Morgunblaðið - 18.02.1944, Blaðsíða 5

Föstudagur 18. febrúar 1944.
M 0 R C U N B L A Ð I Ð
„Hrounin“ í Faxaflóa eru
stórhættuleg s iglingum
Þátttaka íslands í
hjálp ar- og við-
reisnarstarfinu
Esja var hætt komin
þar á suðurleið
Eftir Grím Þorkelsson
stýrimann
ÝMSIR starfandi sjó-
menn hafa nokkrum sinn-
um bent á þá hættu, sem
skipum stafar af grunnbrot-
um á „Hraununum“ í Faxa-
flóa, einkum þegar vestlæg
óveður geisa á vetuma. •—
Bent hefir verið á úrræði til
þess að forða skipum frá
því óláni að villast inn á
þessi hættulegu svæði, sem
liggja þarna svo að segja á
alfara skipaleið. Það sem að
haldi getur komið í þessu
efni er, svo sem kunnugt er:
Radiovitar á Garðsskaga,
Gróttu eða Akranesi. Ekki
er kunnugt hvort þessu hef-
ir verið nokkur gaumur gef-
ínn af þeim aðilum, sem
ábyrgð bera á stjórn þess-
ara mála og það enda þótt
nú sje uppi fótur og fit um
ýmislegar slysavarnir vegna
hinna ískyggilegu skiptapa
og hræðilega manntjóns, er
orðið hefir nú á þessurn
vetri. Því miður er lang-
sennilegast, að ekkert verði
úr neinum framkvæmdum,
sem að haldi geta komið, að
algerlega verði forðast að
horfa framan í staðreyndir,
þegar öllu moldvirðinu linn
ir, en að brugðið verði á hið
gamla handhæga ráð eins og
fyrri daginn, að skipa nefnd
ir og síðan yfirnefndir, þeg-
ar skip hverfa sporlaust með
rá og reiða og manni og mús
á þessum slóðum.
Jeg sagðist ekki vita um
fyrirætlanir valdhafanna í
þessum málurry nefndirnar
eru ekki búnar að skila áliti,
hvorki yfir nje undirnefnd-
ir, en hitt er víst að Radio-
vitar eru ekki komnir neins
staðar við Faxaflóa og ekki
hefir lánast, eða jafnvel þótt
ómaksins vert að kveikja á
vitanum á Þormóðsskeri,
sem varla er heldur við að
búast á meðan sú ósvinna er
látin viðgangast að kveikja
ekki á baujunni við Akur-
evjarrif, þótt allt virðist
benda til þess, að dýrmætt
farþegaskip hafi strandað
hjer fyrir utan hafnargarð-
inn beinlínis vegna þess. —
En á meðan beðið er eftir
öllu þessu eða einhverju af
þessu, er áríðandi fyrir alla
sjófarendúr, sem eiga leið
um sunnanverðan Faxaflóa,
að muna vel eftir „Hraun-
unum“, því þeim er ekki að
treysta. Þessu til sönnunar
vil jeg benda á eftirfarandi
dæmi: Esja kom norðan af
Vestfjörðum á leið til
Reykjavíkur þ. 12. febrúar.
Suðvestan rok var búið að
standa í eitt dægur.
Klukkan 7,25 um kvöldið
er farið fram hjá Malarrifi
í 6. sjómílna fjarlægð. Veð-
ur var orðið allgott, suð-
vestan sex og lygnandi, og
sjó var óðum að lægja. —
Stefnan var sett á Garðs-
skagavita SL A, en skipið
geigaði talsvert til beggja
hliða svo að úr varð tals-
vert handahóf, vegna þess,
að stýri var ekkert á skip-
inu. Með áætlaðri stéfnu
og höldnum hraða, átti
Garðsskagavitinn að geta
sjest um klukkan 11, en þá
sást' hann ekki og heldur
ekki klukkan 12. Af dýp-
inu mátti ráða að skipið
stefndi ekki of djúpt, vár
því haldið áfram ferðinni,
því vindur var orðinn ör-
hægur, sjór virtist allsljett-
ur og skygni var gott til
hafsins, alltaf annað veifið,
en þykkur skýja- eða jelja-
bakki huldi Mýrarnar,
Borgarfjarðarfjöllin, Akra-
nes og allt þar fyrir sunnan.
Tunglt var fullt og óð í skýj
um og sló fölum tunglskins-
bjarmanum niður á hafflöt-
inn, svo að bjart var í kring
um skipið öðru hvoru, en
undiraldan var ekki dáin út
eins og bráðum kom í ljós.
Klukkan að ganga 1 sást
Garðsskagavitinn í VSV,
dýpi 20 metrar. Það gaf til
kynna að komið væri ná-
lægt Syðra-Hrauni, en ekki
hvort skipið stefndi fyrir ut-
an, innan eða yfir það,
vegna þess, að miðunarlín-
an var næstum þvert á
stefnu skipsins. Skömmu
eftir að vitinn sást, hevrð-
ist hvinur mikill eða gnýr
einhvers staðar í námurida
við skipið og rjett í sömu
andránni tilkynnir skip-
verji, sem stóð á brúar-
vængnum „brot á stjórn-
borða spölkorn frá skipinu“.
Þetta var orð að sönnu,
þarna kolbraut á Syðra-
Hrauni nokkrar skipslengd-
EFTIR að Verkamannafje-
lagið Dagsbrún hjer í bænum
sendi Vinnuveitendafjelagi ís-
lands 3. þ. m. kröfur sínar um
hækkanir á tímakaupi verka-
manna, var skýrt frá því í blöð-
unum, að hækkunin næmi ekki
meiru en 16 — sextán — af
hundraði. Þeíta var algjörlega
rangt, eins og nú mun sýnt
verða.
Samkvæmt núgildandi samn
ingi er tímakaup verkamanna
i 3 flokkum.
1. flokkur, kr. 2.10 pr. klst.
í þessum flokki er öll verka-
mannavinna sem ekki er til-
greind í 2. og 3. flokki.
2. flokkur, kr. 2.75 pr. klst.
í þessum flokki er: kola-
vinna, uppskipun og útskipun
á salti, uppskipun á sementi og
hleðsla þess í vörugeymslu-
húsi.
3. flokkur, kr. 3.60 pr. klst.
ir í burtu. ,,Þú nýtur þess,
áð jeg næ ekki til þíri“, ér
haft að máltæki, þegar ein-
hver kemur ekki illu áformi
í framkvæmd, enda fór það
svo, að við sluppum af
hreínni tilviljun. Hverskon
ar útreið við hefðum feng-
ið, ef við hefðum lent í brot
inu, veit jeg ekki upp á víst,
en ekki er alvreg útilokað,
að ástæða hefði þótt til að
fá einni eða tveimur yfir-
og undirnéfndum verk að
vinna, ef Esja hefði ekki
komið fram á eðlilegum
tíma, eftir að það var á allra
vitorði að hún hafði komist
fvrir Jökul i sæmilegu
veðri.
Allir vita, að mannfall sjó
manna og skiptapar hafa
orðið gífurlegir á þessum
vetri, eins og svo oft áður.
Ástæða er talin til að óttast
að sum þessara slysa, að
minsta kosti hafi borið að
höndum með óeðlilegum
hætti. Ýmsar getgátur og
jafnvel fullyrðingar eru á
kreiki um hvað valda muni.
Talað er um tundurdufl,
ofhleðslu o. fl., þetta er eðli
legt, þvi vitað er, að þessar
orsakir eru að einhverju
leyti fvrir hendi, en meðan
þessu fer fram, brýtur á
„Hraununum'* og hvað
hafa mörg skip farist þar?
Hvenær verður kveikt á
Þormóðsskeri og hvenær
koma Radiovitarnir við
Faxaflóa?
Grímur Þorkelsson.
I þessum flokki er boxa- og
kolavinna.
í hinum nýju kauphækkun-
arkröfum sínum hefir Dags-
brún farið þá leið að mynda
nýjan launaflokk og að flytja
mjög mikinn hluta verkamanna
vinnu úr almennu vinnunni
upp í æðri flokkana eða úr
lægri flokk í æðri flokk.
Með þessu móti hækka öll
vinnulaun mjög mikið að með
altali.
Kauphækkunarkröfur Dags-
brúnar eru í 4 flokkum, sem
hjer skal greina:
1. flokkur. krafist kr. 2.50 pr.
klst.
í þessum flokki er sú verka-
mannavinna sem ekki fellur
undir 2., 3. og 4. flokk.
Hækkunin er rúmléga 19%
ISLENDINGAR hafa þegar
greitt fyrstu afborgun — 50
þús. dollara (ca. 320 þús. kr.)
af þátttökugjaldi íslands í
hjálpar- og viðreisnarstarfsemi
hinna sameinuðu þjúða. Var ís-
land fyrsta ríkið, sem gerði það.
Vakti það töluverða athygli í
Bahdaríkjunum að minsta þátt-
tökurikið skyldi vérða fyrst til
þess að inna þessa greiðslu af
hendi, og var skrifað lofsam-
lega um ísland vestra í bví sam
bandi.
Ennfremur hefir ísland greitt
sinn hluta í kostnaðinum við
framkvæmdarstjórn stofnunar-
innár fyrir tímabilið síðari árs-
helming 1943 og alt árið 1944,
sem er 5000 dollarar eða um
kr. 32.500.
Þetta er samkvæmt tilkynn-
ingu, sem blaðið fjekk frá ut-
anríkismálaráðuneytinu í gær.
Ennfremur segir í tilkynning-
unni:
A síðastliðnu sumri barst rík-
isstjórninni boð Bandarikja-
stjórnarinnar, um að ísland
tæki þátt í fyrir huguðu hjálp-
ar- og endurreisnarstarfi hinna
sameinuðu þjóða að stríðinu
loknu, og sendi fulltrúa til
Washington, er fyrir íslands
hönd undirritaði stofnsamning-
inn um hjálpar- og endurreisn-
arstarfsemina, og að því loknu
sæti hina fyrstu ráðstefnu um
þessi mál, en hún skyldi haldin
i Atlantic City.
íslenska ríkisstjórnin tók
þessu boði, samkvæmt ályktun
Alþingis þar að lútandi, og
valdi fulltrúa af sinni hálfu,
Magnús Sigurðsson, banka-
stjóra, en honum til aðstoðar
Sveinbjörn Finnsson, verðlags-
stjóra. Varafulltrúi íslands á
ráðstefnunni var Henrik Sv.
Björnsson, sendiráðsritari í
Washington og ráðunautar þeir
Olafur Johnsson, framkvæmd-
arstjóri og Helgi Þorsteinsson,
framkvæmdastjóri í New York.
frá núgildandi kaupi (kr. 2.10).
2. flokkur, krafist kr. 2.70 pr.
klst.
Undir þenna flokk á að falla.
skipa- og pakkhúsvinna og
tunnuVinna á oliustöðvum.
Þetta er algjört nýmæli, öll
þessi vinna hefir hingað til ver-
ið talin almenn verkamanna-
vinna og tímakaup fyrir hana
er því kr. 2.10 samkvæmt nú-
gildandi samningi.
Hækkunin, sem hjer er kraf-
ist, er því rúmlega 28%.
Nú er þess að gæta, að skipa-
og pakkhúsvinna er mikill
hluti allrar almennrar verka-
mannavinnu hjer í baénum og
mundi slík hækkun, sem hjer
ér farið fram á, þess vegna
hafá mjög víðtæka þýðingu.
pYamh. á 8. síðu.
Undirskrift samningsins fór
fram í Hvíta húsinu í Washing-
ton hinn 9. nóvember s. 1. og
var ráðstefnan sett í Atlantic
City næsta dag. Henni lauk
hinn 1. desember.
Aðalverkefni ráðstefnunnar
var að ákveða hverskonar
hjálp skyldi veitt hinum undir-
okuðu þjóðum eftir stríðið,
hvaða reglum bæri að fylgja
við hjálpar-veitingar, og hvern
ig afla skyldi fjár, til þess að
bera hinar fjárhagslegu byrðar
er starfseminni væru samfara.
Náðist samkomulag um öll
þessi atriði. Ákveðið var, að
leggja til við þær þjóðir, er að
starfseminni standa, en eigi
hafa orðið fyrir innrás óvina-
hers, að þær leggi í sameigin-
legan sjóð í eitt skipti fyrir öll,
einn af hundraði af þjóðartekj-
unum. miðað við tímabilið frá
1. júlí 1942 til 30. júní 1943.
Greiðslur þessar skyldu intar
af hendi þannig, að minst einn
tíundi hluti upphæðarinnar
skyldi látinn í tje í erlendum
gjaldeyri, en afgangurinn í vör-
um eða þjónustu.
Fyrir ráðstefnunni vakti, að
hjálp sú, er veitt yrði, skyldi
fyrst og fremst miðast við það,
að þær þjóðir, sem hjálparþurfi
eru, gætu sem fyrst orðið sjálf-
bjarga. Var meðal annars sam
þykt, að þær hinna undirokucfti
þjóða, sem teljast mega tiltölu-
lega vel stæðar, skuli greiða
fyrir þá aðstoð, sem þeim er
veitt.
Hjálp sú, er hugsuð er að
veitt verði, er í aðalatriðum
þessi: Matvæli, lyf og læknis-
hjálp, vjelar og hverskonar
efnivörur til endurreisnar land
búnaði, vjelár og veiðarfæri til
endurreisnar fiskveiðum og
fiskiiðnað. vjelar og efni til
eijdurreisnar ýmsum iðnaði, og
aðstoð til endurreisnar opin-
berra fyrirtækja, er lögð kunna
að hafa verið í rústir. Ennfrem-
ur fær stofnunin það erfiða
hlutverk, að flytja til heim-
kynna sinná þær miljónir
manna, sem heimilislausir eru,
en dvelja nú í óvinalöndum.
Til þess að sjá um fram-
kvæmd þessara mála, var kos-
inn aðalframkvæmdastjóri, með
mjög víðtæku valdi. Er gert ráð
fyrir að hann velji sjer aðstoða
menn og starfslið, er sje þann-
ig skipað, að þær þjóðir, er að
starfseminni standa, leggi allar
til hina hæfustu menn. Ætti því
að vera tíl, er styrjöldinni lýk-
ur, fjölment alþjóðlegt hjálpar-
lið.
Hugmyndin er, að stofnun
þessi starfi þar til einu eða
tveim árum eftir að lökafrið-
ur er samin. og að ráðstefnur
verði haldnar tvisvar á ári.
50 þús. flóttamenn í
Svíþjóð.
Frá norska blaðafulltrúan-
um: — Álitið er að um 50.000
flóttamenn sjeu nú í Svíþjóð,
ög munu um 12.000 þeirra
dvelja í Stökkhólmi, mest Dan-
ir og Norðmenn.
Kauphækkunarkröfur
Dagsbrúnar