Morgunblaðið - 05.02.1944, Blaðsíða 6

6
M O R Pt TT N n L A T> T r.
Laugardagtir 5. febrúar 1944
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgSarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlanda,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Van tra ustsdra ugurinn
í GREIN hjer í blaðinu í gær gerir Axel Tuliníus lög-
fræðingur að umtalsefni lævíslega tilraun, er Sigurður
Einarsson hefir gert til þess, með skrifum í Alþýðublað-
ið og málræpu í útvarp, að vekja upp vantraustsdraug
til þess að draga kjark úr íslendingum í sjálfstæðismálum
sínum. Þetta atriði er þess vert, að það sje tekið til frek-
ari athugunar.
Kjaminn í Alþýðublaðsgrein undanhaldspostulans er
sá, að íslendingar sjeu svo skamt á veg komnir í atvinnu-
og menningarmálum, að lítil fyrirhyggja sje í því fyrir
þá að hyggja á algert og óskorað sjálfstæði. Um þetta
veður hann svo elginn í rakalausri skrúðmælgi.
Þessi rök gegn óskoruðu sjálfstæði íslendingum til
handa, eru ekki ný. Þau eru jafngömul eða eldri sjálfri
sjálfstæðisbaráttunni. Það er reynt að læða því inn hjá
þjóðinni, að fæð hennar og fátækt geri henni ókleift að
njóta ávaxta stjórnfrelsis. Ef staðreyndirnar úr sögunni
eru athugaðar, kemur það gagnstæða í ljós. Því meira
stjórnfrelsi, sem þjóðin hefir öðlast, því örari varð þró-
unin og framfarirnar í atvinnulífi hennar. Þar með er það
sannað, að íslendingum vegnaði betur undir eigin stjórn
en annara. Þetta er svo viðurkend staðreynd, að óþarfi
er að ræða hana. Það vérður því að telja furðulega ósvífni,
að einn af ómerkilegustu þófurum flóttastefnunnar í
sjálfstæðismálum íslendinga skuli í útvarpi og á prenti
leyfa sjer að vekja upp þann draug, sem öll reynsla
þjóðarinnar hefir á liðnum árum kveðið niður. íslend-
ingum er það vel ljóst, að fjölmörg verkefni bíða úr-
lausnar í atvinnumálum þeirra. Og þeir eru ákveðnir í
að leysa þessi verkefni. Leiðin til þess er áreiðanlega
ekki sú, að telja sjer trú um að hana bresti öll ráð til
þess og þurfi um alt slíkt að vera háðir framandi öflum.
íslendingar verða að treysta á sjálfa sig fyrst og fremst,
en treysta jafnhliða samvinnu sína við aðrar vinveittar
þjóðir í hinu frjálsa samfjelagi þjóðanna. Þeir hafa fyrir
löngu kveðið vantraustsdrauginn niður. Atorka og dugn-
'aður þjóðarinnar var sá saltari, sem keyrði hinn ófrýna
selshaus hans í haf gleymskunnar.
Bruninn
Erlent vfirlit
Það lítur svo út, sem megin-'
orustan um Rómaborg sje haf-
in. I gær tilkynnti yfirherstjórn
bandamanna, að Þjóðverjar
h^fðu hafið alsherjar gagrisókn
gegn forvíginu við Anzio og
Nettuno, og væru bardagar
þegar orðnir fádæma harðir.
Hermir tilkynning sú, sem síð-
ast barst frá aðalstöðvum banda
manna, að fjórum mjög hörðum
gagnáhlaupum Þjóðverja hafi
þegar verið hrundið, og auð-
sjeð sje af öllu, að um sje að
ræða allsherjar-gagnsókn á
þessu svæði. Er sagt, að Þjóð-
verjar hafi dregið að sjer lið
frá Norður-Italíu, auk þess liðs,
er þeir fengu af suðurvígstöðv-
unum. -— Engum getum verður
að svo komnu leitt að því, hvort
Kesselririg — eða Rommel, sem
sagður er nú hafa tekið við yf-
irherstjórn á Italíu, — ætla sjer
að reyna að reka innrásarher-
inn í sjóinnn, eða aðeins tefja
framsókn hans, — sem kann
þó að virðast líklegra. En eitt
er víst, og það er, að orustan
um Róm er nú hafin fyrir al-
vöru,- en hvenær hún endar, er
alt annað mál.
★
Á suðurvígstöðvum Ítalíu
heldur sama þófinu áfram, en
nú eru framsveitir bandamanna
komnar inn í bæinri Cassino,
sem álitinn hefir verið einhver
ramgervasta varnarstöð Þjóð-
verja á vígslóðum fimta hers-
ins. Einn af stríðsfrjettaritur-
um bandamanna ljet svo u.n
mælt í gær, að raunar væri það
Þjóðverjum ekki mikill missir
hjeðanaf, þótt Cassino gengi í
þeim úr greipum, þar sem þei”
hefðu þegar útbúið sjer ram-
gera varnarlínu nokkrum míi-
um norðar, hina svonefndu
„Adolf-Hitler-línu“. Segir
fregnritari þessi, að þær varn-
arstöðvar, sem hjer um ræðir,
sjeu óhemju ramgervar, en
Þjóðverjar eigi alleríitt um að-
flutninga til herja sinna og er
það ekki ólíklegt, svo mjög sem
bandamenn hafa ráðist á járn-
brautir og vegi úr lofti.
★
HÓTEL ÍSLAND er brunnið. Stærsta og veglegasta
timburhúsið í hjarta höfuðborgarinnar. Bruninn kostaði
eitt mannslíf og eignatjónið varð geysimikið, sennilega
hið mesta, sem orðið hefir í einum bruna hjer í bæn-
um. Var það undravert, að tjónið skyldi ekki verða miklu
meira. Fyrir frábæra framgöngu slökkviliðs bæjarins og
slökkviliðs frá setuliðinu, tókst að bjarga næstu húsum,
enda þótt þau sjeu öll bygð úr timbri.
Þegar eldhafið var mest, bjuggust áreiðanlega flestir
í hópi áhorfenda við því, að allur miðbærinn, sunnan
Austurstrætis (vestan til) og vestan Aðalstrætis, yrði ein
samfeld brunarúst að viðureigninni lokinni. En það fór
á annan veg. Þökk sje slökkviliðsmönnum fyrir framúr-
skarandi afrek við slökkvistarfið.
Þessi bruni kostaði eitt mannslíf. Sá sorgaratburður
vekur menn að sjálfsögðu til umhugsunar um, hversu
háttað er öryggisútbúnaði alment á hinum stærri gisti-
húsum. Fullyrt er, að eigandi Hótel íslands hafi látið sjer
mjög ant um þetta. En hið opinbera á að láta þessi mál
meir til sín taka. Þarf að setja fastar reglur um öryggis-
útbúnað í gistihúsum og hafa eftirlit með því, að þeim
sje fylgt.
Reykjavíkurbær hefir mist mikið með bruna Hótel
íslands. Þetta var annað stærsta gistihús bæjarins. Bæj-
arfjelagið var í gistihúsahraki fyrir brunann, hvað þá nú.
Verður bærinn illa staddur, ef það dregst lengi að fá
Hótel Island reist af grunni á ný.
Ekki er enn búið að ákveða skipulag miðbæjarins,
fyrir framtíðina. Verður nú að hraða því, svo að það þurfi
ekki að standa í vegi fyrir framkvæmdum.
Rússar segjast nú hafa króað
inni um 100.000 manns í
Dnieperbugnum, en herstjórn-
artilkynning Þjóðverja virðist
gefa í skyn að þessi fregn sje
á rökum reist. Munu sveitir
þessar nú vera að reyna að
brjótast úr kreppunni, þar sem
hringurinn er þynstur, en þar
er hann sagður um 16 kílómetra
á breidd. — Ekki er óliklegt,
að Þjóðverjar freisti af alefli
að koma sveitum þeim, sem
kunna að vera innikróaðar, til
hjálpar, en þar kemur upp
spurningin um, hversu miklu
varaliði þeir hafa á að skipa
á þessum slóðum. —
Landssvæði það, sem Þjóð-
verjar höfðu á valdi sínu fyrir
sunnan suðvestan og jafnvel
suðaustan Leningrad, er nú
hjerumbil alt aftur komið í
(hendur Rússa og eru mestu
bardagarnir á þessum slóðum
háðir umhverfis borgina Narva
á landamærum Eistlands. Einn-
ig þarna er ekki sjeð neitt lát
á sókn Rússa, sem auk þess eru
nú komnir þvínær að þeim
landamærum, sem þeir vilja
láta Pólverja hafa eftir stríðið,
Fi’amh. á 8. síðu.

[Jílwerji ákrlpo
idr dagíe
Innheimtumaðurinn. j
ÞAÐ KOM til mín sómamaður .
á skrifstofuna í gær. Hann hefir (
undanfarin ár fengist við inn-
heimtu reikninga. Nú er ekki
hægt að segja, að menn sjeu ó-
vanir að hitta innheimtumenn.
nje geri sjer neitt sjerstakt far
um að fá þá á sinn fund. Venju-
lega eru stuttar kveðjur þegar
þeir koma í heimsókn. Annað-1
hvort eru þeir afgreiddir í fljótu ■
bragði með því að viðkomandi '
greiðir reikning sinn, eða — og
það er kannske fult eins algengt
— að innheimtumaðurinn er beð
inn að koma seinna! Segir göm-
ul skrítla á þá leið, að innheimtu
menn virðist vera einhver vin-
sælasta stjett manna, vegna þess
að þeir sjeu oftast beðnir um að
koma aftur!
Þessi gamli heiðursmaður og
gamli kunningi var ósköp mæðu
legur á svipinn, er hann kom til
mín. Venjulega er hann sjerstak-
lega dagfarsgóður maður og
ljettlyndur og jeg inti hann eft-
ir því, hvort nokkuð væri að hjá
honum.
— Gengur ekki vel að rukka
núna? sagði jeg. Fólk hefir al-
rrient mikið fje milli hánda og
hlýtur að greiða betur sína reikn
inga nú en áður, þegar margir
áttu erfitt uppdráttar.
•
Þegar gjaldkerinn er
ekki við.
— JÚ, sagði innheimtumaður-
inn, það má segja að betur gangi
að innheimta hjá mönnum nú en
hjer áður fyr. En þeir .eru nú
samt margir erfiðeikarnir hjá
okkur innheimtumönnunum, sem
að mestu. leyti stafa af kæru-
leysi og hugsunarleysi, en ekki
vegna vanmáttar manna að
greiða sína reikninga. Einna
verst og mest þreytandi finst
mjer að rukka inn "hjá sumum
fyrirtækjum, þar sem gjaldker-
inn er ekki við. Það er víða sá
siður hjá fyrirtækjum, að þau
hafa t. d. 1 klukkustund á viku
til að greiða reikninga. Er það
að jafnaði auglýst skýrum stöf-
um á skrifstofuhurðinni. Er
þetta góð tilhögun, þegar hægt
er að reiða sig á hana.
En það er verst, að sumstaðar
kemur það fyrir, að gjadkerinn
er ekki við þenna eina auglýsta
klukkutíma á viku og verður
maður þá að bíða þar til í næstu
viku eftir greiðslu, ef gjaldker-
inn skyldi þá vei-a við. Jeg vil
taka það skýrt fram, að það er
siður en svo, að þetta sje al-
gengt, en því miður þó of algengt
hjer í bæ.
•
Svo fáum við ónot
fyrir ....
— ÞEGAR þetta kemur fyrir
æ ofan í æ, að ekki er hægt að
fá greiddan reikning hjá sama
fyrirtækinu, er ekki ótítt, að yið
innheimtumennirnir fáum ónot
hjá atvinnuveitendum okkar.
Okkur er kent um slóðaskap
gjaldkerans, sem ekki er við á
sínum auglýsta tíma.
Og svo er annað, sagði inn-
heimtumaðurinn ennfremur. Það
kemur fyrir, að menn vilja fá að
athuga reikninga og tala við
fyrirtækið, sem þeir eru frá. Er
það ekkert óeðlilegt, en það
kemur fyrir, að reikningarnir
liggja, án þess að menn hugsi
nokkuð um að athuga þá eða
leita sjer uplýsinga, sem þeir
telja áig vanta, dregst þá greiðsla
enn um -stund, en innheimtu-
manninum er aftur kent um van-
fækslu. Tafir á greiðslu reikn-

iífinu
inga fyrir slóðaskap koma sjer
oft illa, þar sem menn reiða sig
á greiðslu hjá ábyggilegum fyr-
irtækjum.
Svikin Ioforð um
greiðslu.
-— LOKS eru það loforðin um
greiðslu, sem aldrei eru efnd,
sem gera okkur innheimtufólki
erfitt fyrir. Menn segja okkur að
koma aftur á ókveðnum tíma.
En þegar að þeim tíma er kom-
ið og reikningurinn er sendur,
þá kemur nýtt loforð í stað
greiðslu. Á þeim tíma, sem fór í
að finna manninn, sem lofaði
greiðslu, hefði verið hægt að inn
heimta hjá öðrum ábyggileguní
mönnum. Það er því ekki nóg, að
svikið sje um greiðslu, heldur
er lika eytt tíma frá innheimtu-
mönnum, þeim og fyrirtækjum
þeirra til tjóns. Það er rnikið
betra, að menn segi hreinlega,
að þeir vilji ekki eða geti ekki
greitt reikninga sína, heldur en
að narra mann til sín aftur og
aftur.
Þetta sagði innheimtumaður-
inn. Vonandi, að menn taki orð
hans til greina.
•
Frábært og heppilegt
samstarf.
ÞAÐ ER haft á orði, af þeim,
sem eftir því tóku, nóttina, sem
eldsvoðinn varð í Hótel íslánd,
hve samvirina lögregluþjóna og
slökkviliðsins hafi verið sjerr
staklega góð og heppileg. Áður
hefir vitanlega verið góð sam-
vinna milli þessara aðilja, sem
hafa svo mikið saman að, sælda
við eldsvoða. I raun og veru
ætti það ekki að vera í frá-
sögur færandi, þó þessar tvær
deildir af hjálparmönnum borg-
aranna vinni saman sem einn
maður, þegar því er að skifta, en
má þó á það benda með ósk um,
að sama regla verði höfð í fram-
tíðinni, eins og hingað til.
•
Kvikmyndin um
Paul Ehrlich.
,,ÓÁNÆGÐUR“ skrifar mjer
eftirfarandi brjef:
„Nú um síðustu helgi var til
sýningar í Tjarnarbíó kvikmynd,
sem bygð er á æfistarfi og rann-
sóknum hins heimsþekta og
dáða vísindamanns á sviði lækn-
isfræðinnar, dr. Paul Ehrlichs.
Þeir, sem myndina sáu og hafa
áhuga fyrir sögulegum kvik-
myndum, luku upp einum rómi
um, að mynd þessi væri fram-
úrskarandi góð, mjög fræðandi
og sjerstaklega listrík í fram-
setningu frá hendi aðalleikarans.
Svo einkennilega vill til, að
þessi ágæta mynd er ekki sýnd
nema 3—-4 daga. Alls eru hafð-
ar á henni 8 sýningar í minsta
kvikmyndahúsi bæjarins. Er því
fráleitt, að fleiri en 2000—2300
manns hafi sjeð hana, því að
Tjarnarbíó hefir upplýst, að ó-
nóg aðsókn hafi verið síðustu
skiftin, og því hafi hún verið
tekin af dagskrá.
Óhætt mun að fullyrða, að
fjöldi fólks, sem ákveðið hafði
að sjá mynd þessa, mun ekki
hafa áttað sig á því, hversu
hratt hún gekk yfir, ög þekki
jeg persónulega marga, sem
þannig er ástatt um. Það er því
eindregin ósk mín og áskorun
til Tjarnarbíós, að það taki mynd
ina aftur til sýningar, myndina,
sem lýsir starfsferli mannvinar-
ins, dr. Ehrlichs, sem, eftir 606
tilraunir, tókst að vinna bug á
einu hryllilegasta sjúkdómsböli
mannkynsins“.