Morgunblaðið - 16.03.1944, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 16. mars 1944,
HVAÐ ÞARF TIL AÐ TRYGGJA REYK-
VÍKINGUM NÆGILEGT RAFMAGN
Skýrsla
frá Steingrími Jónssyni
rafmagnsstjóra
Hættur fiðluleifc
í bráð
Steingrímur Jónsson raf-
rnagnsstjóri hefir nýlega sent
bæjarráði skýrslu um athug-
anir hans á því nauðsynjamáli,
hvað gera þarf á næstunni til
þess að auka rafvirkjun bæjar-
ins, svo trygt sje að hjer verði
nægilegt rafmagn á næstu ár-
um, enda þótt kröfur og þarfir
manna til rafmagns aukist
jafn hröðum skrefum og þau
hafa gert.
í gær átti blaðið tal við Stein
grímu um þessi mál, og spurði
tíðindamaður blaðsins hann m.
a. um það, hve rafmagnsfram-
leiðslan hafi aukist ört síðan
stöðin við Ljósafoss var reist
Fyrsta árið, sem Ljósafoss-
stöðin starfaði, það var árið
1938, var rafmagnsframleiðsl-
an .í Elliöaárstöð og Ljósafoss-
stöðínni samanlagt 16 miljónir
kilowattstunda, en árið 1943
var hún rúmlega fjórföld, eða
68 miljónir kílówattstundir.
— Var búist við því í upp-
hafi, að rafmagnsþörfín ykist
svona mikið?
— Það er erfitt að gera sjer
glögga grein fyrir því, hvemig
þróunin verður í þeim málum
fram í tímann. En ggrt var ráð
fyrir, að svo kynni að fara, að
bæta þyrfti 3. vjelasamstæð-
unni við Ljósafossstöðina að 5
árum liðnum frá 1938, og yrði
hún þá jafnstór þeim tveimur,
sem fyrir eru. En sú vjelasam-
stæða, sem nú er sett þar upp,
er um 8000 hestöfi, en þær sem
fyrst voru settar upp, eru 6250
hestöfl hver.
Nú er um það rætt, að sjá
þurfi úthverfum bæjarins fyrir
rafhitun, er fá ekki afnot af
Hitaveitunni, og atvinnurekstr-
inum fyrir auknu rafmagni fyr-
ir vinnuvjelar og til annara
nota.
Auk þess verður Sogsvúrkj-
unin að sjá nálægum hjeruðum
fyrir rafmagni, eftir því sem
hjeruðin geta annast að leiða
ráfmagnið til sín, og jafnóðum
ög hægt verður að framkvæma
þau verk.
— Hvernig verður aðstaðan
í rafmagnsmálunum eftir að
nýja vjelasamstæðan í Ljósa-
fossi verður komin í notkun?
— Þá höfum við yfir að ráða
nál. 25 þúsuna hestöfium. Ef
eftirspurnin eftir rafmagni og
þörfin fyrir rafmagn eykst eins
hröðum skrefum næstu missiri,
eins og reynslan hefir orðið síð-
an árið 1938, þá verður full-
ásett á þessi 25 þúsund hestöfl
næsta vetur.
En ein meginorsök þess, hve
rafmagnseyðslan hefir aukist
undanfarin ár, er það, að raf-
magn til hitunar hefir verið
«elt svo ódýrt, að sú upphitun
hefir verið ódýrari en kola-
hitunin.
Að sjálfsögðu er það imjög
vafasamt fyrir bæjarfjelagið,
eð dreifa rafmagninu út til her
bergjahitunar í svo stórum stíl,
að hörgull verður á rafmagni
fyrir atvinnurekstur.
Á hinn bóginn er það gott
fyrir iðnaðinn að rafmagn verði
notað í framtíðinni í allstórum
stil til hitunar, því sú notkun
Ijettir undir með aukinni virkj
un, er kemur iðnaðinum að
gagni.
Taka þarf strax upp það mál,
hvernig leysa á bæstu viðbót-
arvirkjun, eða hvernig auka á
rafmagnið á næstu árum. Ljósa
foss er fullvirkjaður nú eins
og hann er. Og þá er um þrjár
leiðir að ræða:
Að ráðast í nýja virkjun í
Soginu, og tel jeg eðlilegast að
næst verði tekinn Kistufoss og
Irafoss, en þeir verða virkjaðir
saman. Verður þar næsta orku-
verið við Sogið. Efsta fallið upp
við Þingvallavatn tel jeg að
ýmsu leyti erfiðara til virkj-
unar.
En ný virkjun við Sogið
verður undir núverandi kring-
umstæðum óhóflega dýr. Stór
aflstöð við neðsta fallið myndi
með núverandi verðlagi kosta
tugi miljóna. Ef í hana yrði
ráðist nú, þá myndi af því leiða
það, að við gætum ekki lengur
búið við svipað því eins lága
rafmagnstaxta, eins og hjer eru
nú, bæði vegna þess að sú
virkjun yrði stórfeldari en not
verða fyrir á næstu árum, og
stofnkostnaðurinn yrði alveg
óeðlilega hár.
Þess vegna hefi jeg hugleitt
tvær aðrar leiðir. Önnur er sú,
að virkja fallvatn, sem er ekki
eins stórt eins og Sogið, þar
sem stofnkostnaður yrði við-
ráðanlegri á meðan verðlag er
eins hátt og það er nú, og kæmi
slík stöð þá í framtíðinni til
að vera varastöð Rafveitunn-
ar, ef eitthvað bæri út af með
Sogsveituna.
Þriðja hugsanlega leiðin er,
að setja upp rafstöð hjer í bæn-
um, sem rekin yrði með olíu-
kyndingu, og yrði hún rekin í
samstarfi við Sogsvirkjunina.
Mönnum, sem eru eígi kunn-
ugir rafmagnsmálum. kann að
finnast það einkennilegt í fljótu
bragði, ef bygð yrði hjer olíu-
kyndingarstöð, þar sem eins
mikið vatnsafi er fyrir hendi
og hjer er.
En slík stöð yrði fyrst og
fremst bygð sem varastöð, til
þess að grípa til, þegar mest er
rafmagnsþörfin, og þyrfti í
framtíðinni ekki að vera rekin
nema tiltölulega fáar klukku-
stundir á ári.
Reynslan hefir sýnt, þar
sem rafvirkjanir eru lengra
komnar og eldri en hjer, að það
er einmitt hægt að fá ódýrast
rafmagn til almenningsnota,
með því að reka olíukynding-
ai'stöðvar í samstarfi við vatns-
orkuver. Vatnsafiið, sem not-
ast jafnt og þjett alt árið, þarf,
að vera svo mikið, til þess að
það fullnægi þörfum manna
þær stundir ársins, sem þörfin
er mest, að mikill hluti vatns-
aflsins fer forgörðum, allar
þær stundir, sem rafmagnsþörf
in er ekki upp á það mesta. En
þegar menn hafa aukastöð, sem
er ódýrara að byggja en vatns-
orkuverin, til þess að grípa til,
þegar þörfin er raest, þá geta
meðalafnot af vatnsaflsstöðvun
um orðið mikið meiri.
— Hve langan tíma tekur að
koma upp viðbótarstöðvum?
— Nýtt orkuver við Sogið er
ekki hægt að byggja á styttri
tíma en 4—5 árum, frá því að
undirbúningur er hafinn. En t.
d. olíukyndingarstöð ætti að
vera hægt að byggja á 1—2 ár-
um, ef vjelar fengjust til henn-
ar. Og stofnkostaður hennar
yrði sennilega helmingi lægri
á hvært hestafl, en í aflstöð við
Sogið, Auk þess myndi slík
stöð skapa öryggi fyrir notend-
ur, því til hennar væri altaf
hægt að grípa, ef bilanir koma
fyrir t. d. á háspennulínum að
austan.
— Hve stór ætti slík stöð að
vera?
— Öruggast væri, að hún
yrði það mikil, að frá henni
gæti fengist eins mikil orka og
flutt er með einni leiðslu að
austan. En jeg tel sjálfsagt að
lögð verði ný lina frá Sogi, um
leið og Kistufoss-fallið verður
virkjað.. Svo þá yrðu þær tvær.
Olíukyndingarstöðin ætti að
framleiða um 20000 hestöfl
fullbygð.
— Herskylda
Quislings
Framh. af bls. 1.
grímuklæddri herskyldu með
algjörri mótspymu. Við göng-
um ekki á vald Þjóðverjum
með aðstoð Quislings. Það bend
ir margt til, að nú sje verið að
undirbúa skrásetningu 30.000
ungra Norðmanna, til hinnar
svonefndu vinnuskyldu. En
enginn má koma til skrásetn-
ingar. Allir verða að neita að
láta skrá sig, því það er ljóst,
að þegar menn hafa einu sinni
verið skráðir í vinnuþjónustuna
eru þeir ekki lengur sjálf síns
ráðandi.
Þá er sagt, að Quislingar hafi
í úyggju að skrá 20.000 konur
til kvennavinnuþjónustu. Þar
má heldur enginn láta skrá sig,
segir í dagskipaninni.
Hver einasti maðpr verður að
berjast gegn þessu. Það er al-
vara og vegna fósturjarðarinn-
ar verða allir Norðmenn að
sýna festu og samhug. Það er
eina leiðin til að bægja hættu
hinnar grímuklæddu herskyldu
frá.
Hinn frægi fiðluleikari, Albert
Spalding, hefir lagt fiðluna á
hilluna meðan stríðið stendur
og vinnur í þágu upplýsinga-
stofnunar Bandaríkjahers til
ófriðarloka. — Hann barðist í
Ítalíuhcr handamanna í fyrri
styrjöld.
- ÍTALÍA
Framh. af 1. síðu.
ins gekk í sókn sinni í dag.
Þjóðverjar segja í sínuni. fregn
um, að bandamenn hafi byrj-
að mikla sókn í morgun á
Cassino-vígstöðvunum, en að
öllum áhlaupum hafi verið
hrundið. Þýski frjettaritarinn:
Jvarl Pregner, segiv í skeyti
frá vígstöðvunum á Italíu í
dag, að ekki þurfi að búa.st
við miklum bardögum í bráð
vegna þess. að á vígstöðvun-
um sje alt á kafi í leðju enn-
þá.
Frá laadgöngusvæði banda
manua hjá Anzio berast þær
fregnir í dag, að breskar her-
sveitir hafi sótt nokktið fram
-Og hreinsað til á svæði, sem
Þjóðvcrjar höfðu, á sínu valdi.
— Rússland
Framh. af bls. 1.
arstöðvar. Fyrir vestan Kirovo-
grad segjast Rússar ennfremur
hafa sótt fram og unnið nokkra
staði úr höndum Þjóðverja.
Þá er skýrt frá því í herstjórn
artilkynningunni í kvöld, að
borgirnar Berezigovatya ög
Senigrievka í Nikolayev-hjer-
aði hafi fallið fyrir Rússum.
Þýsku herdeildirnar, sem inni
króaðir eru hjá Sengrikova hafa
verið klofnar og er nú verið að
eyða þeim með góðum árangri,
segir í herstjórnartilkynning-
unni. Herstjórnartilkynningin
segir, að 80 þýskir skriðdrekar
hafi verið eyðilagðir fyrir Þjóð-
verjum og 35 flugvjelar skotnar
niður á öllum vígstöðvum.
írar ákveðnir að
J
faka því, sem
koma kann
Durlin í gærkveldi,
Sir John Esmonde, sem ey
f orm aður st jórnarandstöð-
vuinar (Fine Gael) í írslta,
I)ail (þinginu) lijelt ræðu í
dag, þar sem hann niititist áj
kröfur P>andaríkjanna um að’
Irav loki ræðismannaskrif-
skrifstofum möndulveldanna,
Sir John sagði, að samhugug
íra væri mikill í þcssu málii
og að þjóðin væri ánægð með
hið virðulega svar, sem dei
Valera forsætisráðherra hefði,
gefið stjórn Bandaríkjanna.
Esmónde stakk upp á því, að
gerðar yrðu ráðstafanir tii
að mæta hverju, sem Icohih
kynni, á grundvelli samein-
ingar þjóðarinnar. Ilann sagði
að eiturpennar í blöðum víðs*
um heim hefðu með skrifum,
sínum í þessu máli unnið íuál-
stað bandamanna meiri skaða,
en þeir gerðu sjer ljóst.
Sir John Jjet einnig sv<»
ummælt, að fyrir Eire stæðui
nú erfiðustu tímar, seiu
nokkru sinni hefðu yfir land-
ið gengið. Einangrun lands-
ins myndi þýða fjármálaiegt
öngþveiti.
Formaður bændaflolcksius.
Donnellan, sagði í ræðu, seni
liann hjelt, að þjóðin stæði
sameinuð bak við stjórnina
nú, eins og hún hefði jafnan
gert á hættutímum.
— Finnar
Framh. af bls. 1.
ur gæti ekki hindrað slíka borg
arastyrjöld, þó hann vildi.
Það er þessi ástæða, sem veld
ur mestu um, að finska ríkis-
stjórnin hefir undanfarið ekki
sýnt neinn vilja til friðarsamn-
inga.
Ef ekki verður friður.
Ef hinsvegar friður verður
ekki saminn, má búast’ við al-
varlegum uppsteit frá finskum
verkamönnum. Eru margir
þeirrar skoðunar, að ákveðí
Finnar að halda ófriðnum á-
fram, megi búast við alvarleg-
um óeirðum frá verkamönnum,
„Síðasta aðvörun til Finna“.
í breska útvarpinu var í dag
útvarpað tilkynningu til Finna,
sem nefnd var „síðasta aðvör-
un“. Þar eru Finnar hvattir
til að semja frið við Rússa. Her
sveitir bandamanna sjeu nú í
þann veginn að gera innrás á
meginlandið. Þau átök, sem
verða á meginlandinu geti ekki
endað nema með sigri banda-
manna og ef Finnar verði áfram
með Þjóðverjum og þar af leið-
andi með hinum sigruðu að
stríðinu loknu, geti þeir búist
við að þeir líði undir lok, sem
sjálfstæð þjóð.
Ef þeir hinsvegar semji nú
strax við Rússa, þá geti þeir
verið öruggir um að sjálfstæði
þeirra verði vii't.