Morgunblaðið - 09.03.1944, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 9. mars 1944

Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjðrar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Arni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
t lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
„Innra ástand í Fram-
sóknarflokkn um “
ÞAÐ ER DÁLÍTIÐ GAMAN að glugga í Tímagimblin-
um frá Akureyri þessa dagana. Eftir að formaður Fram-
sóknarflokksins „út á við“ hætti „Tímavinnunni“ og fór
í „Dagvinnu“, eins og það var kallað, hefir Dagur gerst
nokkuð umsvifamikill, rjett eins og blaðið vildi taka upp
samkeppni við Tímann um túlkun „framsóknar-línunn-
ar“ hverju sinni. Verður ekki annað sagt, en að blaðinu
farist þetta við og við skemtilega úr hendi.
Tíminn er stöðugt að stagast á „milli-flokka-pólitík“
Framsóknarflokksins, sem tilverurjettur og höfuðtilgang-
ur flokksins grundvallist á. Samtímis er Dagur ekki
alveg á þeirri línunni. Þar segir nýlega í ritstjórnargrein
m. a.: „Það þarf ekki að ganga að því gruflandi, að hörð
átök verða um það milli stjórnmálaflokkanna, hvernig
verja beri hinum mikla stríðsgróða að stríðnu loknu. —
Þessi átök verða einkum milli Framsóknarflokksins og
Sjálfstæðisflokksins“. Ef til vill býst þá Dagur við því,
að t. d. Kommúnistaflokkurinn verði þess marg um tal-
aði milliflokkur milli Framsóknar- og Sjálfstæðisflokks-
ins!
En svo verður aftur að viðurkenna, að um hitt ber þeim
ekki á milli Degi og Tímanum, að reyna að hylja fúann
í Framsóknarflokknum, þá innri feyskju, sem þar hefir
verið að búa um sig.
Dagur tekur einnig í fyrnefndri ritstjórnargí’ein til
meðferðar uppástungu Egils Thorarensen kaupfjelags-
stjóra, um að leggja Framsóknarflokkinn niður, til at-
hugunar. Niðurstaða blaðsins af þeirri athugun er þessi:
„Það verður því að líta svo á, að umrædd uppástunga
sje borin fram í augnabliks fljótræði og án þess að hún
sje hugsuð niður í kjölinn. Ekki getur hún stuðst við innra
ástand í Framsóknarflokknum, því að ekki er vitað, að
nokkur málefnaágreiningur eigi sjer þar síað“!
Það hefir auðvitað ekki heldur stuðst við „innra ástand“
í Framsóknarflokknum, að formanni hans var úthýst hjá
aðal málgagn flokksins — eða hvað skyldi Dagur halda?
Það hefir svo e. t. v. heldur ekki stuðst við „innra á-
stand“ í Framsóknarflokknum að formannsembættinu
var skift í tvent, Jónasi lofað að flagga áfram með for-
mannstitilinn „út á við“, en Eysteinn titlaður „inn á við“,
sem formaður þingflokksins, — eða hvað heldur Dagur?
Nei, — Dagur veit ekki til að „nokkur málefnaágrein-
ingur“ hafi átt sjer stað í innri herbúðum Framsóknar!
Ef ritstjórar Dags vissu ekki betur, á þá jafnvel að trúa
því, að þeir hafi ekki einu sinni lesið áramótahugleið-
,ingar Jónasar Jónssonar í sjálfum Degi við síðustu
áramót? En eitthvað af þeim hljóðaði á þessa leið: „Sum-
arið 1942 buðu kommúnistar Framsóknarmönnum sam-
stjórn með sjer og Alþýðuflokknum--. Reyndi jeg
að gera alt sem unt var til að bjarga flokknum frá vísum
vanheiðri og ógæfu af því að ganga í náinn fjelagsskap
við kommúnista.-----Fór það þess vegna að vonum,
að þeir samflokksmenn mínir, sem höfðu vakandi áhuga
fyrir þessu samstarfi, höfðu samtök innan flokksins i
allan fyrravetur í því skyni að hindra það, að jeg yrði til
hindrunar þessari framkvæmd“.
Það kynni nú að vera, að Egill Thorarensen hefði ver-
ið nokkuð svipað sinnis í afstöðunni til kommúnista og
fram kemur í tilvitnuðum hugleiðingum Jónasar? Og e.
t. v. ríkir einmitt í þessum efnum nokkuð annarlegt
„innra ástand“ í Framsóknarflokknum. Það er yfirleitt
ekki hægt að hitta naglann betur á höfuðið, en að tala um
„innra ástand“ í Framsóknarflokknum nú, því að þar er
sannarlegt „ástand“. Þar er ýmist „inn á við“ eða „út á
við“! Hvort af því hljótast rassaköst, er menn hneigja sig
sitt til hvorrar handar í senn, er altaf nokkuð undir hæl-
inn lagt, en þó er það sannast sagna ekki alveg áhættu-
laust.
Barðstrend-
ingabók
„ATHUGANIR“ Kristjáns
Jónssonar frá Garðshúsum á
„aðfinslum“ mínum um Barð-
strending'abók, sem hann birtir
í Morgunblaðinu 29. jan. s.l.,
hafa verið helst til ónákvæm-
ar. Hann skrifar grein sína að
mestu út af þeim röngu for-
sendum, að það sjeu hjeraðs-
lýsingarnar (í grein sinni kall-
ar hann það sveita- og lands-
lýsingar), sem jeg sje að finna
að. Hvernig í ósköpunum mað-
urinn fer að komast að þeirri
niðurstöðu, er mjer ráðgáta.
Nei, það er um atvinnu- og
menningarlíf Patreksfirðinga,
sem mjer finst oflítið skrifað í
bókinni í samanburði við aðr-
ar sveitir sýslunnar, og það eru
svo sannarlega engar dylgjur
hjá mjer, eins og K. J. dróttar
að mjer, heldur er það einmitt
uppistaðan í grein minni. Þetta
ætti hverjum manni, sem les
grein mína, að vera vorkunn-
arlaust að sjá, jafnvel þó hann
tæki hana ekki til sjerstakrar
athugunar.
K. J. kannast við, að lýsing
Patreksfjarðar (verslunarstað-
arins) hefði mátt vera fyllri.
og hann kannast líka við, að
frásögn af hvalveiðunum fra
Tálknafirði hefði átt að vera í
bókinni. Hann getur þess einn-
ig, að hugsað hafi verið til ann
arar Barðstrendingabókar og
uppkast gert að efnisskipun,
og að þar á meðal sje hugsað
til sögu verslunarstaðarins á
Patreksfirði. Þetta er alt í sam
ræmi við það, er getur í „að-
finslum“ mínum. Vonandi verð
ur í þessari nýju bók lögð aðal
áherslan á frásagnir og lýsingu
af atvinnu- og menningarlíf-
inu, og mætti þá fljetta æfisögu
þætti einstakra manna inn í
þær frásagnir í stað þess að
skrifa þá sjerstaklega. Hugsa
jeg, að af því yrði rúmsparnað-
ur og að það gæfi betri heild-
arsvip.
Mjer var það ljóst, er jeg reit
,.aðfinslur“ mínar, að í þeim
fólst ádeila á útgefandann, en
mjer fanst þá, og finst enn, að
sú ádeila sje rjettmæt, og í
raun og veru hefir K. J. viður-
kent að svo sje, hvað aðalat-
riðin í grein minni snertir, eins
og jeg hefi bent á hjer að fram
an. Það er því afar leitt, að
hann skyldi -láta gremju sína
yfir því, að jeg gagnrýndi þetta
í óánægjutón, ná svo miklum
tökum á sjer, að hann ritar
grein sína í gremjutón, án þess
að athuga grein mína nógu vel
áður.
Jeg læt svo útrætt um þetta
frá minni hálfu, og óska hinni
fyrirhuguðu nýju Barðstrend-
ingabök allra heilla, í þeirri
von, að jeg og aði’ir átthaga-
tryggir Barðstrendingar verð-
um ánægðir með hana.
Jón Eiríksson.
Japanar auka flugher1j
London: — Ástralskir fregn-
ritarar hafa giskað á það, að
Japanar hafi á síðasta ári auk-
ið flugher sinn í Kína um alt
að 200%. Gera: þeir þetta til
þess að berjast gegn auknum
aðgerðum ameríska fjughers-
ins í Kína, eða 14. flughersins.
\Jíkverji óbripar:

ijr dciQie
CLCý'L@CýCL
LVILL
Reuter.
LESENDUR MORGUNBLAÐS
INS kannast vel við nafnið
Reuter. Þeir fá á hverjum degi
frjettir af alheimsviðburðum frá
þessari merku og ábyggilegu
frjettastofu. Miljónir manna um
allan heim treysta á frjettir
Reuters og það hafa menn lært
af 100 ára reynslu, að Reuter
leggur aðaláherslu á að flytja
sannleikann og um leið hitt, sem
allar frjettastofnanir og frjetta-
blöð keppast um, en það er að
vera fyrstir með frjettirnar.
Ástæðan til þess að jeg geri
Reuter að umtalsefni er sú, að
bráðlega verður sýnd kvikmynd
í Tjarnarbíó, sem lýsir stofnun
Reutersfrjettastofunnar og þátt-
um úr lífi stofnanda hennar,
Júlíusar Reuters. Þetta er amer-
ísk kvikmynd og aðalhlutverkið,
Reuter, leikur hinn góðkunni
skapgerðarleikari, Edward G.
Robinson.
Byrjaði með brjefa-
dúfna-þjónustu.
ÞAÐ VAR á árunum 1840—
1850, sem hinn ungi Reuter hóf
frjettastarfsemi sína í Þýskalandi
og Belgíu. Það var áður en sím-
inn varð álgengur að Reuter setti
upp brjefdúfna-þjónustu sína.
Frjettir bárust þá ekki fljótar
milli staða, en hesturinn gat far-
ið. Reuter notaði fiwgleiðina.
Fyrst í stað voru menn mjög van-
trúaðir á þessa starfsemi, eins
og mönnum hættir við með allar
nýungar. En Reuter fullvissaði
nokkra kaupsýslumenn um að
hann gat komið til þeirra frjett-
um um kaupsýslumál frá höfuð-
borgum Evrópu á skemri tíma
en þeir höfðu áður getað fengið
þær og þannig var Reutersfyrir-
tækið stofnað. Fyrst í stað tók
Reuter eingöngu að sjer að flytja
kaupsýslufrjettir. En einu sinni
er hann var staddur í París og
Napoleon III. ætlaði að halda
ræðu, datt honum í hug, að síma
ræðuna til London og þar með
var frjettastofa Reuters orðin til.
0
Erfiðleikar.
EN REUTER náði ekki tak-
marki sínu fyrirhafnarlaust. Oft
leit illa út fyrir honum og frjetta
stofu hans og ekki annað sýni-
legt, en að alt ætlaði að fara um
koll. Sjerstaklega var útlitið
ljótt, er keppinautur Reuters,
Anglo-Irish-frjettastofan ljet á
laun byggja símalínu frá Cork í
írlandi og gat á þann hátt verið
tveimur stundum á undan Reu-
ters með Ameríkufrjettir. En
Júlíus Reuter gafst ekki upp.
Hann fann upp nýja aðferð til að
ná frjettum frá Ameríku á undan
keppinautum sínum. Hann ljet
á laun setja upp símalínu frá
Cape Clear sem var fyrsti stað-
urinn, sem Ameríkuförin fóru
framhjá, er þau komu til Evrópu
Frjettabrjefum Reuters var
varpað frá skipinu í dufli og hrað
skreiður bátur frá landi sótti
frjettaduflin, en frjettirnar síðan
símaðar beint til London. Á
þenna hátt varð Reuter nokkrum
klukkustundum á undan keppi-
nautunum með Ameríkufrjett-
Fregnin um dauða
Lincolns.
R EUTERS-FR JETTASTOFAN
fjekk á þennan hátt fyrstu fregn
irnar, sem til Evrópu bárust um
mórð Abrahams Lincolhs forfeeta.
Það varð uppí fótur og fit í Lond
ón þegar. frjettin var birt. En
ameríski sendiherrann gat ekki
staðfest fregnina og benti á, að
pósturinn með síðasta Ameríku-
fari væri ekki kominn til Cork
ennþá.
Flestir hjeldu að Reuter hefði
búið til fregnina, til að reyna
að bjarga sjer og frjettastofu
sinni. Það gekk svo langt, að það
átti að fara að gera fyrirspurn
um frjettina í breska þinginu, en
þá barst fregnin með póstskipinu
og Reuter hrósaði sigri, eins og
svo oft bæði fyrr og síðar.
•
Sanpleikur og flýtir.
JÚLÍUS REUTER lagði fyrst
og fremst áherslu á tvent i
frjettaflutningi sínum: Sannleik-
an og flýtirinn. Síðan hefir þetta
tvent einkent Reuters-frjettastof-
una og aðrar frjettastofur og
frjettablöð, sem einhvers meta
virðingu sína, hafa sett sjer sama
markmið.
Almenningur á rjett á að fá
frjettir sagðar á hlutlausan hátt.
En almenningur á líka þann rjett,
að frjettirnar sjeu sagðar sannar
og að þær sjeu birtar eins fljótt
og mögulegt er. Góður frjetta-
maður verður að segja allar
frjéttir, hvort sem þær eru góð-
ar eða slæmar.
Kvikmyndin um æfistarf Júl-
íusar Reuters er vel gerð og hún
á erindi til allra, sem vilja skilja
það þjóðnytjastarf, sem felst í
heiðarlegum frjettaflutningi. Fvr
ir blaðamenn er æfi Reuters fyr-
irmynd, sem þeir ættu allir að
keppast um að líkjast.
•
Ný myntslátta fyrir
lýðveldisstofnunina.
UM NÝJA ÍSLENSKA MYNT
í tilefni af lýðveldisstofnuninni í
vor skrifar „Þrúðnir“ alllangt
mál. Hugmyndir hans um þetta
efni eru tvenskonar. Hann talar
um að slegnir verði. hátíðarpen-
ingar, eða minnispeningar, líkt
og gert var á Alþingishátíðinni
og vill hann láta efna til verð-
launasamkepni meðal íslenskra
listamanna um gerð þeirra. Seg-
ir hann, sem rjett er, að margir
myndu vilja slíka peninga til
minningar um merkasta atburð
í sögu þjóðarinnar á nærri 7 öld-
um.
Hin hliðin á hugmynd Þrúðnis
er sú, að slegin verði ný mynt og
að þeir peningar, sem settir verða
í umferð á þessu fyrsta lýðveldis
íslenska ríkisins verði áletrunin
,,17. júní 1944“. Yrði þá þessi
gjaldmiðill um leið minníspen-
ingar um hátíðina.
0
Lýðveldisfrímerkin.
ÞRÚÐNIR fer að lokum nokkr
um orðum um. ný frímerki, sem
jeg benti á ádögunum, að ætti að
gefa út í tilefni af lýðveldisstofn
uninni. Segir svo um það mál:
„Jeg sje að þú hefir verið að
hugsa um útgáfu lýðveldisfrí-
merkja. Mjer hefir dottið þao
sama í hug, en taldi það svo
sjálfsagt, að póststjórnin notaði
tækifærið, að ekki tæki að minn-
ast á það. Póststjórnin hefir gef-
ið út ný frímerki að tilefnum,
sem minni hafa verið, eða svo
hefir víst „frímerkjakonungun-:
um“, fundist, ef jeg man rjett um
aðfinslur þeirra um of öra útgáfu
nýrra frímerkja“.
Það munu feiri taka í sama
streng og Þrúðnir. Vil jeg aðeins
bæta þessu við. Það er ekki langt
til 17. júní. Þingnefndin, sem'
hefir verið falið að sjá um hátíða
Ihöldin má 'vita, að tíminh reynist
henni síst of rúmUr til undirbún-
ings hátíðahalda, ef þau eiga að
vera okkur til sóma.