Morgunblaðið - 04.02.1944, Blaðsíða 5

I'östudagur 4. febrúar 1944
MOEGUNBLAÐIÐ
5
Postulleg kveðja — undir fölsku yfirskyni
Efíir Axel V. Tulinius lögfræðing
I TVEIMUR tölublöðum Al-
þýðublaðsins í s.l. mánuði birt
ist útvarpserindi, er Sigurður
Einarsson dósent, flutti nýlega,
og nefndist „Ósýnilegir flutn-
íngari1.
Langar mig nú til þess að
gera örfá atriði erindisins að
umtalsefni í fáeinum línum
hjer á eftir, einkum vegna hins
falska yfirskins „meinlausrar
dellu“, sem erindið hlýtur að
hafa flotið á inn á dagskrá út-
varpsins.
Fyrst verða fyrir ábending-
ar þær, sem felast í hugleið-
ingum Sigurðar Einars&onar,
iim hina ósýnilegu flutninga,
sem átt hafa og sífelt eiga sjer
stað í hugarheimi alþýðu og
ráðamanna þjóðanna, „flutn-
inga“, sem eru „ósýnilegir"
vegna þess, að hernaðarnauð-
syn krefst þess, að þeir liggi í
þagnargildi, meðan ófriðurinn
helst með þjóðunum, en sem
geta engu að síður verið hinir
mikilsverðustu. Einkum þykja
mjer athyglisvérðar hugleiðing
ar hans um væntanlegt hlut-
skifti okkar íslendinga í sam-
bandi við hina ósýnilegu flutn
inga.
Hann segir m. a.: „ . . . við
vitum ekki nema nú þegar sje
búið að flytja allt, sem okkur
kemur við og varðar, land okk
ar, okkur sjálf . . . á allt ann-
an stað í tilverunni en þetta
allt var á, síðast, þegar svo vel
sá til sólar í þessu gjörninga-
veðri styrjaldarinnar, að við
gátum ákveðið þessa staði. .
Að Sigurður álítur, að þetta
eigi við ekki síður á sviði stjórn
mála en öðrum sviðum, má
marka af eftirfarandi: „Á
hverjum einasta degi eru að
skapast niðurstöður um örlög
þjóða og einstáklinga, sem eitt
sinn munu verða kveðnar upp
í heyranda hljóði, sem valdboð
sigurvegaranna“. Og skömjnu
síðar: „Ráðamennirnir flytja
landamæri nú þegar í hugan-
um, sundra ríkjum . . .“.
Sá hluti erindisins, sem um
sttjórnmálin fjallar, er athygl-
isverður fyrir ðkkur íslend-
inga eins og á stendur fyrir
okkur í dag. Við erum einmitt
í þann veginn að ganga end-
anlega frá stofnun lýðveldis á
Islandi, sem við ætlumst til, að
hljóti viðurkenningu allra
þjóða heims. Það er því afar
þýðingarmikið íyrir okkur að
gera okkur grein fyrir því,
hvernig lýðveldinu muni verða
tekið af þessum þjóðum.
Nú er best að athuga álykt-
anir Sigurðar um þessi mál.
Hann kemst fyrst að þeirri
niðurstöðu, að úrkostirnir, sem
okkur eru boðnir í sambandi
við hina ósýnilegu flutninga á
sviðum hinna hærri stjórn-
mála, athafnamála og fjelags-
mála, eru allsstaðar hinir
sömu: Að verða eftir, fylgjast
með eða vera í fararbroddi í
fyrsta lagi fyrir sjálfum sjer
og ef vel lætur fyrir öðrum.
Síðan kemur að niðurstöð-
um hans um þessa kosti. Byrj-
ar hann með því að dæma ein-
ræðisstefnurnar sem stærsta
„svindil“ veraldarsögunnar' og
spá gjaldþroti þeirra. Er ’það
vel.
En því næst snýr Sigurður
sjer að ástandinu, sem ríkja
muni í milliríkjastjórnmálum
eftir stríðið. Telur hann, að
óttinn við, að ný heimsstyrjöld
skelli á, muni neyða því skipu-
lagi upp á þjóðirnar — einkum
smáþjóðirnar —, að þær afsali
sjer algeru fullveldi í skiftum
fyrir öryggi. Og þegar það ltem
ur til álita, hvernig og hverjir
eigi að vernda okkur, þá sje
okkur hollast að hafa verið
sem oröheldnastir á gerða
samninga undanfarið, ef við
viljum ekki beinlinis lenda í
hinum ósýnilegu flutningum.
Loks lýsir Sigurður hvað við
muni blasa í fjelagsmálum og
atvinnumálum þjóðanna —
einkum styrjaldarþjóðanna. Tel
ur hann, að á þessum sviðum
muni ráða tillitið til hinnar
Xjettlátu kröfu almennings um
lífsöryggi, nrenningaröryggi.
Og að það, hversu einbeiting
tækninnar að styrjaldarmark-
miðunum hefir tekist vel, hafi
fært mönnum heim sanninn
um það, að með skynsamlegri
beiting tækninnar sje unt að
fullnægja áðurnefndum kröf-
um. Ennfremur, að nýjar fram
farir hafi orðið gífurlegar, ný
skipulagsform atvinnureksturs
ins hafi skapast, og að styrj-
aldaraginn hafi kent einstak-
lingum styrjaldarþjóðanna, að
hagsmunir þeirra verði að
víkja fyrir hagsmunum heild-
arinnar ef þessir hagsmunir
rekast á.
Að lokum gerir svo Sigurð-
ur samanburð á þessum þjóð-
um og okkur' Islendingum. —
Verður sá samanburður næsta
óhugnanlegur fyrir okkur Is-
lendinga, að hans áliti. Við eig-
um sem sje að keppa við þess-
ar þroskuðu þjóðir „tæknis-
lausastir allra þjóða, ungir að
stjórnreynslu, agalitlir með
örðugt og tornumið og litt
numið land“.
í þesum kafla er auðvitað
margorð lýsing á keppinautum
okkar, og milli línanna skín
ótrú Sigurðar á hæfni okkar til
að standast keppnina. En í
niðurlagi kaflans og þar með
erindsins segir hann, að ef við
ekki stöndumst, þá höfum við
fluttst aftur fyrir fylkingu sið
j mentaðra þjóða og muni verða
skamtaður hlutur og rjettur
eítir því.
Nú er heppilegast að athuga
ofurlítið, hvernig þetta erindi
Sigurðar Einarssonar er til
komið á dagskrá útvarpsins,
áður en nánar er farið út í
niðurstööur hans.
Upphafsorð erindisins benda
ótvírætt á það, að höfundur, er
reyndar á sjálfur sæti í út-
varpsráði, hafi lætt því inn á
dagskrá útvarpsins undii
fölsku, yfirskini. Að ef hann
hefði látið i Ijósi, að erindið
fjallaði ekki um „meinlausa
dellu“, þá hefði hann ekki ver-
ið viss um að koma því að til
flutnings. En vegna hvers var
— að áliti Sigurðax — hætta á
því, að erindinu yrði synjað ef
ráðamenn útvarpsins sæju það
áður en það væri flutt? Vegna
þess að erindi þetta er eitt
■ -').! r I ' . t ! II' , / I.;
svæsnasta áróðursplagg, sem
birst hefir af háifu undanhalds
rhanna í lýðveldismólinu. Og
þeim mun svívírðilegra, s.em
það er flutt hlustendum undir
fölsku yfirskyni „meinlausrar
dellu“ af „sjerfræðingi“ út-
varpsins í spádómum um railli
ríkja stjórnmál.
Enda má einnig marka til-
gang erindisins af því, að Al-
þýðublaðið, aðalblað undan-
haldsmanna, fórnar bestu dálk
um sínum tvo dagá í röð til að
endurbirta erindið.
Eins og ljóst má vera af því,
sem hjer hefir tilfært verið úr
erindinu, er áróðurinn einisfcm
fólginn í því, að koma inn hjá
þeim, sém héyra það eða lesa
ótta um það, að íslandi verði
— og hafi jafnvel þegar verið
—■ ráðstafað á einhvern hátt,
sem ekki samrýmist rjetti okk
ar til sjálfstjórnar. Það verði
geri. af þeim mönnum, sem nú
tala fagurt um frelsisrjett smá
þjóðanna — ,,án þess að varpa
rýro á éinlægnina í yfirlýs-
ingum forystumanna hinna
engilsaxnesku stórvelda“ •—
um þetta efni!! Þetta verði gert
vegna nauðsynjarinnar á ör-
yggi gegn því, að ný heimsstyrj
öld verði háð. — Eins og menn
vita, byggja undanhaldsmenn
skoðun sína á því, að við sjeum
að ganga á gerða samninga með
stofnun lýðveldisiris á þessu
ári. Enda þykir Sigurði rjett
að minna hlustendur sína á, að
þaðséekki beinlínis til að spilla
fyrir málstað okkar að forðast
slíkt. Og loks reynir hann að
endurvekja með íslendingum
nýdauðan en eldgamlan draug:
Vantraustið á sjálfum ökkur,
einkum í atvinnu og fjárhags-
málum auk stjórnmála.
Þótt þetta sje e. t. v. ekki
sagt með berum orðum — þó
að víða stappi nærri því, —
þá verður þeita Ijóst, þegar
erindið er skoðað í heild. Sig.
urður segir t. d. á einum stað,
að honum sjeu þessi mál öll (þ.
e. sem erindið fjalla um)
„þyngra áhyggjuefni en per-
sónulegur hagur og ástæður“.
Og í niðurlagi erindisins gefur
hann hrakspár sínar fyllilega í
skyn með þessum orðum:
„Hitt kann og að vera. að hjer
þyki helsti margt mælt, en það
hlægir mig, að allt mun þetta
koma fram. þó að nú kunni að
láta sumum miður vel í eyr-
um“.
Nú þykir mjer rjett að at-
hu'ga lítillega þessi framan-
greindu atriði, sem áróður Sig-
urðar byggist á.
Aðalhættan er sú, að áliti
Sigurðar, að við verðum að
fórna hluta af sjálfstæði okk-
ar fyrir öryggi okkar gegn yf-
irgangi annara en þeirra, sem
við fælum vei-nd okkar, þann-
ig að verndararnir hirtu sjálf-
stæðið fyrir vemdina. — Og
þetta ætti að verða vegna þess,
að koma ætti í veg fyrir ófrið-
arhættu um alla fjamtíð.
Fyrst er nú það við þetta að at
huga, að um land okkar er svo
farið, að engin af þjóðum jieim,
sem væntaalega bera sigur úr
1 — ! < ! I
býtum í yfirstandandistyrjöld,
geta rjettlætt (ó)hugsanlega
kröfu um yfirráðarjett yfir ís-
landi með fyrri yfirráðum
nema Danir og Norðmenn. —
Frjálsir Danir hafa þegar svar
áð þessu atriði þannig, að ekki
er að óttast, að þeir geri slíka
kröfu, enda snýst stefnuskrá
sú, sem þeir hafa birt um
stjórnmál Dana eftir stríðið,
nær eingöngu um uppgjör
þeirra við sína kúgara og kvisl-
inga. En fyrir hönd Norð-
manna hefir enginn gert kröfu
þessa efnis nema Quisling. —
Þannig er ljóst, að einmitt sú
hættan, sem skeinuhættust hef
ir orðið sjálfstæði smáþjóð-
anna, er í okkar tilfelli engin.
Hvað það snertir, að hag-
kvæmt þyki til að fyrirbyggja
ófriðarhættu, að ísland og önn
ur smáríki, afsali sjer nokkru
af fullveldi sínu fyrir vernd,
er þetta að segja.
Mannlegur fjelagsskapur er
í dag kominn það langt á
þroskabraut sinni, að mismun-
andi stórir hópar manna hafa
skipað sjer í ríki. Því. hverjir
skipa hvert ríki um sig, ræð-
ur ýmislegt. Oftast eru það í
senn landfræðilegar og þjóð-
ernislegar ástæður, sem ráða
þessu. Hver einstaklingur inn-
an þessara ríkja hefir raun-
verulega afsalað sjer nokkru
af hinu persónulega frelsi til
þess að öðlast öryggi um lífs-
starfsemi sína. En hann hefir
ekki afsalað sjer frelsinu í
hendur neini annars einstak-
lings, heldur í hendur laga og
rjettar. Og einmitt þar sem lög
og rjettur er fullkomnast. er
frelsi og rjettur smælingjans
best trygt.
Upp úr þessari heimsstyrjöld
hlýtur að skapast eitthver slik
samvinna meðal ríkjanna, að
það hafi sama tilgang ■— og
tæki til að ná þeim tilgangi —
og ríkið meöal einstaklinganna.
Þar verða ríkin einstaklingar,
og stór og smá ríki lúta .sörnu
lögum. Þetta er sú eina færa
leið til að tryggja það. að
þriðja heimsstyrjöldin verði
ekki háð. Og að stórþjpðum
þeim, sem berjast nú saman
gegn Þjóðverjum, er það ljóst,
að samfjelag þjóðanna, þar
sem jafnrjetti ríkir, er nauð-
synlegt, má marka af því, að
þegar smáþjóðirnar á hjálpar-
ráðstefnunni í Bandaríkjunum
nú rjett fyrir áramótin gerðu
samþykt gegn atkvæðum allra
stórþjóðanna urðu þær í meiri
hluta og ályktunin var gefin
út sem ályktuit ráðstefnunnar.
Þannig er það ljóst. að verði
á skynsamlegan hátt reynt að
koma í veg fyrir endurtekn-
ingar heimsstyrjaldanna, þá er
sjálfstæði íslands hvað best
trygt.
Hjer mun ekki fúrið út í rök
ræður um rjett íslendinga til
að stofna lýðveldi sitt nú þeg-
ar á þessu ári. Þann rjett hafa
fjölmargir lögfræðingar fært
íullar sönnur á, og vísast um
það til þeirra.
Hinsvegar skal hjer minst
lítillega á , hinn aðalþáttinn í
,iv': 1: ! i , t >;: i i j t
áróðri Sigurðar Einarssonar. Á
þá ótrú hans á fjárhagsstjórn-
arhæfileikum íslendinga og yfir
leitt hæfileikum þeirra, til að
tryggja þjóð sinni „lífsöryggi
komandi daga“. En einmitt
óttinn um lífsöryggi komandi
daga, virðist á stundum vera
aðalorsök þeirrar afstöðu, sem
undanhaldsmennirnir hafa kos
ið sjer í skilnaðarmálinu og
lýðveldismálinu.
Til að gera sjer ofurlitla
hugmynd um ástæður íslend-
inga í þessum efnum, nægir
að benda á það, að aldrei í
sögu okkar höfum við átt eins
mörgum tæknisfróðum mönn-
um á að skipa og nú, á öllum
sviðum atvinnulifs okkar. Og
það, sem gefur glæsilegar von-
ir um, að starfskraftar þessara
manna verði notaðir, eru m. a.
hinar stóru fjárhæðir, sem nú
eru í eign íslendinga. í bresk-
um og amerískum bönkum. —
Þegar við með þetta í huga
lítum til samkepnislanda okk-
ar t. d. á sviði íiskframleiðslu,
þá getur að líta brendar borgir
og sokkin skip og granna sjóði
eftir styrjaldarátökin. •— Þótt
okkur sje þetta síst fagnaðar-
efni, þá virðist það þó benda
til þess, að við ættum að geta
fært atvinnuvegi okkar í eðli-
legt horf á jáfnskömmum tíma
og þessar þjóðir, sem Sigurður
reyndi að hræða okkur með. —
Auk þess er langsennilegast,
að milliríkja samvinna
verði á þessum sviðum sem
öðrum eftir stríðið.
Ennfremur held jeg, að ekki
þurfi að óttast um að sú þjóð
verði aftur úr, sem lifði af
Móðuharðindin fyrir hálfri ann
ari öld og eldaði enn fyrir 50
árum á hlóðum og gat þá ekki
haldið úti kulda og vætu úr
hýbýlum sínum, en þar sem nú
er rafmagnseldavjel í nærri
öllum eldhúsum höfuðstaðar-
ins og meiri hluti húsa hans
er hitaður upp með hveravatni.
Nei. Vantraustsdrauginn getur
Sigurður Einarsson ekki vakið
upp. Til þess eru staðreynd-
irnar of augljósar.
Að endingu vil jeg svo segja
þetta.
I erindi því sem hjer hefir
verið gert að umtalsefni, er
bent á það, að í sambandi við
hina „ósýnilegu flutninga“ eig
um við aðeins þrjá kosti: Að
dragast aftur úr, fylgjast með
eða taka forystuna. Um þessa
kosti sfegir í erindinu: ,.IIinr»
fvrsti er illur, annar viöhlít
andi, hinn síðasti veglegur og
mikilsháttar“.
Eins og sýnt hefir verið' fram
á hjer að framan. þyki&t Sig-
urður Einarsson sjá það fyrir,
að við Islendingar munum
velja hinn fyrsta og illa kost-
inn. Við munum dragast aftur
úr. Til allrar hamingju er
hann mjög fáliðaður um þessa
skoðun.
Því okkur er kostur að taka
hinn veglega kostinn. taka for-
ystuna, a. m. k. í okkar mál-
efnum, e. t. v. einnig að nokkru
leyti í annara málum.
Þvi með því óhikað að nota
rjett okkar og stofna lýðveldi á
íslandi nú á þessu ári, þrátt
fyrir ófriðinn, sýnum við i
,. , 'Fiamh, á 8. aíðu.
, { > i t rr r i» : v:r. i < \ i