Morgunblaðið - 18.02.1944, Blaðsíða 2
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 18. febrúar 1944,
Vilja láta bæjarstjórn
semja við Dagsbrún
Og ákveða grunn-
kaupið fyrirfram
Svar borgarsfjóra
Á BÆJARSTJÓRNARFUNDI í gær tók Sigfús Sigurhjartar-
son til máls í upphafi fundarins og bar fram tillögu frá komm-
únistum um það, að bæjarstjórn gengi að kauphækkunartil-
lögum Dagsbrúnar þegar í stað, og gerðist á þann hátt aðili
vinnudeilunnar.
Bjarni Benediktsson borgarstjóri sýndi fram á, að ef svo
væri gert, bryti það í bág við þær grundvallarreglur, sem lög-
gjöf og þjóðfjelagsskipulag vort byggist á, og væri í beinni
andstöðu við stefnu ræðumanns i verkalýðsmálum.
Að loknum umræðum um þetta mál, var samþykt svohljóð-
andi rökstudd dagskrá, er Helgi H. Eiríksson bar fram, með
8 atkv. gegn 7.
,,Þar sem eðlilegast er, enda venju samkvæmt, að verkamenn
og atvinnurekendur semji sín á milli um kaup og kjör í verka-
mannavinnu, og bæjarfjelagið semji síðan við verkamenn á
hinum almenna samningsgrundvelli. Þá þykir eigi tímabært að
bæjarfjelagið geri nú, eitt út af fyrir sig, samning við Dags-
brún“.
í ræðu sinni hjelt Sigfús Sig-
urhjartarson því fram að,
vegna þess að bærinn væri
mesti vinnuveitandi hjer, þá
gæti hann ekki staðið utan við
öeiluna. Og þess vegna ætti
bæjarstjórn, áður en samning-
ar færu fram, að ákveða að
greiða það grunnkaup, sem
Dagsbrún færi fram á. Því að
öðrum kosti liti svo út. sem
bæjarstjórn væri í fjelagi vinnu
veitenda.
• Er ræðumaður hafði talað um
kaupdeiluna 1942, hækkun
tímakaups þá og stytting vinnu
dags, sem gerði það að verkum
að verkamenn fengu 16%
hærra kaup fyrir 8 stundir en
áður fyrir 10 stundir og ýms-
an samanburð annan, snjeri
hann sjer að ýmsum hótunum
gagnvart bæjarstjórn. Sagði m.
a. að ef bæjarstjórn vildi ekki
ganga strax að þeirri hækkun
tímakaups, sem Dagsbrún fær;
fram á, þá myndu önnur verka
lýðsfjelög samstilt og vel skipu
lögð standa saman um kröfur
Dagsbrúnar — og kröfurnar
arstjóri tók til máls, komst
hann m. a. að orði á þessa leið:
Jeg mun ekki blanda mjer að
óþörfu í þessar umræður. Jeg
hefi í bæjarráði látið í ljósi þá
skoðun mína, að jeg teldi það
óheyrilegt og óhæfilegt að bæj-
arstjórn fyrst allra ákveði
kaup og kjör verkamanna. Með
því móti gerðist bæjarstjórn að-
ili í kaupdeilu. En það tel jeg
ekki rjett, þar sem hún er full-
trúi allra borgaranna, verka-
manna, sem atvinurekenda.
Atvinnulífið hvílir á þessum
tveim aðilum. En bæjarstjórn
á að forðast að ganga í lið með
öðrum þeirra, hvor svo sem
væri.
Þjóðskipulag vort hvílir á
því að þeir komi sjer saman.
Að þeim samningum loknum,
ákveður bæjarstjórn hvað hún
skuli gera, og byggir aðgerðir
sínar á þeim grundvelli, sem
þessir tveir raunverulegu aðilar
leggja, og hafa komið sjer sam-
an um.
Þó bærinn hafi marga verka
aukast — til tjóns fyrir bæj- menn í sinni þjónustu, þá tel
arfjelagið. I jeg óhæfu og óeðfilegt, að bæj-
Jón A. Pjeursson bar fram arstjórn telji sig í þessu tilfelli,
aðra tillögu, þar sem lögð var (í bópi atvinnurekenda. Hitt er
áhersla á, að verkakaup j eðlilegt og sjálfsagt að bæjar-
Reykjavík yrði hlutfallslega stjórn haldi sjer hlutlausri.
jafnhátt og t. d. í Hafnarfirði. Sigfús Sigurhjartarson held-
En síðar á fundinum steyptu J ur því fram, að það sje verka-
þeir saman tillögum sínum og mönnum til hags nú, að bærinn
var sameiginleg tillaga þeirra Jákveði grunnkaupið. En þá
Jóns og Sigfúsar svohljóðandi: væri gengið beina leið inn á þá
„Bæjarstjórnin beinir því til braut sem Sigfús Sigurhjartar-
borgarstjóra að hann beiti á-
brifum sínum til þess að yfir-
siandandi vinnudeila leysist.
son áður hefir verið mjög mót-
fallinn, þ. e. að hið opinbera
blandi sjer í vinnudeilur verka-
Jafnframt felur bæjarstjórn (manna og atvinnurekenda. Ef
borgarstjóra að semja við ^ horfið er að því ráði, að festa
verkamannafjelagið Dagsbrún kaupið með því að opinber aðili
á þeim grundvelli að verka-jmetur hvert kaupið á að vera,
menn í Reykjavík hafi hlutfalls Þá er gengið inn á þá leið, seiq,
léga sambærilegt kaup og stjett j lá til grundvallar fyrir Gerð-
arbræður þeirra í Hafnarfirði,
eða eigi lægra grunnkaup en
kr. 2.50 pr. klukkustund“.
Afstaða borgarstjóra.
Er Bjarni Benediktsson, borg
ardómslögunum. Jeg tel hana
stórlega varhugaverða. Reynsl
an sýnir að hún gafst ekki vel,
og því ekki rjett að leggja út
á sömu braut að þessu sinni.
Framh. á bls. 10.
Veðurfregnirnar
ræddar
ÞINGSÁLYKTUNARTIL-
LAGA Pjetui'S Ottesen, þar sem
skorað er á ríkisstjórnina ,,að
freista þess, að fá því til vegar
komið, að Veðurstofan fái að-
stöðu til að láta landsmönn-
um í tje veðurfregnir og veð-
urspár, er að haldi megi koma“,
var í gær samþykt í einu hljóði
á Alþingi.
Pjetur Ottesen fylgdi tillög-
unni úr hlaði með allítarlegri
ræðu. Hann benti á þann mikla
aðstöðumun sem væri hjá Veð-
urstofunni nú og fyrír stríð, til
öflunar gagna í veðurfregnir og
veðurspár. Fyrir stríð hefði Veð
urstofan haft samb. við stöðvar
á Bretl.eyjum, austurstr. Ame-
ríku, Grænlandi, Jan Mayen og
Noregi, auk þess sem oft hefðu
borist skeyti frá skipum á At-
lantshafi, er gaf miklar ttpp-
lýsingar um veðurhorfur hjer.
En nú væri Veðurstofan svift
öllum tengslum við allar þess-
ar erl. stöðvar. Nú hefði hún
ekki annað við að styðjast en
þær veðurfregnir, sem hún
fengi frá stöðvum sínum hjer
innanlands. Öllum væri ljóst,
að þetta kæmi að engu gagni
fyrir hið óstöðuga veðurfar hjer
á landi. Enda væru veðurspár
Veðurstofunnar af þessum sök-
um að heita mætti gagn-
lauar og væri starfsmönn-
um hennar þetta ljóst. Einnig
þyrfti að koma annari skipan
á með útsendingu veðurfregna
en ún er en í því efni einnig
verið mjög þrengt að kosti okk-
ar.
Vitað væri, að hin erlenda
herstjórn hjer á landi hefði
komið hjer upp mörgum veð-
urstöðvum. Hún hefði einnig
samband við flestar hinar er-
lendu stöðvar, sem Veðurstof-
an hafði samband við áður.
Loks hefði herstjórnin mjög tíð
sambönd við skip í hafi úti, og
hefði þannig ágæt skilyrði til
öflunar hinna bestu og örugg-
ustu- veðurfregna, sem völ er á.
Til þess að fá viðunandi
lausn þessa máls, yrði að fá
annað tveggja:
1. Að láta Veðurstofunni í
tje betri aðstögu til öflunar
veðurfregna, en hún hefir nú.
2. Að herstjórnin láti Veður-
stofunni i tje þær upplýsingar
um veðurfar og veðurhorfur,
sem hún aflar.
Fáist engin lagfæring á á-
standinu eins og það nú er,
sagði P. O. að lokum, þá er
sjómönnum vorum búin sama
hætta á fiskimiðunum við
strendur landsins, sem stæðu
þeir fyrir framan byssukjaft-
ana á vígvöllunum.
Vilhjálmur Þór utanríkis-
málaráðherra kvað bæði frv.
og núv. stjórn hafa reynt að
fá lagfæringu á þessu máli.
Hefði það verið margítrekað við
herstjórnina. En til þessa hefði
þetta engan árangur borið. Rik
isstjórnin væri enn að vinna að
þessu máli og myndi gera alt,
sem í hennar valdi stæði, til
þess að fá því kypt í lag.
Að lokum var þingsálykt-
unartillagan samþ. með 33 sam
hlj. atkv. og afgreidd til rík-
isstjórnarinnar.
Pygmalion flutt í
útvarpinu
Rjettur framburður er grundvaliar-
. atriði leikstarfsemi
HIÐ FRÆGA leikrit Bern-
hards Shaw, Pygmalion, verð-
ur flutt í útvarpinu sennilega
í kvöld, en ef til vill ekki fyr
en á morgun. Leikstjóri er frú
Soffía Guðlaugsdóttir. Vegna
þess hve leikrit þetta er alkunn
ugt og sjerkennilegt, hefir það
vakið talsverða athygli, að hlust
endum gefst kostur á að heyra
það.
í gær átti blaðið tal við frú
Soffíu Guðlaugsdóttur og
skýrði hún svo frá:
— Þegar jeg fór að starfa við
leikskóla minn, og fjekk þang-
að nemendur, er höfðu mjög
mismunandi og sumir afkára-
legan framburð, fann jeg fljótt
til þess, að ekki er hægt að
segja við fólk, að eitt sje áreið-
anlega rjett, en annað rangt,
meðan enginn ákveðinn fram-
burður er viðurkendur hinn
rjetti. Enda er það algild regla,
þar sem leikstarfsemi er rekin
með festu, að þar er kendur
hinn viðurkendi framburður
tungunnar. Enginn fær að
koma fram á svið þjóðleikhúsa,
nema hann hafi tileinkað sjer
hinn rjetta framburð.
Leitaði jeg álits fræðimanna
í þessu efni, m. a. Sigurðar Nor
dal prófessors, er studdi mál
mitt mjög, er jeg sótti um styrk
til skóla míns. Síöar hefi jeg
átt tal um þetta við Jakob Krist
insson fræðslumálastjóra, Björn
Guðfinnsson o. fl., er allir hafa
verið á þeirri skoðun, að fyrir
væntanlegt þjóðléikhús sjeu
framburðarreglur nauðsynleg-
ar, svo þar verði eigi flutt neitt
Nesjamál.
í upphafi var það áform mitt
að koma upp einni leiksýningu
á ári fyrir nemendur mína. en
vegna húsnæðisleysis hefir það
ekki verið hægt.
Mjer datt í hug að leikritið
Pygmalion væri tilvalið, til
þess að vekja athygli almenn-
ings á því, hve framburður
tungunnar er mikils virði fyrir
leikhús og fyrir uppeldi þjóð-
arinnar yfirleitt. Þá vantaði
mig stúlku, sem til þess væri
hæf að leika aðalhlutverkið,
sem mest veltur á í þessu leik-
riti. Er jeg kyntist Helgu Val-
týsdóttur og meðfæddum hæfi-
leikum hennar, sá jeg, að húri
var til þess kjörin.
Fjekk jeg Boga Ólafsson til
að annast þýðingu leikritsins og
vann hann það verk með hinni
mestu prýði. eins og hans er
von og vísa. Síðan lá málið
kyrt um tíma, vegna þess að
frk. Helga gat ekki sint leik-
æfingum vegna annríkis við
skólanám.
Enn voru þó óleyst vandræð-
in með húsnæði. Þangað til að
stúdentar frjettu af tilviljun, að
jeg hefði hug á að koma upp
þessum leik. Voru þeir mjög
áfram um að leysa þau vand-
ræði og fengu því til leiðar
komið, að hátíðasalur Háskól-
ans fengist til flutnings á leik-
ritinu, enda voru háskólakenn;
arar því mjög hlyntir.
Háskólasalnum verður vit-
anlega ekki breytt í leikhús.
En nokkur úbúnaður þyrfti þar
að vera.
Af sjerstökum ástæðum,
vanst ekki timi til að ganga
frá þeim útbúnaði nægilega
snemma, svo leikritið verður að
þessu sinni aðeins flutt í út-
varp.
Leikrit Bernhards Shaw er
vitanlega samið fyrir ensku
þjóðina. En í þýðing Boga Ól-
afssonar er það að nokkru leyti
komið í íslenskan búning. Með
öllum þjóðum viðgengst bæði
gott mál og slæmt mál og mis-
munandi gott eða mismunandi
slæmt orðaval.
Ýmislegt fleira kemur og
fram í þessu leikriti, t. d. við-
víkjandi almennu uppeldi
manna og umgengnisvenjum
og hve djúptæk áhrif það getup
I haft á fólk, einkum unglinga*
hvaða viðmót þeir fá.
Ekki er jeg að halda því fram
að eitt sje áreiðanlega rjettur
framburður og annað ekki. Um
það dæma sjerfræðingar, eina
og Björn Guðfinnsson og sam-
starfsmenn hans.
En það finst mjer sjálfsögð
krafa, sem við leikarar verðum
að gera til okkar sjálfra, að áð-
ur en þjóðleikhús tekur hjer til
starfa, gerum við okkui’
glögga grein fyrir því, hvernig
orðsins lis á að njóta sín á ís-
lensku leiksviði.
Margir leikendur eru í leik-
riti þessu. Ævar R. Kvaran
leikur annað aðalhlutverkið En
auk þess hafa þar mikil hlut-
verk, Tómas Hallgrímsson,
Valdimar Helgason og Nínn
Sveinsdóttir. 10 stúdentar leika
smáhlutverk. Sjálf fer jeg með
lítið hlutverk, segir frú Soffin
að lokum.