Morgunblaðið - 07.03.1944, Blaðsíða 7
Þriðjudagur 7. œars 1944
M 0 R G U X B L A Ð I Ð
Kvenfrelsishetjan
Susan B. Anthony
DAG NOKKURN árið
1854 var hópur svipillra
karlmanna og fáeinar konur
saman komið í skuggalegum
sal í Chigago tíl þess að
hlusta á unga konu flytja
ræðu um furðulega hug-
mynd — lausn kvennanna.
Með ró og tíguleik hóf hún
mál sitt á þessa leið:
..Herrar mínir og frúr. Jeg
er Susan B. Anthony. og jeg
er hingað komin til þess að
mæla með auknu frelsi
handa kynsystrum mínum“.
Karlmannsrödd greip fram
í: „Eiga konur að ganga í
síðbuxum?“ Hláturskviða
fór um salinn. Óróaseggur
hrópaði: „Hvers vegna gift-
istu ekki?“ og kastaði um
leið tómat, sem lenti á
brjósti Susan. Þetta var
merkið, sem beðið var eftir.
Hvarvetna úr salnum rigndi
eggjum og rotnum ávöxtum
yfir einmana og varnarlausa
konuna.
Susan Anthony þurkaði
mesta óþverrann framan úr
sjer og af fötum sínum.
Hjelt hún síðan áfram ræðu
sinni eins og ekkert hefði í
skorist. Með alvöruþrung-
inni röddu grátbað hún á-
heyrendurna að hlusta með
sanngirni á mál sitt. Kyrð
komst á í salnum. Margir
áheyrendanna læddust
burtu, en fáeinir urðu eftir
til þess að tala við hana eft-
ir ræðuna.
Hún misti ekki
kjarkinn.
„ÞAÐ VAR góður fundur.
Mvrkrið er að víkja fyrir
ljósinu“, sagði Susan síðar,
er hún skýrði samherjum
sínum frá fundinum. Það
kom henni ekki á óvart, þótt
varpað væri að henni græn-
meti og eggjum. Það hafði
komið áður fyrir á því sex
ára tímabili. sem hún hafði
barist fyrir auknu frelsi
handa kvenfólkinu. Hvar-
vetna — frá ritstjórum, ráð-
herrum og stjómmálamönn-
um — mætti henni straum-
ur skops og skamma.
Þegar Susan Anthony var
við kenslu í Hardscrabble i
New York árið 1848, hafði
hún lesið um fund, er hald-
inn var til þess að krefjast
lögfullra og stjómmálalegra
rjettinda konum til handa.
Elizabeth Stanton og Lu-
cretia Mott voru leiðtogarn-
ir. Fundur þessi var nokk-
urskonar herkvaðning fyrir
Susan. í fimtíu og átta ár frá
þessum tíma helgaði hún líf
sitt þessari krossferð. Þetta
varð langvinnasta og um
leið einbeittasta barátta,
sem nokkur einstaklingur
hefir nokkru sinni háð fyrir
þjóðfjelagslegar framfarir.
Sjerhver forseti, alt frá Lin-
coln til Theodore Roosevelt,
tók í hönd þessa eldmóðs-
krossfara. Hún flutti fleiri
ræður á opinbemm vett-
vangi en nokkur önnur kona
sögunnár.
í þann mund, er hún hóf
baráttu sina, var heimilis-
faðirinn að lögum raunveru
lega herra og drotnari heim-
Eftir O. K. Armstrong
Grein þessi fjallar um amerísku kvenfrelsishetjuna
Susan B. Anthony, senri um fimtíu og átta ára skeiÖ
barðist af miklu harðfylgi fyrir auknum rjettindum kyn-
systrum sínum til handa. Greinin er þýdd úr ameríska
mánaðarritinu „Reader’s Digest“.
ilisins. Hann átti allar eign-
irnar, jafnvel fje og klæði
konu sinnar. Móðirin gat
ekki komið fram sem vernd-
ari barna sinna. Eiginmaður
inn gat eftir geðþótta skilið
konu sína eftir fjelausa. Kon
um var bannað að hafa af-
skifti af opinberum málum
eða jafnvel tala á opinber-
um vettvangi. Þær voru úti-
lokaðar frá öllum stöðum
nema tónlist og kenslu. Þær
voru einnig útilökaðar frá
allri æðri mentun.
Kvekarar bljesu kven-
rjettindunum í Susan.
FRELSISÁST Susen átti
rætjir sínar að rekja til
kvekara, en kvekarar veittu
mæðrunum jafnan rjett og
feðrunum á heimilinu. Hún
var fædd í Adams í Massa-
chusetts árið 1820. Faðir
hennar, Daniel Anthony,
var talinn róttækur í hópi
kvekara, því að hann hvatti
dætur sínar til þess að
syngja við rokkinn og leyíði
þeim jafnvel að dansa. „Þú
skalt fara eftir eigin höfði“,
sagði Daniel við Susen, og
varð sú ráðlegging mjög til
þess að móta skapgerð henn
ar.
Eftir að Susen Anthony
komst í kynni við frú Stant-
on, hætti hún allri kenslu,
og varði tíma sínum til þess
að skrifa greinar og skipu-
leggja fundi. Susan kom
fylgismönnum sínum í skiln
ing um það ,að kosninga-
rjetturinn væri aðeins hluti
af allsherjar lausn kvenn-
anna úr þeim viðjum, sem
á þær hefðu verið lagðar.
Djarflega setti hún fram
skoðun sína: Konur báru all-
ar borgaralegar skvldur.
Þær urðu að hlýða lögum
og greiða skatta. Þess vegna
áttu þær einnig að njóta
allra borgaralegra rjettinda.
Hún gekk hús úr húsi til
þess að vekja áhuga fólks
á þessu stefnumáli henn-
ar, en oft svöruðu jafnvel
konurnar sjálfar henni eitt-
hvað á þessa leið: „Mjer
þykir vænt um það, að jeg
á eiginmann, sem lítur eftir
mjer“.
Árið 1853 lagði Susan fyr
ir þing New York ríkis
fyrstu beiðnina um rjettindi
kvenna, sem nokkru sinni
hafði verið lögð fyrir lög-
gjafarráðstefnu. Gramur
þingmaður fór óblíðum orð-
um um hana sem þjóðfje-
lagsspilli og lýsti vfir því,
að konur hefðu ekki skyn-
semi til þess að 'skilja borg-
araleg mál. Gordon Bennett
rjeðist í blaði sínu, New
York Herald, með mikilli
hörku á það, sem hann kall-
aði „Kynblendingsverur dul
búnar sem konur“.
Án þess að láta skjóta sjer
skelk i bringu, hjelt Susan
áfram stöðugum ferðalögum
og talaði fyrir áheyrendum,
sem oft hrópuðu hana nið-
ur. Árið 1854 hafði þessi
krinolin-klæddi hvirfilbvlur
heimsótt 54 af 60 umdæm-
um New York ríkis, stofnað
kvenrjettindaklúbba í flest-
um þeirra o" flutt ræður í
tuttugu öðrum ríkjum. Hún
ritaði: „Við tölum í hlöðum
og bjálkakofum með fjala-
sætum og við lugtarljós, en
fólk kemur þó tuttugu míl-
ur vegar til þess að hlusta á
okkur“.
Henni liefir verið
boðin gifting.
SUSAN HAFÐI bylgjað
Ijóst hár, sem hún skifti í
miðju, og hafði ákveðna
drætti kringum munninn,
sem skyndilega gat leikið
bros um. Klæðnaður henn-
ar var mjög.aðlaðandi. And-
lit hennar virtist Ijóma, þeg-
ar hún talaði, og brún augu
hennar leiftruðu, er hún
flutti boðskap sinn. Margir,
sem komu til þess að gera
gys að henni, sátu þögulir
undir klukkutíma langri
ræðu hennar og hlustuðu
með eftirtekt á skemtilega
og máttuga rödd hennar.
Hópar karlmanna buðu
henni hönd sína, flestir til
'þess að geta þannig vakið
opinbera eftirtekt. Susan
þráði að eignast heimili, en
hugsjón hennar varð að sitja
fvrir öllu öðru. Vetur nokk-
‘urn bauð auðugur pipar-
sveinn henni þjónustu sína
með sleða sinn í nokkrar vik
ur, en þegar ákafi hans
megnaði ekki að fá hána til
þess að heita honum eigin-
orði, skildi hann hana dag
nokkurn cftir í hríðarveðri
við þjóðveginn.
Árið 1857 gengu þær frú
Stanton og ungfrú Anthony
fyrir New York þing. Hafði
þeim verið skýrt frá því, að
ítarlega myndi þar rætt um
kvenrjettindamálið, og þær
komu því þangað vongóðar
með þykkan stafla af bæn-
arskjölum. En löggjafarnir
gerðu þarna hrottalega og
skrípalega álvktun, þar sem
þeir lýstu yfir því, að kon-
urnar hefðu þegar fengið
rjettindi sín, „þar sem þær
veldu hvoru megin í rúm-
inu þær svæfu, fengju bestu
matarbitana, og vegna pils^
anna sinna, væri þeim leyft
að hafa meira svigrúnY én
karlmönnum“. Rjóð í kinn-
um hlustaði Susan á hlátra-
skelli löggjafanna.
Margir vina hennar hvöttu
hana til þess að hætta bar-
áttunni, því að hún væri von
laus. Hún svaraði með því
að efna til fundar í Troy þar
sem hún sagði: „Ekkert það
er vonlaust, sem er rétt“.
Þremur árum síðar sat hún
á áheyrendapöllum New
York þings og hlustaði á lög
samþvkkt, sem mæltu svo
fvrir, að giftar konur mættu
ráða eignum sínum. Þetta
var fyrsti sigur hennar á lög
gjafarsviðinu.
Fjöldafundinum
var hleypt upp..
SUSAN EFNDI nú til
fvrsta fjöldafundarins í
New York borg. Hún þurfti
að fá marga áhevrendur til
þess að geta staðið straum
af kostnaðinum. Það skorti
ekki, að fundurinn væri aug
lýstur — þótt fæstar auglýs-
ingar væru vinsamlega fram
settar — og salurinn var fuli
skipaður. En þegar fundur-
inn skyldi hefjast, tók hópur
óróaseggja að áreita ræðu-
mennina. Menn úr hópi á-
heyrendanna reyndu að
stöðva þá. Barist var með
hnefunum, konur féllu í ó-
megin, þegar karlmennirnir
kjaftshögguðu hverir aðra,
og mestallur áheyrendaskar
inn flý'ði.
Daginn eftir var Susan
svo févana, að hún gat ekki
einu sinni greitt hótelreikn-
inginn sinn. Klæddist hún
þá í sinn besta skrúða —
eins og hún ætíð gerði. þeg-
ar alvarlega bljes á móti —
og settist í herbergi sitt i
gistihúsinu við að lesa biblí-
una. Alt í einu var drepið á
dvr. Var þar kominn Wen-
dell Phillips.
„Vinur minn hefir nýlega
afhent mjer 1500 dollara íil
yðar nota7 og lofað 3500 til
viðbótar“, sagði hann.
Þegar svertingjum voru
veitt borgararjettindi og
kosningarjettur eftir borg-
arastyrjöldina, reyndi Susan
árangurslaust að fá sömu
rjettindi samþj'kt konum til
handa. Sumner, þingmaður
Massachusetts, sagði blátt
áfram: „Við vitum hvernig
svertingjarnir munu kjósa,
en við erum ekki vissir um
konurnar“.
Susan ritaði fylgismönn-
um sínum brjef, sem var
mjög einkennandi fyrir
hana. Þar sagði hún: „Það
virðist ekki vera um annað
að ræða fyrir okkur en berj-
ast áfram“.
Og þær börðust áfram.
Eftir að Susan hafði komið
kvenrjettindasambandinu á
laggilnar, lagði hún beiðni
um kosningarjett kvenna
fyrir hvert einasta ríkisþing
sem saman kom þau ár, sem
eftir vorU æfi hennar.
Konur fá kosningarjett.
UNDRAVERÐAR frjettir
bárust árið 1869. Fyrsta
löggjafarþing Wyomingrik-
is hafði veitt konum kosn-
ingarjett. Susan hafði flutt
ræðu í Cheyenne og nokkr-
ir þingmannanna, sem rnint
ust ræðu hennar, fjellust á
að veita konum þessi rjett-
indi, en aðrir greiddu atkv.
með málinu í gamni, því að
þeir treystu því, að lands-
stjórinn myndi ekki stað-
festa það. En landsstjórinn
staðfesti lögin, og óskaði
þinginu til hamingju með
það að hafa gert Wyoming
að fyrsta ríki heimsins, sem
veitti konum kosningarjett.
Á kjördegi árið 1872 kom
kvenfrelsishetjan á kjör-
stað og reyndi að greiða at-
kvæði. Er hún var handtek-
in og varpað í fangelsi,
vöktu tiðindin mikla athvgli
eins og hún hafði vænst. —
Þegar hún var dæmd í 100
dollara (650.00) sekt, svar-
aði hún með fýrirlitninu:
„Jeg mun aidrei greiða eyri
af þessari ranglátu sekt“.
Þar sem dómarinn var
hræddur við að gera hana
að meiri píslarvætti en
hún þegar var orðin, ljet
hann hana lausa.
Smám saman snerist
straumurinn Susan í vil, og
kröfur þær, sem hún hafði
sett fram, voru samþvktar
ein eftir aðra. Uppfinning
ritvjelarinnar stuðlaði að
því að koma konum inn í
skrifstofur og iðnaðinn. —
Samskólamentunin, sem Su-
san hafði barist fyrir, þrátt
fyrir ásakanir um það, að
hún væri að „glæða ósið-
semina", breiddist mjög út,
eftir að háskólarnir komu í
stað hinna sjerstöku
, kvenna-háskóla“. Löggjaf-
arnir tóku að veita konum
eignarjettindi og árið 1887,
veitti Kansasriki konum
kosningarjett í sveita-
stjórnarmálum. Nokkrum
árum síðar veittu Colorado,
Utah og Idaho konum full-
kominn kosningarjett.
Hár Susan var nú orðið
snjóhvítt, en hún stóð þó
enn hnarreist og talaði með
hinum gamla eldmóði. Efnt
var til mikillar hátíðar í
Washington í tilefni af 70
ára afmælisdegi hennar. —
Susan kom klukkutíma of
seint í veisluna. „Jeg var að
ræða við nokkra þing-
menn“, sagði hún hinum
fagnandi aðdáendum sínum
til skýringar.
Árið 1900 hafði hún farið
krossferð sína til hvers ein-
ásta ríkis í Bandaríkjunum
og til nokkurra annara
landa. í Englandi hafði hún
talað fvrir miklu fjöl-
menni, og Viktoría drotning
hafði boðið henni til te-
drykkju; Árið 1904 var hún
—■. alheimskvenhetjan —
viðstödd fyrsta alþjóðaþing
kvenna í Berlín. — Síðan
skundaði hún til Bandaríkj-
anna og talaði Theodore
Roosevelt á að staðfesta
kosningarjett kvenna. — Á
siðustu samkotnu hénnár í
Baltimöre árið 1906, hyítu
Framh'. a K síðu.