Morgunblaðið - 05.02.1944, Blaðsíða 2

2
*!)
K ílii
MOKGBNBLADIÐ
Laugardagur 5. febrúar 1944
NORDAHL GRIEG
Eftir Sigvard Andreas Friid
Úthlutun styrkja til
skálda og rithöf-
unda lokið
ÚTHLUTUNARNEFND Eithöfundafjelags Islands hefir
nú lokið skiftingu á ríkisfje til skálda og rithöfunda á ár*
inu 1944. Fer hjer á eftir úthlutunarskrá nefndarinnar:
MORGUNBLAÐIÐ hefir far-
ið þess á leit, að jeg skrifaði
nokkur orð um skaldið Nor-
dahl Grieg.
Jeg læt mjer nægja að minn-
ast með fám orðtim á viðkynn-
ingu okkar á liðnum styrjald-
arárum.
Persónuieg kynni hafði jeg
engin af Nordahl Grieg fyrri
en eftir að Þjóðverjar rjeðust
á Noreg, þó vitanlega væri jeg
vel kunnugur öllum ritverkum
hans.
Jeg var gagntekinn af kvæð-
um hans, „Noregur í hjöftum
vorum“, en öll kvæði þau, er
hann orkti eftir að Noregsstyrj
öldin braust út, báru vott um
„Noreg í hjarta hans“.
Þ. 15. maí 1940 var jeg stadd
ur í Tromsö. Þar hafði jeg það
starf með höndum, fyrir norsku
stjórnina, að dreifa stríðsfrjett-
um út yfir heiminn frá Nor-
egsstyrjöldinni. Þá kom til mín
einn af samverkamönnum mín-
um, Finrí Moe. Hann var starfs-
maður við útvarpsstöðina í
Tromsö. Hún var síðasta frjálsa
útvarpsstöð landsihs. Finn Moe
hafði meðferðis til mín hand-
rit Nordahls Grieg af kvæði
hans „17. maí 1940“, með til-
mælum frá höfundinum, hvort
jeg vildi ekki senda kvæðið til
þeirra blaða í Norður-Noregi,
er enn væru frjáls. Þann dag
og þann næsta sat jeg og að-
stoðarmaður minn sífelt við
símann og lásum kvæðið fyrir
ritstjórum allra blaða í Trom-
söfylki og fles'tra í Nordlands
og Finnmerkurfylki. Við sím-
uðum kvæðið til hinnar nýstofn
uðu norsku deildar við breska
útvarpið. Var það okkur mikið
gleðiefni að heyra kvæðið les-
ið í norska útvarpstímanum frá
London þ. 17. maí, og að sjá
það næstu daga að öll blöðin
norsku, er við náðum til, höfðu
birt það á tilsettum degi.
★
Jeg hitti Nordahl Grieg
snöggvast nokkrum dögum síð-
ar. Og síðan ekki fyrri en í júní
1940 í London.
Þar mætti hann unnustu
sinni, hinni miklu norsku leik-
konu, Gerd Egede Nissen.
Við hittumst eitt sinn í ein-
um af hinum vistlegu klúbb-
heimilum við Themsá. Sá dag-
úr verður mjer minnisstæður.
Einn af helstu embættismönn-
um norsku sendisveitarinnar
hjelt þar boð. Þar var Nordal
Grieg og unnusta hans. Og þar
fengúm við hinir gestirnir að
vita, að þau ætíuðu að gifta
sig í sendisveitinni norsku
riæsta dag. í
Þessi dagur í klúbbnum við
Themsárbakka verður mjer ó-
gleymanlegur. Ekki vegna þess
hve vistlegt þar var. Heldur
vegna þess andrúmslofts sem
ríkti okkar á milli er við vissum
að skáldið og leikkonan, hinir
mikilsvirtu listamenn ætluðu
næsta dag að ganga í- heilagt
hjónaband. Jeg hef enn fyrir
augum þann lífsfögnuð, er gagn
tók þau bæði.
Seinna fjekk jeg mikil kynni
af Nordahl Grieg. Það var þeg-
ar jeg var aðalritstjóri við
„Norsk Tidend“. Hann hafði alt
af vakandi auga á þvl, að engin
minsta villa slæddist í neitt,
hvorki í kvæði nje óbundið
mál, af því, sgm hann ljet í
blaðið. Og þó við vönduðum
prófarkalesturinn, er við blað-
ið unnum, varð hanh altáf
sjálfur að leggja síðustu hönd
á verkið. /
Því hann gat aldrei hugsað
sjer að neinn galli væri á neinu
því, hvorki i hugsun nje frá-
gangi, sem frá honum færi. Alt
skyldi það vera eins fullkomið
og honum framast var unt.
Jeg kom til Skotlands haust-
ið 1941 og heimsótti þá æfinga-
stöð norska hersins og liðsfor-
ingjaskólann. Einn af þeim, sem
þar voru í „kóngsins treyju“ og
varð að leggja á sig alla á-
reynslu og erfiðleika, var skáld
ið Nordahl Grieg, Þetta var
þáttur í baráttu hans fyrir vel-
ferð og framtíð þjóðarinnar.
Hamy fylgdi áætlun. Ef hann
Jætti að vera styrjáldarskáld
Norðmanna, varð hann að
þekkja styrjöldina og alla þætti
hennar. Hann fjekk lægsta
framastig hersins, varð liðþjálfi.
Skömmu síðar varð hann kap-
teinn. Þá gat hann tekið þátt
í flugferðum og sjóferðum, sem
mestu varða í þátttöku Norð-
manna í syrjöldinni.
★
Skömmu eftir að jeg kom til
íslands, kom Nordahl Grieg
hingað. Hann kom loftleiðis.
Fleischer hershöfðingi hafði
komið hingað nokkru áður.
Var veisla fyrir hann í flug-
stöð norska hersins hjer utan
við Reykjavík. Þar var yfir-
hershöfðingi Bandaríkjahers,
Bonesteel, og margir háttsettir
hermenn, amerískir, breskir og
norskir. Er við stóðum utan við
liðsforingjaskálann, flaug stór
flugvjel yfir okkur og settist
á fjörðinn fyrir framan okkur.
Stundarkorni síðar kom Nor-
dahl Grieg til okkar í kapteins-
búningi og sjóliðskapteinn,
Lambrechts, í fylgd með hon-
um. Hann var meðal fremstu
flugmanna Noregs. Þeir Sett-
ust að veislunni.
Sjaldan hefi jeg sjeð bjart-
ara bros á nokkrum manni en
Nordahl Grieg, er hann hitti
okkur þarna. Jeg veit ekki bet-
'ur en þessi flugferð hans hafi
verið upphafið að því starfi, er
hann mat svo mikils og að end-
ingu leiddi hann til bana.
Hjer í Reykjavík var honum
vel fagnað, eins og hann átti
skilið. Upplestrar hans, er hann
las hjer kvæði sín fyrir fjölda
áheyrenda, urðu mörgum minn
isstæðir. Veit jeg ekki betur en
að vera hans hjer á íslandi hafi
komið Ijóðagerð hans að gagni.
Hann hvarf hjeðan brott að
þessu sinni, en kom aftur, og
var hjer lengi, hafði aðsetur á
flugstöðinni. Hann var hjer
haustið 1942 og fram yfir ára-
mót, og var með í mörgum flug-
ferðum út yfir Atlantshaf og
jafnvel til Noregs.
Tvo síðustu mánuði ársins
1942 lá jeg á norska sjúkra-
húsinu hjer í bænum. Enginn
heimsótti mig eins oft á kvöld-
in og Nordahl Grieg. Hann
sagði mjer að hann yrði að vera
tilbúinn kl. 4 á hverri nóttu
til þess að fara í flugferð, ef
svo bæri undir. Og oft sagði
hann mjer frá skínandi ferða-
lögum um loftin blá. Þá fanst
mjer stundum að ekki einasta
hann væri skáld, Þeldur sem
líf hans alt væri Ijómandi skáld
saga.
★
Síðast sá jeg hánn í London
í haust, keikan, brosmildan,
glæstan, öruggan og athafna-
saman sem ætíð. Hahn sagði
mjer dálítið frá nýjasta skáld-
skap sínum, sagði að hann ynni
hægt, en með vandvirkni. Hann
vildi aldrei láta neitt frá sjer
fara, er væri ekki fyllilega
samkvæmt skoðun hans, og
hann hafði andstygð á öllum
yfirborðshætti í sambandi við
þau áhrif, er hann hefði orðið
fyrir á flugferðum og sjóferð-
um styrjaldarinnar.
í síðasta sinn hafði jeg tal af
honum 19. nóvember. Næsta
morgun ætlaði jeg að hverfa
frá London. Við vorum í sama
gistihúsinu. Hann bað mig að
koma inn til sín. Þar sýndi
hann mjer margar myndir af
konunni sinni, Gerd, í ýmsum
hennar helstu hlutverkum.
Hann sagði við mig: Þegar þú
kemur til Reykjavíkur, þá
segðu Gerd að jeg hafi fengið
allar þessar myndir, og að þæf
sjeu allar hjerna á ofnhillunni
minni. Mjer þykir svo vænt
um þær. Og móske er þétta
besta kveðjan, sem þú getur
flutt henni frá mjer.
Annars, bætti hann við, kem
jeg til íslands í miðjum des-
ember, til að hafa eftirlit með
kvæðabókinni minni, sem ver-
ið er að prenta þar. Og svo
strauk hann hægri hendinni um
hár sitt, eins og hann var van-
ur, og bætti við: Hittumst heil-
ir eftir nokkrar vikur.
Én hin eilífa ástríða hans
að vera þar sem mestir við-
burðir gerðust, rak hann upp í
flugvjel er fór í eina af stór-
árásunum gegn fjandmönnum
vorum.
Þar fjell hann. Hann fórnaði
lífi sínu á besta aldri fýrir þjóð
sína.
£n kvæðin sem hann gaf okk
ur í styrjöld þessari munu lifa
meðan norsk tunga Verður töl-
uð 1 Noregi.
Sigvard Andreas Friid.
Hafnarlög
fyrir
Bolungarvík
FRAM ER komið á Alþingi
írv. til hafnarlaga fyrir Bol-
ungavík. Eru flutningsmenn
þeir Sigurður Bjarnason og
Barði Guðniundsson.
Skal ríkiss.jóður veita heltn
ing kostnaðar við hafnargerð-
ina, alt að 900 þús. kr., þegar
fje er veitt til þess á fjárlög-
um. Að öðru leyti er frv. snið
ið eftir öðrum hafnarlögutn.
A-FLOKKUR:
4000 krónur hljóta: Davíð
Stefánsson, Akureyri, Guð-
mundur Friðjón^son, Sandi,
Guðm. G. Hagalín, ísafirði,
Halldór Kilján Laxness, Reykja
vík, Kristmann Guðmundsson,
Hveragerði, Tómas Guðmunds-
son, Reykjavík og Þorbergur
Þórðarson, Reykjavík.
3600 krónur hljóta: Guð-
mundUr Kamban, Kaupmanna-
höfn, Jóhannes úr Kötlum,
Hveragerði, og Magnús Ásgeirs
son, Hafnarfirði.
3000 kr. hlýtur: Steinn Stein-
ar, Reykjavík.
2400 kr. hljóta: Guðm.
Böðvarsson, Kirkjubóli, Guðm.
Daníelsson, Eyrarbakka, Jak-
ob Thorarensen, Reykjavik og
Ólafur Jóh. Sigurðsson, Reykja
vík.
1800 kr. hljóta: Friðrik Brekk
an, Reykjavík, Theódór Frið-
riksson, Reykjavík og Unnur
Bjarklind, Reykjavík.
1500 kr. hljóta: Elinborg
Lárusdóttir, Reykjavík, Gunn-
ar Benediktsson, Hveragerði,
Jón Magnússon, Reykjavík og
Þórunn Magnúsdóttir, Reykja-
vík.
1200 kr. hljóta: Guðfinna
Jórísdóttir, Húsavík, Kristín
Sigfúsdóttir, Akureyri og Sig-
urður Jónsson, Arnarvatni.
600 kr. hljóta: Halldór Helga
son, Ásbjarnarstöðum og Jón
Þorsteinsson, Arnarvatni.
B-FLOKKUR:
2500 kr. hljóta: Halldór
klukkuna“, Halldór Stefánsson
Kiljan Laxness fyrir „Islands-
fyrir smásagnagerð og Þor-
stéinn Jónsson (Þórir Bergs-
son) fyrir smásagnagerð.
1200 kr. hljóta: Kolbeinn
Högnason fyrir nýútkomin
ljóðasöfn og Steindór Sigurðs-
son, Kristneshæli, fyrir sög-
una „Laun dygðarinnar“.
Þessari úthlutun fylgdi eft-
irfarandi greinargerð:
Eins og sjest af lista þessum
hefir úthlutunarnefnd Rithöf-
undafjelagsins skipt rithöf. í A.
og B.-flokka.
Vildi ckki „vafafje".
Gunnar Gunnarsson skáld
sendi úthlutunarnefndinni eft-
irfarandi brjef :
„Þar sém mjer er ekki ljóst,
hvérskonar péningur það er,
sem að mjér fornspurðuni
hefir verið stefnt til mín af
ýmsum aðilum á síðastliðnum,
ánun, fyrir hönd íslenska rík-
isins, en þykir sýnt af reynslu
undanfarinna ára, að ekki
géti vei’ið um neins konar
sæmd að ræða í því samhandi,,
hvorki fyrir veitanda nje
— Grieg
Framh. af bls. 1.
taka þátt í hernaf^rflugferð-
um, og þess vegna var hann
lengi hjer á landi. Tók hann
þátt í eftirlitsflugferðum Norð-
manna, Breta og Bandaríkja-
manna hjeðan út yfir Atlants-
haf og Norður-íshaf, og oft fór
hann með flugmönnum heim
yfir Noreg.
Síðan styrjöldin braust út,
hefir Nordahl Grieg orkt fjölda
hernáðarkvæða, er vafalaust
munu verða talin með þvx
besta er fram hefir komið á
NorðurlöndUm í þessari styrj-
öld. Kvæðum þessum hefir ver-
ið dreift með Ieynd um allan
Noreg, og hafa vafalaust örðið
til þess að herða hugi lands-
manna gegn hinum þýskxt
kúgurum.
Þessi kvæði hans lýsa log-
andi hatri gegn harðstjórn nas-
ismans og ást hans á Noregl
og norskri þjóð, óbilandi sig-
urvissu hans og eldheitum bar-
áttuhug.
★
Nordahl Grieg var fæddur 2.
nóv. 1902. Hann varð því ekki'
nema 41 árs gamall. í styrjöld
þessari varð hanrí einn af mestu
skáldum Norðmanna, og hefir
sem slíkur unnið þjóð sinnx
ómetanlegt gagn. Hann fórnaði
lífinu fyrir þjóð sína.
★
Norska útvarpið í London
skýrði frá fráfalli Nordahl
Grieg í útsendingu sinni síðari
hluta dags í gær. Yfirmaður
norska flughersins, Riiser Lar-
sen, hjelt ræðu um hið látna
skáld og yfirmaður norska út-
varpsins 1 London, Öksnevad
ritstjóri, las tvö af stríðskvæð-
um Griegs. Að lokum var leik-
inn þjóðsöngur Norðmanna,
Ja, vi elsker dette landet.
★
í UPPHAFI Stúdentafjelags-
ins í gærkveldi mintist pró-
fessor Sig. Nordal, eftir ósls
stjórnar fjelagsins, fráfalls Noi’
dahls Grieg og vottaði fundur-
jinn konu hans og norsku þjóð-
inni samúð sína vegna hins
sviplega fráfalls hins merka
skálds og ágæta föðurlandsvin-
ar.
Freigáta ferst.
London í gærkveldi. —<
Breska flotamálaráðuneytið til-
kynnir, að freigátan Tveed,
hafi farist af óvinavöldum.
Nokkrum hluta áhafnarinnar,
þiggjanda, leyfi jeg mjer að, þar á meðal skipstjóranum vai:
mælast til að Uthlutunarnéfnd |bjargað. Freigátur eru stærrl
Rithi/fundafjel agsins hlífi skip en korvettur, og eru, eins
m.jer við hlutdcild í þe.ssu og þær, notaðar gegn kafbát-
vafaf jc‘ ‘. I um. —■ Reuter. j