Morgunblaðið - 07.03.1944, Page 6
6
MORGUNBLAÐIÐ
J>riðjudagur 7. mars 1944
íJTgíistiM&Míft
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmimdsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í Jausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Hirðuleysið í íjármálum
í YFIRLITSRÆÐU fjármálaráðherra um afkomu rík-
issjóðs árið sem leið, er þess m. a. getið, aá kostnaður
við nefndastörf hafi s.l. ár numið 188 þús. kr. „Starfandi
hefir verið fjöldi nefnda (yfir 50 að tölu) um ýms mál-
efni“, sagði fjármálaráðherra. Og hann bætti við: „Mörg
þessara nefndastarfa hafa orðið æði dýr. Vilja menn oft
fá mikið fje fyrir lítið starf“.
Þessi fúlga, 188 þús. kr., sem nefndafárið hefir kostað
ríkissjóð á einu ári, slagar upp í allan kostnað við rekstur
stjórnarráðsins fyrir stríð.
En hverjar eru þessar nefndir? Og hvað hafa þær af-
rekað? Á þetta mintist fjármálaráðherrann ekki í yfir-
litsræðu sinni. Það var galli. Hann átti að telja upp allar
nefndirnar og geta um árangurinn af starfi þeirra. Þetta
er vissulega mál, sem alþjóð varðar. Sumar nefndirnar
hafa unnið vel. En svo eru líka aðrar, sem ekkert raun-
hæft starf liggur eftir; en þær hafa kostað stórfje.
★
Það er orðin föst venja, að á hverju þingi sjeu skipaðar
fleiri eða færri nefndir, sem eigi að vinna þessi eða hin
störfin. Síðasta klausan í ályktun þingsins um nefndirnar
er venjulega á þessa leið: „Kostnaður við störf nefndar-
innar greiðist úr ríkissjóði“. Með þessu er í raun og veru
gefið ótakmarkað vald til þess að gánga í ríkissjóðinn, eft-
ir vild. Og þegar nefndirnar, sem hafa slíkt fjárveitinga-
\'ald í hendi sjer, eru orðnar yfir 50 að tölu, eins og fjár-
málaráðherrann upplýsti, má segja, að hjer sje beinn boði
á ferðum fyrir ríkissjóðinn.
Hjer verður að gera aðra skipan á, ef ekki á illa að
fara.Alþingi verður að setja fastar reglur um störf nefnda,
er vinna í almennings þágu, greiðslu til þeirra o. s. frv.
Handahóf það, sem nú ríkir í þessu efni, er óviðunandi
með öllu. Þess verður og að krefjast af Alþingi, að það
sje ekki að setja á stofn launaðar nefndir, nema brýn
nauðsyn sje til. Meginstarf fjölda nefnda liggur í öflun
margskonar skýrslna og upplýsinga, sem nefndirnar
verða að fá hjá opinberum stofnunum. Hjer er því rík-
issjóður látinn margborga fyrir sama starfið.
Armars bendir margt til þess, að Alþingi sje farið að
verða fram úr hófi kærulaust í meðferð fjármála yfir-
leitt. Hefir í þessu efni orðið mikil breyting til hins verra,
frá því er var fyrir nokkrum árum. '
Ef til vill á þjóðin sjálf sök á þessu. Hún sje ekki eins
vel vakandi í þessum málum, eins og hún var. En hjer
fyr meir var það svo, að þjóðin fordæmdi það mjög, ef
ógætilega var farið með fjármálin og kæruleysi ríkti í
meðferð þeirra. Þá þótti það stærsti kostur frambjóðanda
og þingmanns, ef hann var gætinn í fjármálum. Nú sýn-
ist hitt vera meiri meðmæli, að gera stórar fjárkröfur og
eyða sem mestu af almannafje. Sennilega er það tíðar-
andinn, sem breytingunni veldur. En ekki verður hún
þjóðinni til heilla.
/ ★
Það hefir farið mjög í vöxt á Alþingi, í seinni tíð, að
samþyktar hafa verið stórfeldar fjárgreiðslur úr ríkis-
sjóði með þinsgályktunum einum. Hafa þessar greiðslur
oft numið miljónum króna — jafnvel tugum miljóna.
Þessi aðferð þingsins við fjárgreiðslur úr ríkissjóði er
óþolandi með öllu. Afleiðingin af þessu háttalagi verður
sú, að þingið missir öll tök á fjármálunum. Áður en varir
er það komið með ríkissjóðinn í botnlaust skuldafen, sem
erfitt verður úr að losna.
Vitanlega á það að vera föst regla, að taka öll gjöld
ríkissjóðs, sem vitað er um og sjáanleg eru upp í fjárlög.
Þar fá þau þá einu þinglegu meðferð, sem stjórnarskráin
mælir fyrir Um. Hin aðferðin, sem nú tíðkast mjög á Al-
þingi, að afgreiða fyrst fjárlög með svo háum útgjöldum,
að tekjurnar fá vart staðist þau, en síðan að bæta þar ofan
á miljóna útgjöldum með einföldum þingsályktunum,.
þlýtur að stofna ríkissjóði í greiðsluþrot.
Alþingi verður að gerbreyta stefnunni í fjármélunum.
Jón Magnússon
skáld
Harmafregn jeg heýri
heyri þunga dóminn.
Dáinn, — hjeðan horfinn
hann, sem átti róminn
þýða, og þjóðin unni, .
þekti af góðu kvæði.
Ljek á göfgrar gyju
gull og silfurþræði.
Máli hjartans mæla
minnast þín í Ijóði,
þýtt um þig að syngja
'þrái’ jeg vinur góði
Láta hörpu hreima
hreyfa munablóminn.
Stilt á stjörnu þína
stilla veika hljóminn.
Hófust hugljúf kynni
hló við æskusunna.
Sömu söngvaefni
sól og vor að unna.
Attum bjartar óskir,
ungir margt að vinna.
Betri mann að meta
mun jeg aldrei finna.
Hlýr af hjartans auði
hugur fann og skyldi
gróður veikan glæða
góður bróðir vildi.
Sál er vængjum vogar
viðkvæm hljóms að leita,
skyldi ástúð örfa,
ylja blænum heita.
Söng í sálu þinni
sólarstrengur fagur.
Ment og dýru máli
merktur er þinn bragur.
Hollur þjóð, og þrunginn
þungum undir straumi
hærra lífs, og huga,
heillar skáldsins draumi.
Heiðarlönd með lyngi,
lind í bláu rjóðri,
söng úr strengjum seiddi
sveit, og vafin gróðri.
Kvöld í kyrrum skógi.
Kirkja drottins þjóða,
varð þjer yrkisefni,
alt það fagra og góða.
Málið hreina og mjúka
móðir sem þjer kendi,
var þjer yndi orða
' auðugt gull í hendi.
Lífið sjálft og sólin
sælt af fögrum myndum,
vermai visku barmi
veig af guðalindum.
Land og þjóð að lofa
Ijóði og söngvum vígja.
Ættjörð, ástarkvæði
óma ljet þín gýgja.
Hennar veg þú vildir
virðing, frelsi og heiður.
Bundin vögguvjeum
var þinn hjartans meiður.
Ungur varstu og áttir
ennþá, glaða róminn.
Dáinn, — hjeðan horfinn,
heyri’ jeg skapadóminn.
Hugur brúar heima,
himinn athvarf geymir.
Ljóð og andi lifir.
Lífið engu gleymir.
Kjartan Ólafsson.
Badoglio óskar
frekari fregna
Badogliostjórnin hefir lýst
yfir, að hún hafi ekki fengið
neinar tilkynningar um það,
að Rússar eigi að fá þriðja hluta
ítalska flotans, hafi aðeins
heyrt það í frjettum. Enpfrem-
ur lýsir stjórnin yfir þyí, að
hún mupi rey.na - að afla . sjer
betri vitneskju um þessi efni.
'\Jdwerji óbripar:
'IjI' iIíKjíegci (iji
a
Heimsókn í „biðsal
dauðans“.
„BIÐSAL DAUÐANS“ kalla
gárungarnir biðstofu Áfengis-
verslunar ríkisins, en þar fá
menn, sem kunnugt er, undan-
þágur til svartadauðakaupa o.fl.,
en afgreiðslan, þar sem afhend-
ing áfengis fór fram,. er kölluð
„dýraríkið“, eftir að verð á á-
fengi var hækkað um helming í
september. Þetta er nú gaman-
sama hliðin á þessu máli, en þá
alverlegu, eða nytsömu má sjá
í ræðu fjármálaráðherra, sem
hann hjelt á Alþingi á dögunum.
Þar stendur að tekjur áfengis-
verslunarinnar hafi farið 12 milj-
ónir og 750 þúsund krónur fram
úr áætlun s. 1. ár. Sannarlega
ekki neitt að spauga með!
Nú er ,;biðsalur dauðans“ og
„dýraríkið" komið undir eitt og
sama þak í Nýborg, eins og frá
hefir verið skýrt í frjettum dag-
blaðanna. Blaðamenn, sem heim-
sóttu þessi húsakynni fyrir helg-
ina, urðu vísari um ýmislegt, sem
ekki hefir staðið á prenti áður.
•
Hærra verð — meiri
sala.
í SEPTEMBERMÁNUÐI s. 1.
var verð á öllu áfengi hækkað
um helming. Að sögn var þetta
gert til þess að reyna að draga
úr áfengiskaupum manna. En það
fór á annan veg. Það hafa verið
seldar fleiri flöskur eftir hækk-
uniná en áður. Það er sama hvaða
ráðstafanir eru gerðar til að
halda í áfengi við menn; þeir,
sem vilja drekka það, ná í það
á einhvern hátt. Þetta er reynsla
allra ]>jóða. Áfengisbann hefir í
för með sjer brugg og aðrar lög-
leysur.
Áfengisútsölunni var lokað hjer
í bænum 7. júlí 1941 og var lok-
uð framundir áramót það ár. En
þá hófust undanþágurnar svo-
nefndu. Fyrst í stað var það dóms
málaráðuneytið, sem veitti und-
anþágur til áfengiskaupa, en það
starf varð brátt svo umfangsmik-
ið, að skrifstofustjórinn í ráðu-
neytinu baðst undan því starfi
og tók þá starfsfólk áfengisversl-
unarinnar við. Margar skrýtnar
sögur eru sagðar frá undanþág-
unum fyrst í stað. Það er t. d.
sagan um mennina, sem bygðu
sjer sumarbústað og vildu fá á-
fengi* i „reisugildið". Þeir fengu
undanþáguna, en áfengið kostaði
meira en smíðaefnið í bústaðinn!
Sagan um Svarta-
dauðan.
ÍSLENSKA BRENNIVÍNIÐ,
sem Áfengisverslun ríkisins hef-
ir framleitt frá því að leyfður
var innflutningur sterkra
drykkja til landsins hlaut strax
nafnið Svarti-dauði er það kom
á markaðinn. Var nafnið dregið
af flöskumiðunum, sem eru
svartir og Ijótir. Sú saga hefir
gengið hjer á landi, að það hafi
verið góðtemplarar, sem rjeðu
því að þessi svarti miði var sett-
ur á flöskurnar og hafí það átt
að vera gagnsókn af þeirra hendi,
gerð í þeim tilgangi, að mönnum
litist ekki á drykkinn. En. þetta
er ekki rjett. Guðbrandur Magn-
ússon forstjóri sagði mjer, að
hann og teiknarinn, sem miðann
teiknuðu hefðu algjörlega einir
I ráðið gerð miðans.
I En miðinn hefir ekki skift
| neinu máli. Menn litu á innihald
| ið og kærðu sig kollótta um um-
búðirnar. Það eina, sem nafttið
Svarti-dauði gerði, var áð köhia
því inn hjá, útlendingum, að ís-
lendingar sjeu eiturbyrlarar, sem
ec^ci tiftnu l
drekki hræðilegan drykk, sem
nefnist svarti dauði (Black
dead). Höfundar æsifregna frá
íslandi í erlendum blöðum hafa
nefnt svartadauðann ásamt gas-
mjólk og skósvertulög sem eins
konar þjóðardrykki íslendinga.
ÞaS, sem góðtemplarar
fengu.
EN ÞAÐ var annað, sem góð-
templarar fengu framgengt í
sambandi við framleiðslu og sölu
brennivíns hjer á landi, og það
var, að ekki skyldi verða selt
brennivín á hálfflöskum.
Góðtemplarar hugsuðu sem
svo: Ámjóum þráðum læra hund
arnir að stela. Ef að menn geta
fengið keyptar hálfflöskur, læra
þeir að drekka stig af stígi og
ekki verður langt þangað til þeír
fara að drekka úr heilflöskum.
Þeir gleymdu því, að með heil-
flöskufyrirkomulaginu var ekki
um neitt byrjunarstig að ræða.
Templararnir gleymdu líka því
sem að minsta kosti sumir þeirra
ættu að vita, að hjer á landi er
sá siður landlægur, að þegar tek-
inn er tappi úr flösku, er setið
við, þar til lokið er úr henni,
hvort, sem það er heil- eða hálf-
flaska.
í pukri.
ÞAÐ HEFIR rjettilega verið að
því fundið, að Islendingar kynnu
lítt með áfengi að fara. En það
hefir líka verið illa haldið á á-
fengismálunum. Alt hefir verið
gert til að torvelda mönnum að
fá keypt áfengi. Það hefir m. a.
leitt til þess, að þeir menn, sem
hafa áfengi um hönd, þykjast
meiri menn en hinir, sem ekk-
ert eiga, þykjast himinn höndum
hafa tekið þegar þeir komast í
sopann og drekka meðan nokkur
dropi er til.
Reynsla annara þjóða í áfeng-
ismálunum hefir sýnt og sannað,
að pukrið er ekki rjetta leiðin í
þessum efnum. Þar sem áfengi er
frjálst er það notað meira í hófi,
en þar sem hömlur eru. En um
leið þarf að skapa sterkt almenn
ingsálit á því, að þeir menn sjeu
ekki í húsum hæfir,sem eru ölv-
aðir. Mannlegt eðli er ekki svo
frábrugðið á Islandi því, sem það
er annarsstaðar í heiminum.
Áfengið frjálst og burt með
pukrið. Þá fyrst er von til að
einhver regla komist á í áfengis-
málunum. Hinn ágæti læknir og
vísindamaður, Gunnlaugur Claes
sen, skrifaði um áfengismálin í
Heilbrigt líf, sem nýlega er kom-
ið út. Sú grein var birt hjer í
dálkunum. Þar er bent á rjetta
leið, í miklu vandamáli.
•
Núverandi sölufyrir-
komulag áfengis.
ÞETTA RABB um áfengismál-
in, í tilefni af heimsókn blaða-
manna í hinn nýja „biðsal dauð-
ans“, er orðið nokkuð langt. En
samt langar mig til að lokum, að
fara nokkrum orðum um núver-
andi sölufyrirkomulag áfengisins.
Hin svonefnda undanþágufyr-
irkomulag hefir gefist vel að
mörgu leyti. Með því er hægt að
hafa nokkurn hemil á að þeir
menn, sem illa fara með áfengi,
fái^það ekki, þó aldrei verði hægt
að fyrirbyggja til hlýtar, að
drykkfeldir menn nái í áfengi.
Það væri ekki heppilegt, eins og
er, að hafa opna áfengisverslun,
Sefn allir hefðu aðgang að, vegna
hirts óvenjulega ástands. En und-
ir eins og ástandið breytist,'ætti
að gefa-alt frjálst á ný.