Morgunblaðið - 27.02.1944, Blaðsíða 7

Sunnudagur. 27. fetorúar 1944
MORGUNBLAÐIÐ
7
Samkomulag.
Þau gleðitíðindi hafa gerst á
Alþingi, að flokkarnir hafa
komist að samkomulagi í sjálf-
stæðismálinu, svo altir flokkar
standa saman, bæoi um af-
greiðslu málsins á Alþingi, og
um þjóðaratkvæðagreiðsluna
í meðferð skilnaðartillögunn
ar ber það eitt á milli, að Stef-
án Jóh. Stefánsson, og einhverj
ir af fylgismönnum hans, halda
því enn fram, að til þess sam-
þyktin um skilnað við Dani sje
iögleg, verði hún að vera sam-
þykt með auknum meiri hluta,
eins og tilskilið var í Sam-
bandslagasáttmálanurn á sinni
tíð, þ. e. að % atkvæðisbærra
greiði atkvæði, og % þeirra
sjeu fylgjandi skilnaði. Allir
aðrir þingmenn telja að meiri
hluti atkvæða sje nægilegur.
En þessi ágreiningur skiftir
vissulega ekki máli, þegar all-
ir flokkar eru sammála um að
þátttaka í atkvæðagreiðslunni
verði sem mest og einhuga í
því að fylgja málinu fram.
17. júní.
Það hefir orðið að ráði, sem
kunnugt er, að taka það ákvæði
úr stjórnarskrárfrumvarpinu,
að lýðveldisstjórnarskráin
skyldi ganga í gildi þann 17.
júní. Þetta var gert til sam-
komulags við Alþýðuflokkinn.
Sjálfstæðismenn og Framsókn-
ar eru, eftir sem áður, bundnir
órjúfanlegum samtökum um
það, að gildistakan verði eigi
síðar en þenna dag. Er það mál
því efnislega alveg leyst. Fylg-
ismenn þess málstaðar eru í
yfirgnæfandi meiri hluta. Að-
finslur út af þessu samkomu-
lagi eru því algerlega út í blá-
inn. Hafa kommúnistar reynt
að belgja upp óámægju út af
því, að þetta atriði var tekið
út úr frumvarpínu, enda þótt
allir viti, að það breytir á eng-
an hátt meðferð og framgangi
málsins.
Aðalatriðið er þetta: Allir
flokkar vinna nú saman. Má
fullvrða, að sú þjóðareining,
sem í rauninni er og hefir altaf
verio um þetta mál, hafi nú
kðmið því til leiðar, að flokkar
þingsins hafi lika sameinast.
Það er öllum góðum íslending-
um gleðiefni.
Sjerstaða.
Kommúnistar hafa, sem fyr
segir, þá sjerstöðu, að þeir
kærðu sig ekki nmi að þing-
flokkarnir næðtr samkomulagi
um málið.
Þeir hafa annars komið fram
í sjálfstæðismálinu sem þjóð-
hollir menn, þó þjóðhollusta
þeirra hafi stundum endranær
verið dregin í efa.
En þeim var ósárt um, þó Al-
þýðuflokkurinn fengi rothögg-
ið vegna framkomu sinnar í
sjálfstæðismálinu, með því að
forvígismenn ílokksins gengu
1 berhögg við þjóðarvilj ann
Með þessa útsýn framund-
an, um afdrif Alþýðuflokks-
ins, vjeku kommúnistar út af
braut þjóðhoilustunnar. Þeir
sáu möguleika á því, að Al-
þýðuflokkurinn rústaöist í leið-
inni, og óskuðu þess, frekar en
hins, að þingflokkarnir állir
stæðu sameinaðir. Þegar það
kom í ljós, að Alþýðuflokks-
leiðtogarnir snjeru frá hel-
stefnu sinni. reyndust komm-
únistar ekki menn til að dylja
RE YKJAVIKURBRTEF
vonbrigði sin, og var naumast
við öðru að búast. En geip
þeirra tekur enginn alvarlega,
Um það, að Sjálfstæðismenn og
Framsókn htofi keypt allsherjar
samkomulag á Alþingi dýru
verði. Samkomulagið fjekst
með nokkurri fyrirhöfn, að lok
um, fyrir ekki neitt Því mega
allir íslendingar fagna.
Næsti þáttur.
Alþingi ætti nú að vera lokið
eftir nokkra daga. Næst kem-
ur til kasta þjóðarinnar í at-
kvæðagreiðslunni. Hún lætur
ekki sitt eftir liggja. Fjölmörg
fjelög víðsvegar um land, sum
algerlega ópólitísk, hafa gert
samþyktir og yfirlýsingar í
sjálfstæðismálinu, er allar
hljóða að heita má á einn og
sama veg. Ættu sem flest eða
öll fjelög landsins að gera hið
sama. Það væri mjög virðuleg
undirstaða undir atkvæða-
greiðsluna í vor.
Vinnudeilan.
Það varð ofan á í Dagsbrún-
ardeilunni, að menn sættust
upp á, að kaupið yrði hjer í
bæ nálægt því hið sama og það
um skeið hefir verið í Hafnar-
firði. Hnigu rök til þess, að svo
yrði, að því leyti, að mismun-
ur er i sjálfu sjer óeðlilegur
milli þessara nálægu staða, þó
það geti vitaskuld, eftir því
sem ástæður eru, or'kað tví-
mælis, hvernig sá jöfnuður eigi
að komast á. T. d. þegar
þrengra verður um, á sviði fram
leiðslunnar en nú er, þá gæti
það orðið beinn hagur fyrir
verkamenn, að miða kaup sitt
við það, sem þá er raunveru-
legt verðgildi vinnunnar.
Aö vissu leytj, eins og áður
er bent hjer á, eru vinnudeilur
nú á tímum alveg sjerstaks eðl
is. Þegar verðgildi peninga var
bæði meira og staðfastara, en
það er nú, þá mátti telja lik-
legt að krónufjölgun í dag-
I kaupi hvers manns yrði kjara-
bót, ef veruleg atvinna var á
boðstólum. Nú horfir rnáhð,
sem kunnugt er, þannig við,
að með því að fjölga krónun-
um í dagkaupinu, hækkar verð
á nauðsynjunum í krafti dýr-
tíðarlaga, dýrtíðarvisitalan sog
ast ennþá lengra upp á öldu-
toppinn, en verðgildi kauphækk
unarinnar hverfur, fyrri en
varir, og verður að engu í hönd
um manna.
Þetta eru ,,bölvaðar stað-
reyndirnar“ sem kommúnistar
og pólitísk skyldmenni þeirra
hafa oft átt erfitt með að átta
sig á og erfitt með að skilja
eða dylja fyrir flokksliði sínu.
Sigurbros á vör.
Ritstjórar Þjóðviljans nefna
sigur i kaupdeilunni, og tala
með nokkrum fjálgleik um
samtakamátt sinn og Dagsbrún
ar. Sá samtakamáttur birtist í
dáh'tið óþjóðlegri mynd að
þessu sinni, er fjelagsstjórnin
tilkynti hinum óbreyttu liðs-
mönnum, að nú hefði Dagsbrún
arstjórn komið sjer upp hundr-
að manna liði, til þess að taka
fram fyrir hendur þeirra fje-
lagsmanna, er ætluðu sjer, eða
kynnu að brjóta samtökin og
samþyktir stjórnarinnar. Ef 100
26.febrúar
manna lið væri þess ekkí megn
ugt ao bæla niður óhlýðni fje-
lagsmanna, myndi auðvelt að
tvöfalda liðsaflann, gegn þeim
„balstýruguh, sagði Dagsbrún-
arstjórnin.
Skömmu eftir að fjelag eitt
auglýsir þannig, hvernig ástæð
urnar eru innanfjelags, myndu
margir. neita sjer um að gerast
fjölorðir um samtakamáttinn.
En kommúnistar hafa sjerstak-
an smekk, þegar um „hand-
aflið“ er að ræða, eins og menn
vita,
Þeir bágstöddu.
Nýlega var um það talað í
Þjóðviljanum, að næst yrðu út-
gefendur hans að snúa sjer að
því, að bæta lcjör þeirra bág-
stöddustu í þjóðfjelaginu. Fög-
ur orð, með litlu innihaldi, frá
þeirra hendi.
Það kann að vera, að ekkj-
ur og munaðarlausir, örkumla
menn og þeir, sem erfiðast eiga
uppdráttar, líti svo á, að hjálp
til þeirra muni fyrst og fremst
koma frá kommúnistum. En
fyrr eða síðar mun það koma
í ljós, í krafti staðreyndanna,
að svo er ekki.
Þeir, sem hjálparþurfi eru í
þjóðfjelaginu, eiga mest undir
því, að blómlegt atvinnulíf
dafni í landinu. Er það þeim
vitaskuld ekki einhlítt, því
auk þess þurfa þeir á skilningi
og samúð samborgara sinna að
halda. En ef atvinnuvegir lands
manna eru hneptir í fjötra og
fáir eða engir verða aflögufær-
ir, svo teljandi sje, þá stoðar
lítt þó til staðar sje samúðin
og skilningurinn á hjálparþörf
til handa bágstöddum. Því þá
er ekki lengur af neinu að taka
handa þeim, sem hjálpar eiga
að njóta. Þegar Dagsbrúnar-
menn fá hækkað kaup sitt að
krónutali, þá er það ekki gert
með það fyrir augum, að sú
kauphækkun renni til ellilauna,
örorkubóta o. þessh. Þau út-
gjöld þjóðíjelagsins eiga að
koma frá sömu lindum og þeim,
sem greiða kaupið, frá meira
eða minna styrku atvinnulífi
þjóðarinnar.
Kommúnistar geta heimtað
margt. En þeir eru ekki eins
frakkir í því að reisa lífvænleg
fyrirtæki í landinu, sem veita
ekkjum, sjúkum og munaðar-
lausum æskilegan stúðning.
Frá Þórarni
Þórarinssyni.
Þórarinn Þórarinsson lætur
aðallega ljós sitt skína í leið-
urum Tímans. Það logar mis-
munandi skært, sem kunnugt
er. Naumast ao telja megi það
„upplýstar sálir“, sem hlevpa
ekki annari birtu inn í hug-
skot sitt.
Nýlega talaði hann um gróða
heildsalanna. Hann hefir rætt
það efni áður, og altaf með
svipuoum árangri. Þ. e. þeim,
að j lesendur komast að raun
um, að ritstjóri þessi veit ekk-
ert um hvað hann er að tala.
Nú segir hann að álagning
á ir.nflutningsvörur heildsal-
anna sje svo mikil, að hún
haldi uppi 'dýrtíðinni.
Hann gleymir veigamiklum
atriðum ciálsins. Hjer er verð-
iagseftirlit. Ef verðlagið er of
hátt, er þao stjórn og verð-
lagseftirliti að kenna. Ef hann
vill fá meiri viíneskju um
þetta, getur hann spurt flokks-
bróðir sinn, Vilhjálm Þór.
8 eða 9 krónur af hverjum
10, sem heildsalar græða, fara
í opinber gjöld. Ritstjóri Tím-
ans ætti að skýra lesendum sín-
um frá, hve mikil sú upphæð
hefir verið samanlögð undan-
farin ár, og hugléiða, hve marg
ir mistu spón úr sínum aski, í
uppbótum og öðru, ef sú fúlga
hefði horfið. Hann veit líka að
kaupfjelög eru hjer starfandi.
Hann veit líka, að þau selja
innflutningsvöruna sama verði
og heildsalar og kaupmenn og
í samkepni við þá.
Niðurstaðan af hugleiðingum
Þórarins yrði því sú, ef hann
hugsaði mál sitt. Heildsalar
græða fje, og greiða miljóna
tugi til opinberra þarfa. Kaup-
fjelög reka innflutningsverslun,
selja með sama verði og hinir
og eru skattfrjáls að heita má.
Er það áhugamál fyrir rit-
stjóra Tímans að benda al-
menningi á þessar staðreyndir?
Vill hann halda því fram, að
hið almenna vöruverð, er verð-
lagseftirlitið skapar, gefi rík-
issjóði hinar miklu skatttekj-
ur í skjóli þess að í landinu
eru. skattfrjáls kaupfjelög, sem
selja vöruna með sama verði og
heildsalarnir? Þórarinn rit-
stjóri getur hugleitt þetta þang
að til hann skrifar næstu grein.
Orsök óánægj-
unnar.
Sennilega á hin síðasta grein
Þói arins um verslunarmálin rót
sína að rekja til þess. að nú-
vei-andi ríkisstjórn hefir sett
viðskiftaráði reglur. Samkvæmt
þeim á að gera kaupfjelögum
og öðrum jafnt undir höfði með
innflutning. Þetta þykir Þór-
arni afleitt. Hann getur ekki
þolað jafnrjetti í vioskiftum.
Þeir, sem sleppa við skattana
og hafa þau sjerrjettindi, er af
því leiða, eiga, samkvæmt hans
kokkabók. að hafa önnur sjer-
rjettindi i viðbót. rýmri inn-
flutning en aðrir, o. s. frv. Ekki
til þess að verðið lækki. Heldur
til þess að geta notað sjer bet-
ur skattfrelsið á kostnao rík-
issjóðs, bæjarfjelaga og þjóðar-
heildarinnar.
Svo er þessi maður að tala
um rjettlæti og jafnrjetti í öðru
hvoru orði.
Veðurfregnir
fyrir fiskiflotann.
Vakið hefir verið máls á því,
bæði á þingi og utan þings, að
fiskimenn okkar fengju veður-
fregnir, eins og tíðkaðist fyrir
strið. Er þetta mál, sem eigi
getur legið í þagnai'gildi.
Undanfarin ái' hafa menn
viðurkent nauðsyn á því að
komið sje í veg fyrir að hjeð-
an bei'ist veðurfregnir. Og
vegna þéssa hefir veðurfregna-
starfsemin aö miklu leyti legið
niðri. Þetta hefir orðið til mik-
ils trafala fyrir alla sjósókn.
Og naumast er of djúpt íekið
í árinni að telja líklegt, eftir
síðustu atburði á fiskimiðunum,
að veðurfregnaskorturinn hafi
kostað allmörg mannslíf.
Mál þetta er tvíþætt. Véð-
urstofan hjer þarf að geta feng
ið sem víðtækastar veðurfregn-
ir, til þess hægt sje að bvggja
upp sem öi'uggasta spádóma.Og
veðurspár þurfa, sem fyrr, að
komast í hendur fiskimanna.
Jeg skal játa, að mig brestur
kunnleik á, hvernig skilyrðum
er nú háttað um öflun veður-
fregnanna. Því að sjálfsögðu
eru nú margar þær frjettaleiðir
iokaðar, er áður voru opnar,
til öfíunar veðurfregna utan-
lands frá.
En eftir síðustu sjóslys verð-
ur ekki hjá því komist að benda
á, að hjer verður að gera alt
sem hægt er, til lagfæringar
þessu máli.
Kám ístendlnga í
Brettandi og styrkir
British Council
Dr. CYRIL JACKSON, full-
trúi The British Council á ís-
landi, hefir beðið Morgunblað-
ið að birta eftirfarandi:
Það hefir verið ákveðið, að
allar umsóknir um dvalarleyíi
á Bretlandi til náms ver.ði að
koma um hendur The British
Council. Af skiljanlegum ástæð
um verður tala þessai'a leyfa
takmörkuð.
Allir, sem hug hafg á að
hefja nám i Bretlandi á þessu
ári, geri svo vel að senda Dr.
Jackson skriflega umsókn sem
fyrst, og ekki seinna en 20.
mars næstkomandi, svo unt sje
að veiting leyfa komi sem rjett
ast niður.
Upplýsingar um, hvernig frá
umsóknum skuli gengið, fást á
bi'esku ræðismannsskrifstof-
unni, Þói'shamri. (Á Akureyri
og í Vestmannaeyjum hjá
bi'eska vara-ræðismanninum).
Dr. Jackson er vel ljóst, að
einhverjum kunni að hugkvæm
ast að sækja um leyfi, sem ekki
Ijúka stúdentsprófi fyr en í
sumar, en þeir skulu samt
sækja, og verður á eftir tekið
tillit til prófa þeirra. Það er
mjög ólíklegt, að fleiri geti
komið til greina á þessu ári,
þegar leyfunum hefir vei’ið út-
hlutað.
Eins og að undaníörnu mun
The British Council gefa kost
á námsstyrkjum við breskar
mentastofnanir. Namsstyrkirn-
ir verða 100 og 350 sterlings-
pund á ári eftir ástæðum. Ekki
er enn ákveðið, hve margir
námsstyrkirnir verða, en það
mun fara nokkuð eftir því,
hverjar námsgreinir menn
hyggjast að leggja stund á.
Upplýsingar um þessa styrki
í'ást á bresku ræðismannsskrif-
stofunni, Þórshamri, og hjá
bresku vara-ræðismönhunum
á Akureyri og í Vestmannaeyj-
um.
Þeir, sem þegar hafa sent
Dr. Jackson umsóknir um
dvaíarleyfi til náms á Bret-
landi, þurfa ekki að senda
nýjar.
Þeir námsmenn, ’sem þegar
njóta námsstyrkja Bfitish
Council á Bretlandi, þurfa ekki
að sækja að nýju.