Morgunblaðið - 29.01.1944, Blaðsíða 5

Laugardagur 29. janúar 1944
MORGUNBLAÐIÐ
5
Brjei' irá Alþingi:
Starfið í nefndum — Skjölin — Öþarfur við-
vaningsbragur — limræður um öryggismál
S. L. VIKA hefir verið frem-
ur róleg á Alþingi. Fundir hafa
ekki verið haldnir alla venju-
lega fundardaga. Sprettur það
í senn af þvi, hversu fá mál
liggja fyrir, og hinu, að mik-
inn tíma hefir þurft til starfa
þeirra nefnda, er fjalla um
skilnaðar- og lýðveldismálið.
Hafa nefndir þessar þegar set-
ið á mörgum fundum og löng-
um. Er svo jafnan er um mik-
ilvæg mál er að ræða, að mest-
ur tími fer í að kryfja þau til
mergjar og ræða í nefndum.
Þrjár nefndir hafa skilnaftar-
og lýðveldismálið
til meðferðar.
EINS OG SKÝRT hefir ver-
ið frá, hafa þrjár nefndir sjálf-
stæðismálið til meðferðar. Eru
tvær þeirra kosnar í deildum
og starfa þær saman, Formenn
þessara nefnda eru, í Nd. Ey-
steinn Jónsson og er Einar Ol-
geirsson ritari nefndarinnar,
en formaður Ed. nefndarinnar
er Brynjólfur Bjarnason, en
ritari Bjarni Benediktsson.
Formaður skilnaðarnefndar
Sameinaðs þings er Gísli Sveins
son, en ritari Bernharð Stef-
ánsson. í þessari 12 manna
nefnd eiga sæti allir nefndar-
menn stjórnarskrárnefndanna
í báðum deildum.
Brjef ríkisstjóra.
ÞESS SKILNINGS hefir víða
orðið vart síðan ríkisstjóri reit
forseta Sameinaðs Alþingis
brjef sitt um framkvæmd skiln
aðarmálsins, að slíkt brjef bæri
að leggja fyrir Alþingi til form
legrar afgreiðslu eins og venju
legt þingmál.
Hjer er um algeran misskiln-
ing að ræða. Slíkt erindi getur
ekki fengið formlega þinglega
afgreiðslu frekar en fjölmörg
erindi, sem Alþingi berast frá
ýmsum aðiljum í landinu, ein-
staklingum eða fjelagsheild-
um, og lögð eru fram í lestrar-
sal þingsins, til athugunar og
upplýsinga fyrir nefndir eða
einstaka þingmenn. Slík erindi
eru ekki þingskjöl og hljóta
því ekki formlega afgreiðslu,
sem slík.
Um þetta brjef ríkisstjóra
verður annars ekki rætt hjer.
Þess er að vænta, að innan
skamms komi einhver greinar-
gerð varðandi það frá þeim
aðiljum, ríkisstjórn og flokk-
um, sem bundist hafa samtök-
um um lausn skilnaðarmálsins
á þeim grundvelli, er stjórnar-
skrá og samþyktir Alþingis frá
1940 og 1941 marka.
Tillaga um birtingu
skjala.
ALÞÝÐUFLOKKSMENN á
Alþingi hafa fyrir skömmu
lagt þar fram þingsályktunar-
tillögu um „birtingu skjala
varðandi samband íslands og
Danmerkur“. Meginefni þess-
arar tillögu er það, að Alþingi
feli ríkisstjórninni að láta al-
þingismönnum í fcje afrit af
þeim skjölum, er varða sam-
band Islands og Danmerkur frá
10. apríl 1940 til þessa dags.
Ennfremur er gert ráð . fyrir
því að kjósendum verði gefinn-
kostur á að kynnast þessum
skjölum áður en þjóðarat-
kvæðagreiðsla fer fram um
niðurfellingu sambandslaga-
samningsins frá 1918 og um
lýðveldisstjórnarskrána.
Fyrr en þessi skjöl „varðandi
samband Islands og Danmerk-
ur“ hafa verið birt, virðast Al-
þýðuflokksþingmennirnir ekki
treysta þjóðinni til þess að átta
sig á rjetti hennar til lýðveld-
isstofnunar og skilnaðar við
Dani.
Tillaga þessi hefir ekki enn-
þá verið rædd á Alþingi. En
hún er þess eðlis, að rjett er
að hún sje rædd hjer lítillega
þegar á þessu stigi málsins.
Sennilega er það einsdæmi, að
einn þingflokkur, heill og ó-
skiftur standi að jafn fáfengi-
legri till. í sambandi við sjalf-
stæðismál þjóðarinnar. Islend- j
ingum eru þegar kunn öll þau |
skjöl, er rjettur þeirra til sjálf-
stæðis byggist á. Þetta gildir
ekki einungis um stjórnmála-
mennina, heldur og þjóðina
sjálfa. Hinn sögulegi og laga-
legi rjettur liggur skýr fyrir
á blaðsíðum sögunnar. Öll þjóð
in hefir lesið þessar blaðsiður
og skilið þær.
Myndu íslendingar hverfa
frá skilnaði?
EN HVAÐ ÞÁ UM „skjölin
varðandi samband íslands og
Danmerkur“ síðan 1940 Er
eitthvað í þeim, sem gerir rjett
inn vafasaman? Myndu Islend-
ingar e. t. v'. hætta við að stofna
hjer lýðveldi og skilja við Dani
ef þessi makalausu skjöl yrðu
birt?
Einhver kynni að .ætla, að
,svo færi, eftir því kappi, sem
forvígismenn undanhaldsins
þykjast leggja á'birtingu þeirra.
Án þess að gera innihald þess-
ara umræddu ,,skjala“ að um-
talsefni, má þó fullyrða það, að
i þeim sje ekkert það, sem
Ekkert ber því gleggra vitni
en hin umrædda tillaga Al-
þýðuflokksþingmannanna. Þar
er þess. krafist að allar venjur
í þessum efnum sjeu þverbrotn
ar. Það er án vafa eðlilegast að
íslenska þjóðin viti sem glegst
skil á öllum sínum málum,
einnig utanríkismálum. Þar
með er ekki sagt, að það sje
heppilegt fyrir hana að veifa
öllum trúnaðarskjölum sendi-
manna sinna eða erl. stjórn-
arerindreka framan í sjálfa sig
eða heiminn yfirleitt. Slíkt hátt
erni væri ^lítt til virðingar
fallið.
Oþarfur viftvanings-
háttur.
En það er komið sem komið
er. Skjalatillaga Alþýðuflokks-
ins hefir þegar gefið hinni j tök í upphafi okkur ekki fyrir
ungu utanríkisþjónustu ís- þrifum á þeirri námsbraut.
lendinga óþarfan viðvanings-
brag. Væntanlega kemur það. Umræftur um öryggismál.
ekki að sök að þessu sinni. NOKKRAR umræður urðu í
Vera kann og að nauðsynlegt. Sameinuðu Alþingi s. 1. fimtu-
þyki að láta að einhverju eða dag um öryggismál sjómanna.
öllu leyti að kröfum tillögunn- j Bar Gisli Jónsson fram nokkr-
ar, til þess að hinum ófimu ar fyrirspurnir til ríkisstjórn-
flutningsmönnum hennar hald-
ist síður uppi að gera hin um-
ræddu „skjöl varðandi sam-
band íslands og Danmerkur"
að ásteytingarsteini skilnaðar
og lýðveldismyndunar.
arinnar vegna umræðna þeirra,
sem spunnist hafa í sambandi
við skipstapa, er nýlega hafa
orðið.
Kjarni þessara umræðna yar
það, sem Gisli Jónsson upp-
En þrátt fyrir alt e^ þessi lýsti og atvinnumálaráðherra
tillaga að nokkru nytsamleg. ' játaði rjett vera, að nær fimm
Hún er víti til að varast. Hún mánuðir væru liðnir síðan rann
sýnir hvernig ekki á að fara 1 sókn sjódóms væri lokið á einu
með vandasöm mál. Islending-
ar þurfa að læra margt i með-
ferð utanríkismála sinna. Von-
andi standa smávægileg mis-
Minningarorð um
Hreiðar Þ. Jónsson
„Eitt sinn skal hver deyja“.
En þó að það sje kanske það
eina, sem maðurinn veit fyrir
víst að hann á að deyja, þá er
það víst flestum í blóð borið
að búast við háum aldri og elli-
dauða. Þegar þú ert órðinn gam
all eða gömul, segja foreldrarn-
ir við börnin, og einstakling-
arnir miða margar áætlanir
sínar við það að búa sig undir
elliárin. Það er því skiljanlegt
að menn setti hljóða, þegar
frjettist um dauða æskumanns-
ins meðan hann stendur í blóma
lífsins með hugann fullann af
fögrum framtíðardraumum og
fyrirætlunum. Já, því skyldi
móðirin ekki drjúpa höfði þeg
ar hún lítur, barnið sitt hníga
fyrir sverði dauðans í fegurð
lífsins. I einni svipan falla hin-
stjóra og eftirlifandi konu hans
frú Dýrleifar Tómasdóttur
prests á Völlum i Svarfaðardal.
Hreiðar sál. yar því af góðu
bergi brotinn ,enda ljek ekki
á tveim tungum um gáfur hans
og mannkosti.
Hreiðar var mjer kunnur |
átta síðustu árin og varð hann
mjer því hugþekkari eftir því
sem jeg kynntist honum betur.
Það, sem sjerstaklega var áber
andi i fari Hreiðars var, skörp
athyglisgáfa, ljettlyndi, fjör og
framúrskarandi kymnigáfa,
sem hann kunni að beita af list.
Hann vakti alsstaðar gleði og
fjör, hvar sem hann var og var
hrókur als fagnaðar í kunn-
ingja- og vinahóp. Enginn var
hann yfirborðsmaður. Hann
gerði biturt háð að öllu því í
ar glæstu vonir, sem hún háfði j fari mjmna, sem gert er aðeins
borið í brjósti í sambandi við jtil að sýnast. Umtalsgóður var
barnið sitt, að fótum hennar j hann og tillögugóður, enda
sem hjóm. Það syrtir að i huga þoldi hann illa að heyra öðr-
hennar og vonleysið grípur um um hallmælt, er þeir voru
dregið getur úr skilnaðarhug sig. Þá er það aðeins trúin á hvergi viðstaddir. Hann hjelt
Islendinga. Hið gagnstæða
kynni að reynast að einhverjir
teldu þau íremur til þess fall-
in að skapa hröðum aðgerð-
um í skilnaðarmálinu frekari
jarðveg. En aðalatriðið í þessu
máli er ekki það, hvort þessi
plögg verða birt, heldur hitt,
að til skuli vera menn sem
gera birtingu þeirra að höfuð-
atriði í sambandi við lausn
skilnaðarmálsins.
Það mun nokkurn veginn
viðurkend regla meðal margra
þjóða, að íjölmargt af því, sem
fer um hendur utanríkismála-
ráðuneyta og diplomatiskra
sendimanna þeirra, er ekki birt
opinberlega. Það er hvorki tal-
ið' heppilegt nje sæmilegt. Við
íslendingar höfum hýlega tek-
ið utanríkismál okkar í eigin
hendur. Reynsla okkar í þeim
efnum er því afar takmörkuð.
almætti guðs og annað líf — fast á hugðarmálum sínum og
vonin um að fá að sjást aftur skeytti þá hvergi, hvort and-
og lifa saman hinumegin fyrir stæðingnum líkaði betur eða
handan gröf og dauða, sem ger- j ver, er hann taldi sig vera að
ir það fært að lifa lífinu. Þú verja rjettan málstað.
fjellst eins og fífill í fullum
blóma, Hreiðar minn. Jeg skil
það tæpast ennþá, að.þú sjert stundum
farinn fyrir fult og alt frá okk
ur. Brosið þitt var svo lifandi,
hugurinn þrunginn af framtíð-
ar fyrirætlunum, að jeg hefi
hikað við áð grípa pennann og
skrifa um þig dánarminnihgu.
Móðir þín og margir vinir von-
uðu að „Hilmjr" væri ofansjáv-
ar og að við ættum eftir að sjá
þig stíga í land brosandi og ljett
an í spori, en dauðinn hefir
sigrað. Guð blessi þig.
Hreiðár Þorsteinn Jónsson
hjet hann fullu nafni. Hann
var fæddur 27. jan. 1915, son-
ur Jóns sáí. Bjömssonar rít-
Sumir vinir hans töldu það
ljóð á ráði hans. að hann neytti
áfengis. þó enginn
væri hann ofdrykkjumaður.
enda sá enginn ókunnugur á
honum ölfun, svo vel fór hann
með það og altaí sama prúð-
mennið. Jeg held að vinir
Hféiðárs sál., sem töldu hann
um of nærgöngulann Bakkusi,
hafi verið þeir einir, sem eru
háttstemdir bindindismenn
sjáifir, en ,,fanatik“ þoldi
Hreiðar illa og neytti hann við
þá menn óspart kýmnigáfu
sinni og orðheppni.
Leikfimismaður var Hreiðár
góður, liðlega vaxinn og ljettur
Prarnh. á hls. 10.
hryggilegasta sjóslysi, sem orð
ið hefir hjer við land, Þor-
móðsslysinu, án þess að nokk-
uð hafi verið birt varðandi
rannsóknina. Atvinnumálaráð-
herra kvao rannsóknarskjölin
hafa verið send dómsmálaráðu-
neytinu til athugunar og vi3
það sæti.
Hjer virðast óheppileg vinnu
brögð vera höfð á. Því fer
fjarri, að höfuðtilgangur sjó-
dómsrannsóknar sje fyrst og
fremst sá,' að grafa upp ástæðu
fyrir ákæruvaldið til máls-
höfðunar á hendur einum eða
öðrum. Þar með er ekki sagt,
að málshöfðun geti ekki verið
eðlileg og sjálfsögð við ákveðn
ar aðstæður í slíkum málum.
En aðalatriðið er, að sjódóms-
rannsóknin sýni og sanni, ef
unt er, orsakir hins hörmulega
slyss og veiti jafnframt leið-
beiningar um það, hvernig
hægt sje að koma i veg fyrir
slíkt í framtíðinni. Þetta er
vissulega kjarni málsins. Af
þessum orsökum er það víta-
vert, að halda í 5 mánuði
leyndri rannsókn. sjódóms á
Þormóðsslysinu, og afsaka það
siðan með því að „dómsmála-
ráouneytið hafi rannsóknar-
skjölin til athugunar“.
Sjóslysin eru orðin svo tið
og geigvænleg hjer við land,
að einskis má láta ófreistað, er
verða má til aukins öryggis.
Hinar miklu mannfórnir þjóð-
arinnar s. 1. ár eru dýrkeypt
reynsla. En einmitt vegna þess,
hversu margt er hulið og getur
aldrei orðið lýðum Ijóst í sam-
bandi við sjóslysin, ber brýna
nauðsyn til þess að það litla,
sem hægt er að kryfja til
mergjar, varðandi þau, sje not
að sem fyrst og rækilegast til
þess, ef unt er, að afstýra frek-
ari ógæfu, nýju tjóni á mönn-
um og skipum.
Svo virðist, sem æskilegt sje
að aukin samvinna takist milli
útgerðarmanna og sjómanna
um alt er lýtuf að örjrggismál-
unum á sjónum. Og hjer er
ekki um mál að ræða, sem að-
eins varðar þessar tvær stjett-
ir. Alla íslensku þjóðina varð-
ar um það, hvert öryggi sjó-
mönnum hennar er búið. Ör-
yggismálin á sjónum eru því
mál hennar allrar.
S. Bj.