af atvinnuháttum þeim, sem nú
eru að hverfa eða horfnir með
öllu, og jafnframt gömlum
menningarþáttum, svo og því,
sem sjerkennilegt er í þeim efn
um, eins og búnaðarháttum og
veiðiförum Eyjamanna. — Jeg
skal raunar skjóta því hjer inn
x, að leitt var að ekki skyldi
skráður þáttur um hvalveíðarn
ar frá Tálknafirði.. Hafði jeg
það þó í huga, en fann engan
kunnugan, sem vildi taka
verkið að sjer. Það er ekki á-
valt nóg að sjá að verk þurfi
að vinna. Einhver verður að
inna þau af hendi.
Jón Eiríksson finnur að því,
að Flateyjarhreppux fái hlut-
íallslega of mikið rúm í bók-
inni, eða um 104 bls. af rúm-
um 300. Raunar telur hann
með þarna sjóferðasögur, er
marka þess hrepps, og menn-
ingarsöguþætti og atvinnu-
sumar hafa gerst1 utan tak-
háttalýsingar. Jeg vil nú.geta
þess, að engri grein var bægt
frá, nema áður hefði verið skrif
að um sama efni, sem talið var
að hefði menningarsögulegt
gildi, eða fræðandi um atvinnu
hætti fyrri tima, og ekki hugs-
að um, hvaðan úr sýslunni það
var. En auk þess ber i þessu
sambandi að taka það fram, að
Flateyjarhreppur er ekki ein-
ungis sjerstæðasti hreppur
Barðastrandarsýslu, heldur og
sjerstæðasta sveitarfjelag lands
ins um atvinnuháttu alla. Ekk-
ert annað hrepþsfjelag er
bygt í mörgum eyjum (Vestm.-
eyjar og Grimsey hvor um sig
í einni bygðri ey) nje með jafn
fjölbreyttum atvinnuháttum.
Þessum búskaparháttum varð
því að lýsa til nokkurrar hlýt-
ar, af því þeir eru nýjung og
kærkominn fróðleikur fólki
víðast um land, þótt Eyja-
mönnum sjálfum finnist þetta
máske lítt í frásögur færandi.
Og hin stuttorða, glögga og
prýðilega ritaða frásögn Bergsv.
Skúlasonar, gerir efnið skemti-
legt og aðlaðandi. — Hinsvég-
ar er engin þörf á því að lýsa
nútíma-búskaparlagi nje fisk-
veiðum í öðrum hreppum sýsl-
unnar, hvort heldur er við
Patreksfjörð eða annarsstaðar
vegna þess, að þetta er mjög
áþekt í öllum sveitum og sjáv-
arplássum Vestfjarða.
J. E. Segir að vorróðrar á
Hvallátrum fái sinn þátt, en því
virðist ráða, segir hann, að það
eru bændur úr Breiðafjarðar-
eyjum, sem þangað sóttu róðra.
Þetta síðasta finst mjer klu.nna
leg aðdróttun, er sýnir hina
sáru afbrýði J. E., sem alsstað-
ar gægist fram. —• Pjetur frá
Stökkum, sem þenna þátt
samdi, reri sjálfur á Látrum
í æsku. Hann mun einnig hafa
stundað róðra í Kollsvík. En
vertíðina á Látrum telur hann
frásagnarverðari, auk þess sem
lýsingin á hinu langa og oft
harðsótta ferðalagi úr verinu
jók á frásögnina. Ekki þarf að
geta þess, að engin grein barst
um róðra í Kollsvík. — Alt mas
hans um það, hvort róðrar í
Kollsvík hafi verið meira eða
minna virði en á Hvallátrum,
og hvort' atvinnulíf á Patreks-
firði hafi verið svo lítils vert,
er út í hött. Lýsingu á nútíma-
atvinnuháttum Barðastrandar-
sýslu var als ekki ætlað rúm í
þessari bók, eins og jeg hefi áð
ur tekið fram, heldur eru þar
birtir fróðleiksþættir, sem
bregða upp mynd af atvinnulífi
sýslunnar frá fyrri tímum, í því
skyni að bjarga frá gleymsku
ýmsu því, sem er að falla í
fyrnsku af þessu og öðru tagi.
Fyrir þátt sinn í þessu efni,
hefir Pjetur Jónsson frá Stökk-
um hlotið þakkir og viðurkenn-
ingu margra mætra manna, og
meðal annars Menntamálaráðs.
Um myndaval bókarinnar
skal jeg ekki deila við J. E. Um
það má óneitanlega þræta,
hvaða myndir skulu teknar í
slíka bók sem þessa, hvernig
myndatöku skuli hagað o. s.
frv. — Þorsteinn Jósefsson, sá
er myndirnar tók, er viður-
kendur einn slyngasti maður
Sjötuyur: Ólafur Pálsson frá Vatneyri
í DAG er sextugur Ólafur
Pálsson, fyrverandi . fram-
kvæmdastjóri, frá Vatnsfirði
við Isafjarðardjúp.
Ólafur Pálsson er fyrir
skömmu fluttur hingað til
Reykjavíkur frá ísafirði og á
nú heimili á Hverfisgötu 42
hjer í bænum.
Hann er sonur Páls Ólafs-
sonar prófasts í Vatnsfirði og
konu hans, frú Arndísar Pjet-
ursdóttur Eggerz frá Akurey á
Breiðafirði. Má því segja áð í
báðum ættum hans sje um
þi'óttmikið kyn að ræða.
Ólafur Pálsson nam ungur
verslunarfræði og lagði fljót-
lega stund á verslunarstörf í
heimahögum sínum við Djúp.
Hann varð ungur verslunar-
stjóri á Arngerðareyri við Ás-
geirsverslun, er þá hafði þar
útibú.
Síðar stofnaoi hann eigin
verslun á ísafirði og rak hana
um nokkurt skeið. Fram-
kvæmdastjóri Djúpbátsins var
hann um mörg ár. Ljet hann
af þeim starfa er hann fluttist
frá Isafirði hingað suður, sum-
arið 1942. Framkvæmdastjórn
Djúpbátsins var um marga
hluti mikið vandaverk. Á henni
bygðust að langmestu leyti all
ar samgöngur hjeraðsins. En
! þessar . sarngöngur úttu við
paikla örðugleika að etja.
Lengstum var skipakostur til
ferðanna afar ófullkominn, en
þarfirnar til öruggra ferða engu
að síður miklar og aðkallandi.
Það gat því naumast verið vin-
sælt verk að vera framkvæmda
stjóri við þessar aðstæður.
Margt hlaut að fara ööruvísi
úr hendi en æskilegt var,
vegna hinna ' ófullkomnu að-
stæðna. En Ólafur Pálsson vánn
hið vandasamaverk með þeirri
lipurð, sem skapgerð hans
gerði honum eiginlega. Góð-
girni hans og iilhliðrunarsemi
gerði hann vinsælan og hjer-
aðsbúar skildu að hann gerði
það sem í hans valdi , st.óð, til
þess að sigrast á örðugloikun-
um og mátu starf han.s eftir
því, Þegar hann og fjölskylda
hans flutti Úr hjeraðinu, fylgdu,
henni hlýjar óskir frænda og
fjölmargra kunningja í ísafjarð
arbæ og Djúpinu.
Ólafi Pálssyni er best lýst
þannig, að hann sje drengur
góður, lipurmenni og p.rúð-
menni. Hann er grein'dur vel
Qg býr, þegar betur er að gætt,
yfir ótvíræðum listrænum hæfi
leikum. Má því til stuðnings
nefna skilning hans á hljóm-
list. Leikur hann og prýðilega
á orgel.
Ólafur er tvikvæntur. Fyrri
kona hans var Ásthildur Sig-
urðardóttir, en síðari kona
Helga Björnsdóttir. Frú Helga
er hin ágætasta kona, greind
og dugmikil. Yfir heimili
þeirra hjóna hvílir blær góð-
vildar og hlýleika, hvar sem
það er. Þar er gott að koma,
og þar er Ijett í lofti, þótt
stundum hafi þar á móti blás-
ið.
Vinir Ólafs Pálssonar og
heimilis hans árna honum allra
heilla á sextugsafmælinu. Frá
Djúpi, þar sem hann hefir
lengstum unnið og unað, mun
í dag leggja til hans þann hug,
sem lipurð hans og góðgirni
verðskuldar.
S. Bj.
Svifflugfjelag íslanris heldur.
flansleik , fyirjr fjelagsmenn sína
í húsi V. R. í kvöld.
í þeim efnum hjer á landi, enda
margar myndir mjög góðar.
Dylgja skipherraris um, að bók-
in vilji þ'egja um menningar-
og athafnalífið á Vatnseyri, er
als ekki svara verð.
Jeg skal gleðja J.- E. með því
að ganga inn á þá ahugasemd
hans, að ónákvæmni nokkur
og fáeinar villur hafi slæðst
inn í sveitalýsingar sýslunnar.
Þar mun vanta fáein bæjar-
nöfn, og bent hefir mjer verið
á örfáar örnefnaskekkjur. Af
þessu er þó færra en kunnugir
menn þorðu að vænta. Jeg hygg
að engin slík bók geti með öllu
orðið villuláus. Jafnvel rit, þar
sem stuðst er við hjálpargögn
af besta tagi, fara ekki varhluta
af meiri og minni skekkjum.
Hvers mætti þá vænta af rit-
smíðum, sem unnar eru í ígrip-
um, af mörgum mönnum, sem
ckki ná að bera saman etnið?
Það hefir verið hugsað til
annarar Barðstrendingabókar,
uppkast gert að efnisskipan, en
ekkert tekið að fást við samn-
ingu hennar. Er þar gert ráð
fyrir atvinnu- og menningar-
þáttum af nýrra tagi en í þess-
ari, og máske til síðustu tínia.
Svo og söguþáttum verslunar-
staðanna, sem víða falla saro-
an við atvinnuþættina, og
máske nokkurra býla. Enn-
fremur hefir verið talað um
æfiþætti nokkurra áberandi
manna sýslunnar.
En hver vill taka þau rit-
störf að sjer? Bækur verða
ekki til án fyrirhafnar, og eink
anlega getur verkið orðiö taf-
samt, þegar höfundar eru fjar-
lægir hver öðrum, bg ná lítt
eða ekki að bera sig saman.
Auk þess, sem búast má oft við
að efnið verði þá losaralegra.
Þetta vildi jeg segja þeim til
íhugunar, sem við verk bet.ta
kunna máske að fást, og les-
cndum almennt til arhugunar.
Að síðustu vænti jeg þess, að
Barðstrendingar láti ekki sveita
meting leiða sig atvega ? máli
á bókinni. — Pjetur og PáJl
munu ávalt geta fundið slíkum
ritum sitthvað til foráttu, eg
einkanlega ef sú skoðun ncer
að festa rætur hjá þeim. að
sveitum og sjávarplássum sýsl-
unnar hefir verið gert misháit
undir höfði. Þá eru þeir kunn-
ingjar jafnan lítt dómbærir, því
mat þeirra stjórnast þá, oft af
misskilningi á því, að höfundar
hafi dregið fram hlut sumra
sveita á kostnað annara.
Hjer hefir ekki verið „gert
upp“ á milli einstakra sveita
eða bygðarlaga sýslunnar, held
ur lýst á hispurslausan hátt
sveitum sýslunnar, býlum öll-
um og örnefnum þeim, sem
sögulegar minjar eru tengdar
við, en persónuþættir áttu ekki
að koma þar, þótt eitthvað smá-
vægilegt af því tagi kunni að
hafa slæðst með í frásögninni.
— Og þetta tel jeg að tekist
hafi sæmilega, svo hlutaðeig-
endur megi, eftir atvikum, vel
við una. — Vísa jeg um það til
frekari árjettingar til margra
vingjarnlegra ritdóma, sem um
Barðstrendingaþók hafa birst.
ísafirði, Í3'.' jáli. 1944.
Kristján .lóivsson
frá Garðsstöðum.