Morgunblaðið - 20.02.1944, Blaðsíða 7

Sunnudagur 20. fefaruar 1944
M ORCU NB L A Ð IÐ
7
Sjálfstæðismálið
á þingi.
! I.OKSINS ^ hefir Aiþýðu-
flokkurinn hætt við að skerast
úr leik 4 • Sjálfstaeðismálinu. —
Ýmsir áhrifamenn í flokkrtum
höfðu yfirgefið undanhalds-
stefnuna áður. En um fyrri
helgi fjellst flokksstjórnin á
það, að vinna með hinum flokk'
unum að málinu, að því til-
skildu, að atkvæðagreiðslan
færi ekki fram fyrri en eftir
20. maí. Alþýðuflokksmenn
miða þessa ákvörðun við það,
að þá sjeu þrjú ár liðin síðan
þingið ályktaði að tilkynna
Dönum um áform sín um sam-
bandsslit. — Aðrir þingflokkar
leggja ekki áherslu á það at-
riði, en telja hinsvegar að hag-
kvæmt sje, að atkvæðagreiðsl-
an fari ekki fram, fyrri en
komið er þetta langt fram á
vor, og tíð er farin að batna,
svo auðveldara verði um góða
þátttöku í atkvæðagreiðslunni.
Annað samkomulagsatriði er
það, sem Alþýðuflokksmenn
hafa lagt mikið upp úr, að
ekki sje það ákveðið í stjórn-
arskránni, að gildistökudagur-
inn sje 17. júní, en að þingið
ákveði síðar, hvenær lýðveld-
isstjórnarskráin gengur í gildi.
Það liggur í augum uppi, að
meinlaust er með öllu, þó það
sje unnið til samkomulags, að
láta þetta ákvæði ekki standa
í stjórnarskrárfrumvarpinu, ef
með því er þjóðin firrt þeirri
hneysu, sem af því hlýst, ef
þingflokkarnir gætu ekki kom
ið sjer saman um afgreiðslu
þessa máls, því 47 þingmenn
af 52 hafa bundist fastmælum
um, að samþykkja, að 17. júní
verði gildistökudagurinn. Og
þing kemur að sjálfsögðu sam-
an í vor, fyrir þann tíma. Svo
hinn yfirgnæfandi meiri hluti
þingmanna, sem hafa lýst fylgi
sínu við 17. júní, ganga þá frá
málinu, eins og þeir hafa ætl-
að sjer.
gripið hafi um sig meðal Sjálf-
stæðismanna á bæjarsttjórnar-
fundí næstliðinn fimtudag. Eri
þeir, sem á fundinum voru,
urðu ekki varir við neinn habb-
ít“ nema hjá þessum bæjarfull
trúa. Hann talaði þá, eins og
oft endranær, að í Reykjavík
hefðu engar umbætur verið
gerðar af því Sjálfstæðismenn
væru ráðandi í bæjarstjórn, en
allt hefði verið hægt að gera,
og allt yrði gert, sem öllum
dytti í hug, ef flokksmenn hans
kæmust hjer í valdaaðstöðu.
Sjálfstæóismenn hefðu dreg-
ið, sagði hann, að byggja yfir
bæjarbúa, og svikist um að
leggja skatta á „stríðsgróða-
mennina“. Jakob Möller benti
honum á, að fyrir stríð» hefði
verið bygt hjer úr öllu því
byggingarefni, sem með nok'k-
uru móti fekkst til landsins. —
(Menn muna þá tío, er bygg-
ingamenn urðu að reita saman
timbur og sement hjá kaupfje-
lögum út um land, til þess að
fullgera hús sín). *
En viðvíkjandi skattaálögum
benti Jakob Möller þessum
,,habbíts“-manni á, að á síðast-
liðnu ári, hefði t. d. stórgróða-
maður er græddi 300 þúsund
krónur árið 1942, orðið að
greiða 284 þúsundir í skatta og
útsvar, og átti með afganginum
40 krónum á dag, að framfleyta
fjölskyldu sinni og eiga fyrir
áhættu þeirri, sem af atvinnu-
rekstri hans leiddi. Ábætir of-
an á slíka skatta, verða aldrei
giftudrjúgir fyrir þjóðina, nje
atvinnuvegi hennar.
Með þessum og þvílíkum á-
bendinum varð dregið úr
bægslagangi hins lítt ráðsnjalla
bæjarfulltrúa kommúnista, og
má hann muna málanda sinn
framan af fundi, og hvernig
hann hjaðnaði niður er fram í
sótti.
Óþörf misklíð.
BORIÐ hefir á óánægju í
dálkum Alþýðublaðslns út af
því, að flokkarnir þrír, sem
bundist hafa órjúfanlegum
samtökum um, að lýðveldis-
stofnunin fari fram 17. júní í
sumar, hafa borið fram þings-
ályktunartillögu um undirbún-
ing hátíðahalda að Þingvöllum
þann dag. En þar eð hinn yfir-
gnæfandi meiri hluti hefir
komið sjer saman um þenna
dag, þá getur hvorki undrun
nje óánægja Alþýðublaðsins
rist djúpt. En hátíð á Þingvöll-
um í vor, væri í raun rjettri
eðlileg af sögulegum ástæðum,
hvernig sem stjórnmálaviðhorf
ið væri, og hvað sem gera
skyidi, þareð liðin eru á þessu
sumri 100 áb síðan Jón Sigurðs
son var kjörinn þingmaður.
- Þingsályktunartillaga flokk-
anna þriggja segir hvorki ann-
að nje meira, en menn áöur
vissu, og ætti hún því síst að
verða til þess, að fitjað yrði
upp á nýrri sundrung, nýrri
skrípamynd af íslendingum í
þessu þeirra helgasta máli.
„Habb(tur“ og
ekki.
RITSTJÓRI Þjóðviljans, sem
á sæti í bæjarstjóm Reykjavík
ur, hefir undanfarna viku ver-
ið fjölorður um einhvern
„habbít“, sem hann segir, að
Önnur kviða.
,NOKKRU síðar kvartaði Þjóð-
viljinn yfir því, að mikill of-
stopi væn rokinn í Morgun-
blaðið út af verkalýðs og kaup
gjaldsmálum. En allt eru þetta
missýningar. Ofstopinn er all-
ur Þjóðvilja megin.
Þjóðviljamenn bentu um
daginn á" allsherjarráð til að
hækka kaupgjaldið. Að auka
kaupgetu alþýðunnar um allan
heim, svo hún gæti keypt fram
leiðsluna dýru verði. Þetta er
göfugt takmark.
Þjóðviljinn var að því spurð-
ur, hvernig „sameiningar-
flokkur alþýðu" — sósíalista-
flokkurinn — á íslandi ætlaði
sjer að auka kaupgetu alþýð-
unnar meðal þeirra þjóða, sem
við þurfum að selja fisk eftir
stríðið. Svarið er ekki komið
enn. Vonandi gleymist það ekki
alveg. Einkum vegna yfirstand
andi kaupdeilu.
Þjóðviljinn kvartar é hverj-
um degi yfir óvild Morgunbl. í
garð verkamanna. En sú óvild
er ekki til. Mismunurinn á af-
stöðu Morgunblaðsins og Þjóð-
vilijans gagnvart verkamönn-
um er sá, að Morgunblaðið vill
ræða mál þeirra með stillingu
og benda á staðreyndir, en
Þjóðviljinn vill láta verkamenn
gleyma að hugsa, svo hann
frekar geti haft áhrif með æs-
ingaskrifúm sínum.
19. febrúar
Kaupdeilan.
KAUPDEILA sú, sem nú
stendur yfir hjer í bænum, er
ekki fyrst og fremst um það,
að kjör verkamanna verði
bætt. Hún er um það, hvort enn
eigi að hleypa vaxtarkipp i dýr
tíðina.
Ákveðið er, að þegar kaup-
gjald hækkar, þá hækkar líka
verðlag á landbúnaðarafurð-
um að sama skapi. Síðan dýr-
tíðarvísitalan. Síðan annað koll
af kolli. Og krónurnar, sem
verkamenn fá, og aðrir fá og
þjóðin á, verða verðminni. iEn
þegar striðandi þjóðir fara aft-
ur að gegna friðsamlegum störf
um og afla sjer matar, eins og
áður, þá verðum við Islending-
ar þeim mun ófærari til sam-
keppni, með okkar framleiðslu,
sem dýrtíðaraldan hefir hjer
risio hærra.
Þjóðviljamenn eru ekkí svo
vitlausir að þeir sjái ekki þetta.
En þeir telja sjer trú um, að
reykvískir verkamenn sjeu svo
skvniskroppnir. að þeir sjái
ekki hvaða leik kommúnistar
eru að leika með verkafólkið.
Þeir verkamenn, sem skilja
ekki í dag, hrunadans komm-
únistanna, þeir eiga eftir að
skilja hann síðar. Það er jeg
alveg viss um.
Hin nýja lögreg'a.
KOMMÚNISTAR tala oft um
að afnema þurfi atvinnuleysið.
Þetta er rjett. En í gerðum sín-
um stefna þeir í aðra átt. Ekki
síst nú, því þeir vilja með kaup
kröfum auka dýrtíðina, gera
þjóðina ósamkepnishæfari en
þegar er orðið.
Fjöldi verkamanna sjer hvert
kommúnistar stefna í þessum
málum. Og kommúnistar í
stjórn Dagsbrúnar sjá það líka,
að það er ekki til neins fyrir
þá til lengdar að tala við reyk-
víska verkamenn eins og þeir
sjeu fávitar. Þessvegna grípa
ráðamenn Dagsbrúnar til
þeirra einkennilegu ráða, að
tilkynna hinum óbreyttu fje-
lagsmönnum, að fjelagsstjórn-
in hafi sett á laggirnar lögreglu
lið, til þess að annast um, að
hinir óbreyttu liðsmenn brjóti
ekki samþyktir fjelagsstjórnar-
innar. Þetta er nýtt fyrirbrigði
í íslenskri fjelagsmálasögu og
verður vonandi ekki gamalt.
Betur verður það ekki sýnt
hve forráðamenn Dagsbrúnar
telja ísinn vera hálann, er þeir
hafa lagt út á, er þeir þurfa
að hafa skipulegt lögreglulið
til þess að ógna fjelagsmönnum
til hlýoni.
Að afnema atvinnu-
leysið.
Ef kommúnistar vilja ,,af-
nema atvinnuleysi“, þá þyrftu
þeir ekki að leita lengra að
fyrirmyndum en til kennifeðr-
anna í austurátt. Mjer skilst,
að þar hafi atvinnuleysi farið
minkandi árin fyrir styrjöldina,
Þar var ráð gegn atvinnuleys-
inu einfalt. Menn fá kaup, er
nemur sannvirði vinnunnar. Ef
þjóð á ónotaðar auðlindir, er
hægur vandi ao greiða fólki
vinnulaun sem samsvarar af-
köstunum. Vandinn er sá. að
haga framleiðslu og viðskiftum
þannig, að vinnuafkost hvéfs
éinstaklings fari vaxandi. -y-
Þetta er viðráðanlegra innan-
ríkismál, en leið Þjóðviljans,
sem hann bendir á, að íslend-
ingar hafi forgöngu um það, að
auka kaupgetu alþýðu manna
um allan heim. Meðan Einar
Olgeirsson, Brynjóhur, Sigfús
og nánustu samstarfsmenn
þeirra eru að koma því kring,
er hætt við að margur íslensk
ur heimilisfaðir verði orðinn
langeygður eftir atvinnunni.
Bærinn og vinnu-
veitendur.
KOMMÚNISTAR i bæjar-
stjórn vilja, að bærinn ákveði
kaup verkamanna, með sjer-
samningum við Dagsbrún. Al-
þýðuflokksmenn fylgja þeim.
Borgarstjóri benti á, að ,ef
lagt yrði inn á þá leið, þá væri
fyrsta sporið stigið til þess áð
valdhafarnir meti kaupið, sem
hver Tær. Kommúnisar ljetust
hvorki vilja heyra þetta njo
skilja. En merkilegt er, ef þetta
kemur þeim spánskt fyrir, því
þar sem kommúnistar ráða
ríkjum, mun það vera svo í
reyndinni, að valdhafarnir
meti vinnuafköst og ráða káupi.
Og engan veginn yrði það öðru
vísi, ef kommúnistar rjeðu í
þessu landi.
Því er, sem jeg segi. Komm-
únistar ættu að fá atvinnufyr-
irtæki í hendur, skip, jarðir og
annað til rekstrár og sýna
hvað þeir geta á sviði lífrænn-
ar atvinnu, og hvaða kaup þeir
geta borgað þeim, sem þar
vinna. Þeir geta ekki efast um
áð allt yrði hjá þeim í hinu
fullkomnasta lagi. En sann-
virði vinnunnar 1 fyrirtækjum
þeirra, yrði ómetanleg leiðbein
ing fyrir þjóðina.
Þora þeir að sýna hver dug-
ur er í þeim? Eða er öll þeirra
umhyggja fyrir velferð vei'ka-
fólks ekki annað en vaðall og
gaspur, til þess að sýnast, án
þess að vilja leggja á sig aðra
fyrirhöfn?
Þjóðræknisfjelagið
í Vesturheimi.
NÆSTU daga heldur Þjóð-
rækinsfjelag íslendinga í Vest
urheimi hátíðlegt 25 ára af-
mæli sitt. Er þar var komið
sögu, voru liðnir nál. tveir ára
tugir frá því Vesturheimssferðir
hættu hjeðan að mestu.
Stofnun Þjóðræknisfjelags-
ins vestra, er einn merkasti
viðburður í fjelagsmálum Vest
ur-íslendinga. Sú vakning, er’
hrundi henni af stað, reis um
það leyti, sem menn þar fóru
að sjá framan í þá staðrevnd,
að íslenskt þjóðerni væri sem
blaktandi skar í þjóðahafi Vest-
urheims. Með fjelagsstofnun
þessari vestra sýndu Vestur-
Islendingar betur en áður, að
þeir vildu vinna með alvöru
og festu að varðveislu þjóðern-
is síns. En upp af því vakn-
aði hjer heima sá skilningur,
að vesturfarirnar í lok síð-
ustu aldar, hefðu ekki ein-
göngu gei't íslensku þjóðina
minni, heldur um leið ao
nokrku leyti stærri, með því,
að' þjóðarbrotið vestan hais
sýndi bæði ræktarsemi gagn-
vart ættlandinu og manndóm í
daglegum viðskiftum og sam-
meyíj við stórþjóðir, _ .
'ÞegarAitið er á hinai' mikluj'
f jarlægðir- vestra og hve ís-f
lendingar eru dreifðir um hina
óramiklu víðáttu álfunnar, er
það ævintýralegt hve mikil
kynni haldast við, milli ein-
staklinga í fjarlægum bygða-
lögum. íslendingar á austur-
ströndinni tala um landa sína
á vesturströndinni eins og
aldavini, sem þeir daglega um-
gangast, þó þeir ef til vill hafi
aldrei sjest, og heil heimsálfa
að heita má skilji þá að. Ætt-
árbönd og þjóðrækni tengja þá
saman um óravegu, svo þeir
standa nær hver öðrum að
vissuu leyti, en nágrannar og
sveitungar eða íbúar í fá-
menn sjávarþorpi á íslandi.
Borgarafundur
í Húsavík
rsðir framtíðarmál
kaupiúnsins
Frá frjettaritara vorum
á Húsavík.
I gær var haldinrt almennur
borgarafundur á Húsavík, og
var hann mjög fjölsóttur, og
samþykti meðal annars þessa
ályktun í einu hljóði:
„Almennur borgarafundur
haldinn á Húsavík 17. febrúar
1944, til þess að ræða helstu
framtiðarmál kauptúnins, ]ýs-
ir yfir því, að hann telur þýð-
ingarmesta og mest aðkallandi
allra málanna, að fullgerð verði
sem fyrst haínargerð Húsa-
víkur, með byggingu skjól-
garðs og bryggju til suðurs frá
Húsavíkurhöfn, og vísar að
öðru leyti til greinargerðar
þeirrar og nefndarálits sjávar-
útvegsnefndar, sem fylgdi frum
varpi því tjl breytingar á hafn
arlögum fyrir Húsavík, sem lá
fyrir Alþingi árið sem leið og
öðlaðist staðfestingu sem lög.
Leyfir fundurinn sjer því að
skora á rikisstjórn og vitamála-
stjóra að gefa samþykki sitt til
þess, að byrjað verði á verkinu
á sumri komanda, og fer þess
jafnframt á leit við ríkisstjórn
og Alþingi, að veittur sje styrk
ur úr hafnarsjóði ríkisins, þrjú
hundruð þúsund krónur á þessu
og næsta ári til hafnargerðar-
innar og tillag rikissjóðs á fjár-
lögum 1945 og 1946 til verks-
ins tvöfaldist frá því sem nú
er“.
I r'afrr.agnsmálum Húsavíkur
samþykti fundúrinn eftirfar-
andi áskorun til Alþingis og
ríkisstiórn:
„Almennur borgarafundur
haldinn á Húsavik 17. febrúar
1944, leyfir sjer að fara þess á
leit., að háttvirt ríkisstjórn not.i
nú þegar, ef óviðráðanlegar við
skiftahömlur eigi hindra heim-
ild þá, sem Alþingi hefir veitt
henni, til innkaupa fyrir Húsa-
vík á efni í rafmagnslínu frá
Laxárvirkjuninni til Húsavlk-
ur“.
Almennur og mjög mikill á-
hugi er heima i hjeraði um fram
gang þessara mála, og það sem
fyrst.
Jóni Pjeturssyni, sóknar-
presti að Kálfafellsstað, hefir
verið veitt lausn frá embætti
næstu fardögum.
frá