Morgunblaðið - 09.03.1944, Blaðsíða 7

Fimtudagur 9. mars 1944
M 0 R G U X B L A Ð I Ð
7
Forleikurinn að innrásinni í Danmörku
Fyrsta brjefið.
ÞAÐ FYRSTA þessara
brjefa er dagsett þann 4.
apríl 1940 og sent með sjer-
stökum sendiboða til Dan-
merkur. Brjefið er stílað til
utanríkisráðherrans, eins og
öll hin brjefin, og er svo-
hljóðandi:
„Hjer með hefi jeg þann
heiður að tilkjmna yður, að
sænski flotamálafulltrúinn
kom í dag til flotamálafull-
trúa danska sendiráðsins og
gaf honum þær upplýsing-
ar, sem í stuttu máli fylgja
hjer á eftir. Hafði hann þær
frá algerlega áreiðanlegum
heimildum innan yfirher-
stjórnarinnar þýsku:
1) Framundan er „innrás“
í Danmörku, sem fram á að
fara í næstu viku.
2) Samhliða, eða ef til vill
nokkru seinna, er í undir-
búningi innrás í Holland og
ef til vill einníg Belgíu.
3) Líkur eru til þess, að
hernaðaraðgerðirnar færist
því næst til Suður-Noregs.
4) Engar upplýsingar eru
fyrir hendi um hugsanlegar
fyrirætlanir gagnvart Sví-
þjóð.
5) Sannanir eru fvrir
hendi um samsöfnun hers og
skipa (samtals um það bil
155.000 smálestir) í Swine-
múnde. Hafa skipin verið
fermd að nokkru leyti, en
hafa ekki lagt úr höfn.
Frjettir hafa borist um það,
að ákveðnar sveitir sjeu
þjálfaðar í gasárás, og hefir
þetta alloft vakíð ugg meðal
hermannanna. Gera má ráð
fyrir skefjalausri hergagna-
notkun.
Sænski flotamálafulltrú-
inn skvrði frá því að sænska
sendiherranum hefði verið
skýrt frá málavöxtum, og
hefði hann mælst til þess, að
sendiherrann skýrði mjer
frá því, sem hjer fór á und-
an.
, Skömmu eftir þessa heim
sókn kom hollenski fiota-
málafulltrúinn til fundar við
flotamálafulltrúann
(danska) og gaf honum upp-
lýsingar, sem gengu að
mestu leyti í sömu átt.
Hann skýrði frá því, að
upplýsingarnar væru frá
mjög áreiðanlegum heim-
ildum í hópi þýskra her-
foringja, sem áður hefðu að-
varað Holland, og sem óá-
nægðir væru með rikjandi
stjórnarfar.
Aðspurður bætti hann því
við, að enda þótt hann ekki
gæti fullyrt, að hve miklu
leyti þessi áform myndu
framkvæmd, þá væri hann
sannfærður um sannleiks-
gildi upplýsinganna, hvað
snerti innihald þessara ráða
gerða. Hann spurði, hvort
Danmörk hefði vígbúist, og
bað um að fá vitneskju um
það, sem sendiráðið kynni
að komast á snoðir um.
Jeg sendi utanrikisráðu-
neytinu síðan ritsímaskeyti
samkvæmt nr. 25.
Jeg er í vafa um það, að
hve miklu leyti jeg á munn-
lega að nefna þessar upp-
lýsingar við utanríkisráðu-
Brjef
isstjórninni ráð um það,
hag-
Zahle, sendiherra, til utanríkis-
7 7 nvta þau tækifæn, sem a
» . . II standið skapar. Það er held
ráðuneytisins danska
'Jf'T m
tyin grem
Brjef þau, sem hjer birtast í íslenskri þýðingu, gefa
gtöggar upplýsingar'um forleikinn að innrás Þjóðverja í
Banmörku S. apríl 1940. Sýna þau, að bæði norska,
danska og sænska ríkisstjórnin höfðu alinákvæmar upp-
lýsingar um árásarfyrirætlanir Þjóðverja, og Ieiða einnig
skýrt í Ijós, að árás Þjóðverja á Danmörku og Noreg stóð
ckki í neinu sambandi við tundurduflalagnir Þjóðverja
í norsltri landhelgi. Brjef þessi biríust fyrir nokkru í
sænska blaðinu „Nu“.
neytið eða ríkisritarann, að
því er varðar raunverulegt
efni þeirra, auðvitað þó án
þess að geta heimilda. Ef til
vill mun sá síðar nefndi
vegna persónulegs sam-
bands við mig, eiga erfitt
með að leiða hjá sjer að
svara. Frekari leiðbeiningar
kærkomnar . . .“.
í lok brjefsins getur sendi
herrann þess, að brjefið sje
sent flugleiðis með Schön,
sendiráðsritara, og biður
hann ráðherrann að senda
hann til baka strax daginn
eftir. Sem eftirskrift bætir
hann við:
„Eftir að þetta brjef er
ritað, hafa mjer borist frjett
ir um það, að norska sendi-
ráðinu hafi börist svipaðar
upplýsingar. Heimildarmað-
ur þess er sagður vera borg-
ari hlutlauss ríkis. Að öðru
deyti höfum við ekki til-
kvnt hvor öðrum neitt um
heimildir okkar“.
Annað brjefið.
STRAX BAGINN eftir send
ir sendiherrann ráðúnevtinu
annað brjef. Er það einnig
sent með sjerstökum hrað-
boða og merkt „algert trún-
aðarmál“. Helstu atriði
brjefsins eru þessi:
„.. . Hinn sænski starfs-
bróðir minn fjekk á þriðju-
sendiherra Richert við að
eggja fram síðari fyrirspurn
ina. Honum hafði um morg-
uninn verið skýrt frá því,
að ríkisritarinn gæti ekki
veitt honum viðtal eftir mið
degi, heldur aðeins skamma
stund um hádegisbilið. Á-
stæðan var sennilega mikil
ráðstefna hjá ríkiskanslar-
anum seinni hluta briðju-
dags, þar sem helstu ráð-
herrarnir voru einnig \ ið-
staddir.
Það er á engan hátt ætl-
un mín að veikja þann
kvíða, sem fyrri upplýsing-
ar hafa vakið, er jeg bendi
á þann möguleika, að þýska
ríkisstjórnin hafi búist við
róttækari hernaðaraðgerð-
um bandamanna án tillits til
rjettinda hinna hlutlausu
dönsku og norsku þjóða, og
undirbúningur þessi hafi því
verið gerður til þess að vera
við öllu búnir, en frekari að-
gerðum nú frestað eftir
ræðu breska forsætisráð-
herrans, sem var hógværari
en maroir höfðu gert ráð
fyrir. Eins og ráðherranum
mun kunnugt, höfum vjer á
undanfarandi mánuðum
styrjaldarinnar verið sjón-
arvottar að mörgum áform-
um Þjóðverja í vestri, sem
gerð hafa verið, en ekki erm
framkvæmd“.
dagsmorgun — eftir að hafa
gefið ríkisstjórn sinni þær j Sendiherrann hveíur
upplýsingar, sem jeg í einka stjórnina að vera við
brjefi (það brjef finst nú öllu búna.
ekki í skjalasafni utanríkis- SENDIHERRANN vekur
ráðuneytisins), er flotamála síðan athygli ráðherrans á
fulltrúinn afhenti yður,! því, að varhugavert geti ver
hafði látið sendiherranum í ið að treysta um of á upp-
tje — skipun um að leggja1 lýsingar hinna „óánægðu
eftirfarandi fyrirspurnir j heríoringja“, því að ef til
fyrir ríkisritarann: 1) Hvað vill geti hjer verið um gildru
rjett væri um undirbúning- j að ræða, sem eigi að fá Dani
inn í Stettin og Swine- j til þess að aðhafast eitthvað,
múnde, og 2) hver ætlunin er rjettlætt gæti frekari að-
væri með þessum aðgerðum. j gerðir. Ennfremur segir
Hann lagði aðeins fram fvrri j sendiherrann í brjefi sínu:
spurninguna, því að hún I ,.Það er hugsanlegt, að
hafði mjög alvarleg áhrif á þýska ríkisstjórnin trúi á
um að veita slikum aðgerð-
um mótspyrnu. Það er aug-
ljóst, að Svíþjóð bæði vildi
og gæti veitt slikri innrás
mótspjmnu. Um það getur
þýska ríkisstjórnin varla
verið í vafa.
Eins og augljóst er af því,
sem hjer fór á undan, hefi
jeg aðstöðu til að skýra frá
staðrevndum — eftir því
sem þær virðast vera -— en
get þó ekki af þeim dregið
hlutlægar ályktanir meira
eða minna alvarlegs eðlis.
Jeg tel mjer skylt að láta
i ljós þá skoðun, að hin kon-
unglega ríkisstjórn ætti á
engan hátt að varpa frá sjer
þeirri hugsun, aö ástandið
gæti verið hið alvarlegasta,
eða verði það innan fárra
daga eða klukkustunda. í
fullri lotningu virðist mjer
því vera kominn tími til þess
að taka sem allra fyrst til
nákvæmrar yfirvegunar
hvað aðhafast skuli við hin-
ar mismunandi hugsanlegu
stigbreytingar, sem kunna
að verða í þróun málánna.
Jeg vil einnig bæta því
við, að mjer er kunnugt um
það, að danskir blaðamenn
hjer eru órólegir vegna þess,
að þeir hafa á óvenjulegan
hátt verið útilokaðir frá hin
um venjulegu opinberu sam
böndum, sem gagnstætt verið sá styrkur, sem banda
venju hafa ekki einu sinni menn hefðu getað lagt fram
lagt fram mótmæli gegn á- (í finsk-rússneska stríðinu —
kveðnum ummælum | hugsanlega með notkun
danskra blaða. t. d. ekki skandinavisks landsvæðis —
frjett þeirri, sem í gær var er ástæða til að geta sjer
birt í „Nationaltidende“ frá þess til, að undirbúningur-
ur ekki ætlun mín að láta í
ljós neina bjartsýni, þegar
jeg leyfi mjer að leggp
fram eftirfarandi álit mitt:
Jeg sje ekki að danskt
sjó- og landyfirráðasvæði —
eins og hemaðaraðstaðan er
nú — geti haft aðra bvð-
ingu en sem bækistöðvar
fyrir flugvjelar og kafbáta
— annars vegar sem nálæg-
ari stöðvar til árása, hins
vegar sem hafnir og legu-
stöðvar fyrir flota, sem hefði
það hlutverk að tryggja sjó
samgöngur frá Líðandisnesi
til Helgolandsflóa, eða til
þess að loka Skagerak. Not-
kun dansks landsvaúiis í
þessu skyni er ekki sier-
stáklega glæsilegt, þegar ht
ið er á skoi't hafna og — að
minsta kosti í bili — skort
flugvalla.
Ráðherrann mun í lotn-
ingarfullu brjefi mínu . . .
hafa veitt athygli upplýsing
um um skipsfermingu her-
styi’ks o. s. frv. Mjer virð-
ist, að notkun þessa skipa-
stóls sje ekki nauðsynleg við
hugsanlega árás á Dan-
mörku, þar sem á landi er
auðvelaur og óhindraður að
gangur að þeim hluta lands
ins, sem á þessu stigi máls-
ins virðist eðliiegast að komi
til athugunar.
Ef það er rjett — sem jé?g
hefi heyrt að þýska stjórnin
álíti — að vanmetinn hafi
rikisritarann, sem gaf það
svar, að hann hefði enga
hugmynd um slíkan undir-
búning, og enda þótt hann
gæti fengið orðróminn um
þetta staðfestan, þá gæti
þann möguleika, að Bretar
gangi á land í Narvik og
haldi síðan þaðan inn í Sví-
þjóð í áttina til Kiruna, en
það er áætlun, sem mjer
virðist helst eiga heima í
hann ekki gefið upplýsing-,. heimi imyndunaraflsins; En
ar um herflutninga i landi,ef þessu er þann veg farið,
sem ætti í styrjöld. Eftir að gætu ráðstafanir þessar ver-
hafa fengið þetta svar, hætti ið gerðör með það fvrir aug-
enskum heimildum um hern
aðarundirbúning við þýsku
Eystrasaltsströndina . ..“.
Þriðja brjefið.
SENDIHERRANN sendir
enn trúnaðarbrjef til utan-
ríkisráðherrans þann 6.
apríl. Þar segir sendiherr-
ann:
„.. . Af síðustu tilkvnn-
inn á þýsku Eystrasalts-
ströndinni sje öllu fremur
ætlaður til öflugrar sóknar
inn á norskt landsvæði, ef
herstvrkur bandamanna
skjddi taka sjer bækistöðv-
ar á land- eða sjóyfirráða-
svæði þess lands. Mjer
skilst, að þýska ríkisstjórn-
in hafi nú undanfarið tvisv-
ar leitt athygli norsku
ingu minni mun ráðherrann stjórnarinnar að því, að
hafa gert sjer Ijóst, að iegjslíkar aðgerðir af hálfu
sem stendur tel ekki heppi-1 bandamanna myndu hafa í
legt að framkvæma gefnar för með sjer tafarlausar
skipanir um að snúa mjer til
þýsku ríkisstjórnarinnar
vegna hernaðarundirbún-
ingsins á Eystrasaltsströnd-
inni.
Ástæðurnar eru þessar
1) Litlar líkur eru til að
fá greinilegt svar.
2) Fyrirspurn auðveldar
— ef til vill óþægilegt —
svar, og loks —
3) get jeg, sem hefi und-
irritað ekki-árásarsamning-
inn — vegna hættu við að
vera hæddur af almenningi
— ekki algerlega gengið
fram hjá honum og ákvæð-
um hans, sem þó í bráð og á
vissum sviðum hefir reynst
virkur. Það veikir gildi al-
þjóðasamningá, ef- þeim er
sýnt vantraust.
Það er ekki mitt hlutvér/c
— óspurður —p- að gefa rik-
gagnráðstafanir
af Þjóð-
verja hálfu.
J gær var í fyrsta sinn
sýnd kvikmynd af hlutdeild
þýska flughersins í stríðinu
við Pólverja. Hún sýndi
hvernig þetta stóra land,
sem á friðartímum hafði
þrjátíu herfylki undir vopn-
um, á átján dögum breytt-
ist í rjúkandi rústir. Göring,
sem boðið hafði til sýning-
ar þessarar sendiráðsfor-
stjórum og hermálafulltrú-
um með frúm sinum, var að
lokum sýndur á hvítu tjald-
inu ásamt ummælum hans
um hina tvímælalausu eyði-
leggingu, sem biði Englands.
Síðasta myndin var landa-
brjef af Englandi, sem
stækkaði sífelt meir , og
sundraðist að lokum af
sprengingu ...“.