Morgunblaðið - 04.02.1944, Blaðsíða 7

Föstudagur 4. febrúar 1944
MORÖUNBLAfilD
7
Horfumst
í augu við
staðreyndirnar
Ríkisstjórn Bandaríkj-
anna hafði á hinn bóginn
fylgt ákveðinni stefnu um
að viðurkenna ekki neina
landaaukningu, sem fengist
hefir með því að beita of-
beldi, og hefir þessari
stefnu verið fylgt jafnt af
ríkisstjórnum demokrata og
republikana. Engu að síður
eru leiðtogar vorir nú þög-
ulir um þetta atriði. Þeir
hafa ekki hafnað þessari
ekki-viðurkenningarstefnu,
en þeir hafa heldur ekki
framfylgt henni, Þeir hafa
blátt áfram gengið þegjandi
fram hjá henni, og á Moskva
ráðstefnunni nýafstöðnu,
ljet þeir hana enn liggja í
láginni. Höfum vjer hafn-
að þessari stefnu, hafa Rúss
ar fallið frá kröfum sínum,
eða eru Eystrasaltslöndin
enn veigamikið ágreinings-
efni Bandaríkjanna og
Rússa?
Moskva-ráðstefnan.
FYRIR tveimur árum síð
an voru ýmsir Ameríku-
menn með bollaleggingar
um það, að Rússland mvndi
,verða svo veikt eftir hina
æðisgengnu baráttu við
Þýskaland, að óþarft væri
að líta alvarlegum augum á
Rússa við samningagerðina
um skipan málanna eftir
stríð. Þeir hugsuðu sjer, að
ensk-ameríska bandalagið
mvndi leika eftirstríðslagið,
en Rússar dansa eftir því.
Þessi röksemdafærsla, sem
frá upphafi bygðist á skökk
um upplýsingum, reyndist
að lokum svo augljóslega
fjarstæð, að enginn Amer-
íkumaður gat lengur á hana
fallist. Á hinn bóginn gengu
margir svo langt í andstöðu
sinni við þessar skoðanir, að
þeir hjeldu því fram, að
vjer myndum dansa eftir
pípu Rússa.
Samkomulagið í -Moskva
leiðir í ljós, hversu röng
bæði þessi sjónarmið eru.
Yfirlýsingar þær, sem þar
voru ’undirritaðar, viðuh-
kenna ekki aðeins Rússland
sem voldugan aðíla í Ev-
rópumálum, heldur gefa
þær og ákveðið til kvnna,
að ensku-mælandi veldin
muni hvorki nú nje eftir
stríð gera nokkuð til þess
að veikja Sovjetstjórnkerfið
Þessu til endurgjalds virð-
ast Rússar hafa fallist á að
skifta sjer ekki af nýlendu-
stefnu Evrópuþjóðanna und
ir leiðsögn Breta.
Að því er Bandaríkin
snertir, eru yfirlýsingar
þessar rökrjett afleiðing af
fvrri aðgerðum vorum enda
þótt þær sjeu ekki í sam-
ræmi við fyrri kjörorð vor.
Bæði fyrir og eftir árásina
á Pearl Harbor hafa Banda-
ríkin hjálpað til þess að end
urskipuleggja og styrkja
bæði Rússland og nýlendu-
kerfi Evrópuþjóðanna, og
það væri því í algeru ósam-
ræmi við þessar áðgerðir
vorar, ef vjer nú reyndum
að veikja hvort 'tveggja.
Ríkisstjómin komst þann
ig í Moskva að samkomu-
Eftir Demaree Bess
— 3. grein
lagi við rússneska einræðis- _
ríkið o" stærsta evrópeiska
nýlenduveldið.Reynist þetta
samkomulag varanlegt, og
er þetta það, sem vjer flest
óskum eftir? Margir Banda
ríkjamenn hafa með mikl-
um fjálgleik lofað vfirlýs-
ingar Moskva-ráðstefnunn-
ar, en margir aðrir eru
kvíðnir vegna þessa eftir-
stríðsheims, sem nú sje ver-
ið að skapa — heims, þar
sem Sovjeteinræðisskipu-
lagið verður miklu ráðandi
og þar sem ævagömul heims
veldi lifa og dafna. (
Þessi ótti hefir enn verið
aukinn af þeim Bandaríkja-
mönnum, sem láta ekkert
tækifæri ónotað til þess að
skýra hina miklu kænsku
Rússa og Breta, samtímis
því, sem þeir gefa til kvnna
að leiðtogar vorir sjeu bján-
ar og þorparar. Þjáningar
Breta og Rússa nú þurfa
alls ekki að gefa til kynna
að leiðtogar þeirra sjeu
leiknari en leiðtogar vorir.
Það er engin furða, þótt
ýmsum Bandaríkjamönnum
finnist við þessa túlkun mál
anna vjer hafa hagað oss
asnalega með því að íorna
blóði og fjármunum Banda-
ríkjamanna til þess að
skapa slíkan heim. Vjer höf
um undanfarið hevrt svo
mikið talað um „lýðræði
gegn einræði“, að oss hætt-
ir til þess að hrylla við þvi,
þegar ríkisstjórn' vor gerir
samninga við einræðisríki.
Vjer höfum einnig hevrt
mikið rætt um .,,Ameríku-
öldina“, að það veldur oss
vonbrigðum að rekast á þá
staðreynd, að vjer getum
ekki endurskipulagt heim-
inn eftir eigin geðþótta.
Til allrar hamningu er
heimurinn þó ekki eins ægi
legur og áróðursmenn vor-
ir virðast álíta, þegar þeir
eru að hylja hann fyrir oss.
Moskva-yfirlýsingarnar
hafa gert oss kleift að gægj-
ast gevnum reykský slag-
orðanna og virða með at-
hygli fyrir oss eftirstríðs-
heiminn, sem tekinn er að
skapast, og vjer getum sjeð,
að Bandaríkjamönnum
býðst nú ágætt tækifæri til
þess að framkvæma það, er
vjer í rauninni viljum.
Hvað vilja Bandaríkja-
menn í raun og veru? — Til
þess að geta svarað þessari
spurningu, verðum vjer
fyrst að gera oss ljóst, hvað
vjer alls ekki viljum. — Ef
dæma skal eftir viðræðum
þeim, sem jeg hefi átt við
hermenn vora erlendis og
borgara heima, þá er það
einkum tvent, sem vjer
flestir viljum um fram allt
forðast:
í fyrsta lagi viljum vjer
ekki neitt amerískt heims-
veldi, er geri bandalag eða
keppi við þau Evrópuveldi,
sem vjer erum nú að að-
stoða við að endurreisa. —
Sagan virðist fyllilega sanna
það, að flest heimsveldi leys
ast upp. Tilraunir ítala,
Þjóðverja og Japana til
þess að skapa sjer heims-
veldi voru fvrirfram dauða-
dæmdar ,og heimsveldi þau,
sem með oss berjast, virðast
smám saman vera að
hrörna. Flestir Bandaríkja-
menn hafa engu meiri löng-
un til þess að hraða þessari
þróun með því að stofna
nýtt heimsveldi, en þeir brá
að evðileggja heimsveldi
þau, sem þegar eru til, með
byltingaraðferðum.
í öðru lapl höfum vjer
enga löngun til þess að
lenda í hugsjónastyrjöld við
rýssneska einræðisríkið. —
Hvað sem áróðursmenn vor
ir reyna að neyða oss til
þess að trúa, þá eru fæstir
Bandaríkjamenn sannfærð-
ir um það, að vjer höfum
gerst stríðsþáttakendur, til
þess að neyða þjóðir Ev-
rópu eða Asíu til þess að
aðhyllast hugsanir vorar,
þótt það kunni að vera þeim
þvert um geð. Vjer gerð-
umst stríðsaðilar, bæði í
Evrópu og Asíu, vegna þess
að heimsyfirráðastefna Þjóð
verja og Japana beinlínis
ógnaði vorum eigin hags-
munamálum. • •
Verður stríð við Rússland?
JEG hefi heyrt ýmsa Bandá
ríkjamenn segja: „Næsta
styrjöld vor verður við
Rússa, og sú styrjöld mun
hefjast fljótlega eftir að
þessu stríði lýkur“. Þessari
fullyrðingu trúi jeg alls
ekki. Sú eina stvrjöld, sem
Bandaríkjamenn gætu háð
við Rússa, væri stjettastríð,
og jeg trúi því ekki, að
Bandaríkjaþjóðin láti etja
sjer út í stjettastríð í Ev-
rópu.
Ennfremur vita leiðtogar
Rússa, hvað þeir viija, og
langt friðartímabil er það,
sem þeir þarfnast mest af
öllu. Rúsar fóru engu frem-
ur út í þessa stvrjöld með
það fyrir augum „að
tryggja alræði öreiganna í
heiminum.“ En Bandaríkja
menn fóru út í hana til þess
„að trvggja lýðræðið í heim
inurrl“. — í rauninni fóru
Rússar háðulegum orðum
um Evrópustyrjöldina og
kölluðu hana baráttu um
heimsyfirráðin, sem þeim
ekki kæmi við, allt þar til
Þjóðverjar rjeðust á land
þeirra. Aðdáendur Rússa í
Bandaríkjunum, Frakklandi
og Englandi endurvörpuðu
svo þessum skoðunum. —
Rússar fylgja tveimur hag-
sýnum sjónarmiðum í styrj
ðldinni, annars vegar að
vinna stríðið og hins vegar
að tryggja öryggi sitt í heim
inum eftir stríð.
Samkvæmt minni skoðun
er þetta nákvæmlega það
sama og flestir Bandaríkja-
menn berjast fyrir — friði
og öryggi. — Vjer þurfum
ekki annað en líta í kring-
um oss til þess að sjá, að
vjer höfum ekki skapað
neinn fyrirmyndarheim
hjer heima, og því eru ekki
fremur líkur til þess, að
vjer sköpum hann erlendis.
Vjer sjáum einnig, að nú-
verandi bandamenn vorir
erp engu fullkomnari en
vjer, nema síður sje. En
gallar þeirra eru ekki þess
eðlis — eins og gallar Þjóð-
verja og Japana — að þeir
hindri vora eigin þrá eftir
því að skapa sæmilegan ör-
uggan frið.
í hópi hinna svo kölluðu
sameinuðu þjóða eru ein-
ræðisríki, hálfgerð einræð-
isríki og nýlenduveldi auk
lýðrækisríkjanna, og * hugs-
unarháttur þeirra er jafn
fjarskyldur og stjórnarfar
þeirra. En það er auðið að
sætta þessar andstæður eins
og Moskvaráðstefnan leiddi
í ljós. Því aðeins mun þó
slíkt samkomulag koma að
nokkru gagni, að vjer skilj-
um hina raunverulegu þýð-
ingu þess, en hlaupum ekki
eftir því, sem einhverjir
áróðursmenn reyna að fá
oss til þess að trúa.
Til dæmis hafa ýmsir
Bandaríkjamenn í ákefð
sinni eftir að ná samkomu-
lagi við Rússa, reynt að láta
líta svo út, sem Rússland
væri „aðeins önnur mvnd
hins ameríska lýðveldis“.
Slíkar rangfærslur eru ekki
aðeins hlægilegar, heldur
skaðlegar, því að ef Banda-
ríkjamenn viðurkendu al-
ment þessa skoðun, mvnd-
um vjer reynast metorða-
gjörnum einræðissinna auð
unnin bráð. Þvi aðeins get-
um vjer átt skifti við
Rússa, að vjer skiljum, hvað
Rússland í rauninni er. —
Sannleikurinn er sá, að
Rússland býr við einræðis-
skipulag, sem að sumu levti
er hið algerasta einræði, er
. nokkru sinni hefir \rerið
' ríkjandi í heiminum. — En
þetta rússneska einræðisríki
gaf á Moskva-ráðstefnunm
til kynna, að það væri reiðu
búið til þess „að eiga skifti
,við“ ensku mælandi þjóð-
irna^ á hagsmunagrund-
1 velli.
I Hvað sem áróðursmenn-
irnir kunna að segja oss, þá
heyjum vjer ekki þessa
styrjöld til þess að bæta úr
göllum bandamanna vorra.
Megin tilgangur vor er að
koma á fót einhverskonar
samvinnu við þá í gölluðum
heimi. Til allrar hamingju
er þó eitt stríðs- og friðar-
takmark, sem allir banda-
menn vorir í báðum styrj-
öldunum eiga algerlega sam
eiginlegt með oss og sem
jeg býst við að muni gera
flesta Bandaríkjamenn á-
nægða, ef hepnast að ná. —
Þetta takmark er að koma á
fót örypviskerfi, er komið
geti í veg fyrir stórfeldar
styrjaldir, með samvinnu
þeirra þjóða, sem eins og
vjer, eru vissar með að
hagnast á framtíðarfriði í
heiminum.
Fjárhagur
Fiskifjelagsins
2. þ. vi. var á fundi Fiski-
þingsins rædd áætlún um
tekjur og gjöld Fiskifjelags-
ins fyrir árin 1944 og 1945-
Niðurstöðutölur áætlunarinn-
ar 1944 eru kr. 474800.00, en
1945 eru niðurstöðutölur kr.
528070.00. 1944 er tillag rík-
issjóðs til Fiskifjelagsins á-
kveðið 850 þús. krónur. Og
er ))að tillag svo naumt skor-
ið. að fjelagið gétur ekki fa;rt
neitt út starfsvið sitt. Er þó
ílestum Ijóst að einmitt á
slíkum tínium væri nauðsyn-
legt að Fiskifjelagið hefði
fjárráð og getu til þess að
nýjum verkefnum, sem gætú
orðið til uppbyggingar sj.áv-
arútvegnum, sumt strax, éða
annað í náinni framtíð.
1945 er tillag ríkissjóðs ár
ætlað kr. 436270.00- Er ]>á.
gert ráð fyrir nokkuð aukinnf
starfsemi, en hvergi nærri eft,
ir því, sem þörf krefur. Aíá
það merkilegt heita, ef ríkis-
stjórn eða Alþingi vilja
skamta naumlega fjárráðin til
Fiskrfjelagsins, sem alla . tið
hefir verið prýðilega stjórn-
að fjárhagsléga, og er for-
ustustofnun aðalatvinnuvegs
landsmanna.
Fyrir liggur nú að gera
breytingar á lögum Fiskifje-
lagsins, efla það að fjárráð-
um og störfum. Er þess að
vænta, að útgerðarmenn,
smærri sem stærri, þekki sinn
vitjunartíma og beitist fyrir
því, hver á sínum stað, nð
forustustofnun þeirra sje efld
að fjárráðum og störfum.
Óhæfilegur aðbúnaður
verkamanna við nauð-
ungarvinnu í Noregi.
Frá ndrska blaðafulltrú-
Þúsundir Norðmanna hafast
við í verkamannaskálum í
Norður-Noregi og í Tromsö-
fylki. Eru þeir í nauðungar-
vinnu hjá Þjóðverjum. Þeir
eru látnir vinna við víggirð-
ingar, vegagerð o. fl. En að-
búnaður þeirra er fyrir neðan
allar hellur.
I Trondenes í Tromsö-fylki
eru menn að vinnu, er ekkert
frí hafa fengið í 16 mánuði,
nema /3. hvern sunnudag.
Vinnutíminn er al't að 76 tím-
um á viku. Mikið af þessum
mönnum hafa áður verið við
skrifstofustörf, og eru óvanir
erfiðisvinnu. Þeir hafa því
veikst af ofreynslu og illri að-
búð. En þeir, sem verst eru
haldnir, hafa ekki fengið heim
fararleyfi.