Morgunblaðið - 17.03.1944, Blaðsíða 6

<
M O R G U N B L A Ð I Ð
Föstudagur 17. mars 1944.
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlanda,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Leabók.
Víxlsporið
Á HINU nýfrestaða Alþingi var mikið þjarkað um
samgöngubætur á leiðinni austur yfir fjall. Niðurstaðan
urðu tvær ályktanir, er Alþingi gerði í málinu. Önnur
var um 500 þús. króna viðbótarfjárveitingu til Krýsu-
víkurvegar á þessu ári. Hin ályktunin var um skipun
nefndar til „að rannsaka og skila rökstuddu áliti um það,
á hvern hátt verði hagkvæmast og með mestu öryggi
trygðar samgöngur milli Reykjavíkur og Suðurlands-
undirlendisins“.
★
Samkvæmt lauslegri áætlun kostar 6—8 milj. krónur
að fullgera Krýsuvíkurveginn. Með hálfrar milj. kr. ár-
legu framlagi til vegarins tekur það því talsvert á annan
tug ára að ljúka veginum. En á meðan verið er að vinna
þetta verk, hljóta aðrar framkvæmdir á þessari sam-
gönguleið að bíða.
Sumir alþingismenn eru svo skammsýnir að halda, að
með lagningu Krýsuvíkurvegarins sje lausn fengin á sam-
göngumáli Sunnlendinga. Ekki er orðum eyðandi að slíkri
fjarstæðu. Vegurinn um Krýsuvík lengir leiðina frá
Reykjavík til Ölfusárbrúar um 40—50 km. Myndi miljóna
árlegur skattur lagður á flutningana, ef þetta yrði fram-
tíðarleiðin. Lagning Krýsuvíkurvegarins er því engin
framtíðarlausn á þessu samgöngumáli.
Hin þingsályktunin, sem Eiríkur Einarsson stóð að, um
skipun nefndar til þess að rannsaka þetta mál, með fram-
tíðarlausn fyrir augum, gefur vonir um einhvern árangur,
einkum og sjer í lagi vegna þess, að svo vel tókst til um
val manna í nefndina, að fjórir nefndarmanna (af 5) eru
verkfræðingar, þ. e. menn með sjerþekkingu á málinu.
★
Ekki þarf að efa, að framtíðar samgönguleiðin milli
Reykjavíkur og Ölfuss verður yfir Hellisheiði. Það er fá-
sinna að láta sjer detta annað í hug. Þótt stofnkostnað-
urinn kunni að verða nokkuð meiri hlutfallslega á þessari
leið, vinst hann margfaldlega upp í miklu lægri flutnings-
kostnaði á þessari skemstu leið. Hitt er svo verkfræðing-
anna að segja til um, hvernig þetta sarngöngumál verði
leyst þannig, að flutningar á þessari fjölförnustu leið á
landinu verði öruggir allan ársins hring.
lár
Lagning Krýsuvíkurvegarins er hugsuð sem öryggis-
leið í samgöngumáli Sunnlendinga. Og vitanlega neitar
enginn því, að öryggi er í því að fá veg austur um Krýsu-
vík. En víxlspor fjárveitingavaldsins liggur í því, að ekki
skuli byrjað á framkvæmdum á aðalleiðinni, heldur hitt
skrefið stigið fyrst, að verja miljóna fje í lagningu auka-
vegarins, sem lengir leiðina um 40—50 km.
En Hellisheiði er svo oft ófær og það jafnvel í snjó-
litlum vetrum, segja þeir menn, sem ráðið hafa þessum
furðulegu framkvæmdum. En er það nokkur furða, eins
og vegurinn austur yfir fjall liggur? Sjer ekki hver heil-
vita maður, sem fer þessa leið, að vegurinn er ekki lagður
fyrir ökutæki að vetrarlagi? Það er vissulega engin undur
þótt bílar komist ekki þessa leið, er snjóa leggur á vetrum.
Hitt er óreynt með öllu, hvort vel lagður og traustur veg-
ur yfir Hellisheiði myndi ekki tryggja öruggar samgöng-
ur austur á Suðurlandsundirlendið, nema e. t. v. í aftaka
snjóavetrum. En þá myndu aðrar leiðir einnig lokast.
★
Mistök Alþingis í þessu stærsta samgöngumáli landsins
verða sennilega ekki lagfærð í bráð. Það, seha gera átti, í
var þetta: Hefjast nú þegar handa um framkvæmdir á i
stystu leiðinni, lagningu varanlegs vegar upp að Kolvið- J
arþóli og síðan áfram austur yfir fjalí. Það tekur mörg ár !
að leggja þenna veg. En til þess að flutningar (mjólkur I
o. fl.) hindruðust ekki í snjóalögum á vetrum, meðan ver-
ið væri að leggja veginn, þurfti að kaupa sterka, vjel-
knúna skíðasleöa, sem væru til taks, ef leiðin lokaðist.
Með þessu hefði öllu verið vel borgið og miijónir spar-
aðar ríkissjóði.
Laxfoss-hnsyksliS
ÉINN af sjerrjeftíndamönn-
um Framsóknarflokksins, sem
hefir rakað saman fje á kostn-
að almennings, tók sjer nýlega
fyrir hendur að afsaka Laxfoss
hneykslið.Þetta er svo sem alt í
besta lagi að áliti mannsins. •—
Þannig á það að vera.
Hann getur um það, að jeg
hafi stundað níðskrif um þetta
mál og er helst að skilja, að
það eitt hafi á skort að jeg
færist með póstinum og dót-
inu.
Það sanna er, að jeg liefi
ekki skrifað eitt orð um þetta
mál og það helsta, sem eftir
mjer hefir verið haft, stóð í
Tímanum daginn eftir strand-
ið. Hringdi frjettaritari blaðs-
ins til mín rjett eftir að jeg
kom í land, og býst jeg við að
hann hafi ekki kvartað neitt
undan því samtali.
En fyrst að farið er að egna
mig til að skrifa um þetta mál,
þá þykir mjer rjett að segja
um það fáein orð.
Ferðin og strandið.
Laxfoss fór frá Borgarnesi í
strandferðina klukkan rúmlega
3 síðdegis í kalsa veðri og var
farþegum sagt, að hann kæmi
við á Akranesi ef veður leyfði.
Þegar út á fjörðinn kom, fór
stormur vaxandi og komið
versta veður, áður en til Akra-
ness kæmi. Samt fór skipið
þangað inn og tafðist við það
um klukkutíma. Þegar það
strandaði mun klukkan hafa
verið um hálf átta. Stormur
var geysimikill og jeljagangur,
en ekki brim. Skipstjórnend-
ur hafa borið, að þeir hafi sjeð
siglingamerkin fyrir utan
Reykjavík, Engeyjarvitann o.
fl. Þegar skipið strandaði sáu
farþegar ljósin í Reykjavík. •—
Kunnugir telja hreinustu til-
viljun, að skipið skyldi eigi
farast með allri áhöfn. •— Ef
lægra hefði verið í sjó, þ. e.
meira fallið út. hefði það strand
að mikið fyr og engin björg-
unarvon. Ef það hefði farið nær
rjettri leið og lent austan við
Orfiriseyjartanga var og lítil
von um björgun.
Þeir, sem þekkja til sjóferða,
geta betur dæmt um þao en
við landmennirnir hversu eðli-
leg þessi villa var, en okkur
finst að minni mistök þurfi
stundum til þess, að bifreiðar-
stjórnirnar sjeu hart dæmdir.
Björgttn á fólki.
Um björgun fólksins úr Lax-
fossi hefir verið svo mikið
skrifað, að eigi gerist þörf að
bæta þar miklu við. En það er
ölium, sem til þekkja ljóst, að
það er viðvörunarmerki, sem
ekki má gleymast hvernig
þetta gekk. Þegar það tekur
yfir fjóra klukkutíma að bjarga
um hundrað manns úr strönd-
uðu skipi, rjett utan við fjöru-
borð höíuðborgarinnar á þeim
tíma sólarhringsins, þegar ail-
ir eru á fótum, þá má nærri
geta hve rriargir þeirra, sem
drukna hjer við iand geta farið |
af því, hversu ófuilkomin skip- i
an er á björgunarmálum lands-
ins. Má og segja, að það væri
líka tiiviljun, að skipið sigldi
fúliri férð á skerið og féstist
Framhald á 8. síðu.
uerjl ólrijo
U j,

9
I
y
|
%
Þarfasti þjónninn.
FYRIR NOKKRUM DÖGUM
fóru þrír menn ríðandi eftir
einni götunni hjer í úthverfi
bæjarins. Það var reitingur af
fólki, ungu og gömlu, á götunni
og allir gláptu á ríðandi menn-
ina, eins og sagt er að naut glápi
á nývirki. Nú er það ekkert eins
dæmi, að menn sjáist með hesta
á götum Reykjavíkur, þó ekki
sje það algengt lengur. En mjer
hefði ekki döttið í hug, að bæj-
arbúum þætti slíkt nýnæmi að
*já riðandi menn, eins og vissu-
lega virtist í þetta skifti.
Svona er þá komið, að þarf-
asti þjónninn, trúfastasti fjelagi
'Islendingsins gegnum aldirnar,
vekur undrun manna, er hann
sjest á förnum ,-vegii í hænum
eru ekki iengur not fyrir hest-
inn. Það er hrein undantekning,
ef hjer sjest hestur og ef hesti
bregður fýrir, þá er það venju-
lega gamall og lúinn klár, sem
beitt hefir verið fyrir mjólkur-
vagn eða ruslvagn. í sveitunum
er þarfasti þjónninn ennþá í
heiðri hafður víðast hvar, en þó
er það svo, að fult eins algengt
mun vera að sjá kirkjufólk koma
í kassabíl til kirkjustaðar, eins
og sjá ríðandi fólk. Hesturinn
verður að víkja meir og meir,
eftir því sem vegir batna, en
bíllinn kemur í staðinn.
Hamingjan má vita, hvort það
verður svo ýkja Iangt þangað
til, áð menn. taka börn sín á nátt
úrugripasaf nið, sýni og þeim
uppstoppaðan hest og segi:
„Þetta er nú hestur, Nonni
minn. Hann var einu sinni aðal
húsdýrið á Islandi og stundum
var hann kallaður þarfasti
þjónninn“ ....
Minnismerki um ís-
lenska hestinn.
ÞAÐ MUN hafa verið í fyrra-
vetur, ef jeg man rjett, að Hesta
mannafjelagið Fákur hjer í bæ
fjekk senda peningaupphæð vest
an af fjörðum. Peningunum
fylgdu þau fyrirmæli, að þeim
skyldi varið í sjóð til að reisa
fyrir minnismerki um íslenska
hestinn. Þetta rifjaðist upp fyr-
ir mjer á mánudagskvöldið, er
Sigurður Bjarnason alþingis-
maður mintist á það í útvarps-
erindi sínu um daginn og veg-
inn.
Vissulega er það falleg hugs-
un hjá konunni, sene gaf vísinn
að sjóð til að reisa fyrír minn-
ismerki um íslenska hestinn. Það
er satt að segja ekki vansalaust,
að ekki skuli vera til veglegt
minnismerki um íslenska hest-
inn. Slíkt minnismerki, ef vel
væri gert, myndi prýða hvern
stað, 'þar sem það yrði sett upp,
og það mikið eiga íslendingar
hestunum sínum að þakka, að
ekkert er sjálfsagðara en slíkt
minnismerki.
Það var líka heppilegt, að Fáki
og forráðamönnum hans skyldi
vera falið að hrinda þessu máli
í framkvæmd. í þeim fjelags-
skap eru margir ágætir menn,
sem þykir vænt um hesta og eru
manna vísastir til að koma mál-
inu á rjetta braut. Það er óþarfi
að nefna nöfn, en mjer er kunn-
ugt um, að Björn Gunnlaugsson
formaður fjelagsins hefir mik-
inn áhuga fyrir að reist verði
minnismerki urn íslenska hest-
inn.
Hvernig æíti það
minnismerki að vera?
LISTAMAÐURINN, eða lista-
ci^íe^ct líflinu
*:*•**•*••***:• •*• *:*•:*•:•*:• •:**:*-:**:• •
mennirnir, sem fengju það hlut-
verk að gera minnismerki um
íslenska hestinn, yrðu að sjálf-
sögðu að hafa vanda og virðingu
af verkinu. En ekki ætti það að
akaða að gera tillögu.
Hvernig væri t. d. að gera
brónselíkneski af kaupstaðarlest
og setja á heppilegan stað í ein-
hverjum lystigarði okkar? Það
mætti hafa styttu af hesti,."án
reiðtýgja, í miðju og lestina með
manni, eða mönnum og hundi í
hálfhring í kring. Þetta er að-
eins lausleg hugmynd. Jeg hefi
enga hugmynd um, hvað slíkt
myndi kosta, eða hvort kleift
þætti að ráðast í slíkt, en. vissu-
lega væri þetta veglegur minn-
isvárði, ef Vel væri gerður í eðli-
legri stærð.
En hvað sem því líður, þá er
minnismerki íslenska hestsins
sjálfsagt mál og hafi þeir ]>akk-
ir fyrir,. sem að hugmyndinni
hafa stuðlað á einhvern hátt. -
Skemtileg bók.
NÝLEGA er komin út á ís-
lensku skemtileg bók. Á jeg þar
við ferðasögur landkönnuðafje-
lagsins í New York, sem þeir
Pálmi Hannesson og Jón Eyþórs
son hafa þýtt. Á íslensku nefn-
ist bókin „Um ókunna stigu". 1
þessari bók eru 30 ferðasögur,
sagðar af landkönnuðum og vís-
indamönnum, sem hafa ferðast
heimskautanna á milli. Ferða-
sögurnar eru allar fjörléga og
skemtilega sagðar og ekki spill-
ir, að ágætar myndir fylgja flest
um eða öllum sögunum.
Þetta á ekki að vera ritdóm-
ur um þessa nýju bók. Hann
kemur vafalaust síðar á öðrum
stað. En jeg minnist á hana ein-
ungis vegna þess, að jeg veit, að
margir munu hafa sjerstaka á-
nægju af að lesa ferðasögurnar.
Einhver vinsælasti skemtilestur
íslendinga er og hefir verið
^i'erðasögur. í hverjum einasta
íslending er einhver útþrá, löng
un til að ferðast um og kynnast
ókunnum stigum. Það er því
eðlilegt, að íslendingurinn, sem
bundinn er alla ævi á eylandi
sínu, finni fróun í lestri um æv-
intýraferðalög og svaðilfarir. ;
Vart var hægt að fá betri
menn til að þýða þessa ferða-
sögubók á íslensku en ]>á Pálma
og Jón. Báðir eru þeir ferðagarp
ar miklir og auk þess lærðir
menn á mörgum þeim - sviðum,
sem koma fyrir og skýrð eru í
bókinni.
Góðar bækur.
BÓKAÚTGÁFA hefir aukist
mjög hjer á landi síðustu árin
og bækur seljast betur en áður,
að því að sagt er. Það, sem er
gleðilegt við íslenska bókaútgáfu
nú er, að bókaútgefendur virð-
ast gera sjer far úm að velja úr-
valsbækur. Ársskýrsla Bæjaf-
bókasafns Reykjavíkur, sem ný-
lega var birt, sýnir, að Reykvík-
ingar, og ‘þá væntanlega lands-
menn allir, vilja helst lesa fræði
bækur. Ferðabókum og fornsög-
um er gert hærra undir höfði
en verið hefir. Þetta hafa bóka-
útgefendur og rithöfundar fund-
ið og nú á þessu ári er verið að
£efa út ágætustu bækur, eins og
Heimskringlu Snorra og Flat-
éyjarbók.