Morgunblaðið - 21.03.1944, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 21. mars 1944.
Um fjárskifti í Þingeyjarsýslu
FYRIR alllöngu síðan heyrði
jeg lesna upp, með þingfrjett-
um í útvarpinu, áskorun til
Alþingis, þess efnis, að það
annaðist um, að fjárskifti yrðu
látin fara fram á þessu ári á
svæðinu milli Jökulsár og
Skjálfandafljóts í Þingeyjar-
sýslu, annars myndi fólk flytja
burt af þessu svæði. af því að
ómögulegt sje að búa við mæði
veikina. Engin greinargerð
fylgdi þessu erindi, svo að full-
yrðing þessi var flutt almenn-
ingi án allrar rökfærslu. Undir
erindið ljeðu nöfn sín Karl
Kristjánsson, Jón Gauti Pjet-
ursson og Björn Haraldsson.
Af því að jeg er einn þeirra,
sem ekki hefi veitt þessum
mönnum, eða nokkrum öðrum,
umboð til þess að sækja um
aðstoð hins opinbera, til niður-
skurðar á fje mínu, vildi jeg
leyfa mjer að fara hjer um
nokkrum orðum.
Því miður hafa hjer í hjeraði
ekki farið fram almennar um-
ræður eða athuganir um af-
komumöguleika bænda við þau
skilyrði, að þeir yrðu alment
mjög fjárfáir vegna mæðiveik-
innar. Væri þess þó full þörf.
★
ÞETTA mæðiveiki- eða nið-
urskurðarmál er rekið hjer með
þeim einkennilega og óheppi-
lega hætti, að við nefndar- eða
fulltrúastörf heima í hjeraði
fást aðeins menn, sem fylgj-
andi eru niðurskurðinum. —
Jeg fyrir mitt leyti get ekki
fulltreyst víðsýni þeirra í mál-
inu. — Svo sem kunnugt er,
fór fram á síðastliðnu ári, at-
kvæðagreiðsla á nefndu svæði,
um niðurskurð og fjárskifti, en
fjekk þá ekki nærri nóg fylgi.
Nú virðist mjer, að vakinn hafi
verið upp óviðkunnanlegur á-
róður í málinu: Undirskrifta-
skjöl, frá fylgismönnum niður-
skurðarins, hafa verið látin
ganga um (ekkert þeirra hefir
mjer verið sýnt), sendir hafa
verið talsmenn þessa máls
sveita á milli og heyrt hefi jeg,
að verið sje að leita um laga-
breytingu, svo hægt sje að
kúga fleiri til þess að skera
niður fje sitt, heldur en lögin
um fjárskifti gera ráð fyrir. —
I einfeldni minni lít jeg svo á,
að það sje brot á stjórnarskrá
landsins að kúga nokkurn til
að drepa fjenað sinn, þegar
engin vissa er fyrir hendi um
sjálfsagða nauðsyn þess, til
þess að firra menn voða, en um
niðurskurð þann, er hjer um
ræðir, er ekki víst um útrým-
ingu mæðiveikinnar með nið-
urskurðinum, því að jafnvel
gætu menn fengið hana aftur
með lömbum þeim, sem þeir
flyttu inn á svæðið við fjár-
skiftin, eða garnaveiki, sem er
skaðræði. Þess vegna ætti ekki
að vera hægt að framkvæma
svona niðurskurð, nema hver
einasti fjáreigandi á svæðinu
samþykti hann.
Jeg tel, að framangreindur
áróður sje mjög óviðeigandi og
hættulegur máli, sem snertir
svo mjög hag almennings, en
liggur hins vegar mjög óljóst
fyrir. Niðurskurður á þessu ári
gæti orðið stórkostlegt fjár-
hagslegt tjón fyrir umrætt
svæði, er síðár mun sýnt fram
á. Málið þarf umfram alt að
liggja ,,hlutlaust“ fyrir til at-
hugunar.
Jeg býst við, að sumir vilji
skreyta málið með meirihluta-
fylgi þess og jafnvel með fylgi
þingmanns hjeraðsins. En því
miður er meirihlutafylgi við
mál oft annað en rjettmæti
þess, og að sjálfsögðu er fylgi
þingmannsins pólitískt, enda,
að mínu áliti, harla lítið að gera
með skoðun hans í þessu máli.
★
Á SÍÐASTLIÐNU vori rit-
aði jeg all ítarlega grein um
þetta mál í ísafold. Þar reyndi
jeg að sýna fram á það, að
miklu fleiri atriði þessa máls
mæltu á móti niðurskurði,
heldur en með honum, og er
jeg enn sömu skoðunar. Jeg sje
ekki ástæðu til að endurtaka
það, sem jeg sagði um málið í
nefndri grein, en vil þó leyfa
mjer að benda á eftirfarandi:
1. Samkvæmt skýrslum Hag-
stofunnar helst tala sauðfjár
furðanlega við í þeim hjeruð-
um, sem mæðiveikin geysar,
og árið 1940 var fjeð í þessum
hjeruðum mun fleiri en árið
1939.
2. Uppflosnun bænda og burt
flutningur fólks úr sveitum,
vegna mæðiveikinnar, er mjer
ekki kunnugt um, að neinstaðar
hafi orðið.
3. Eftir útlitinu að dæma
verða mylkar ær á næsta
hausti mjög verðlitlar, svo
mikið er til af oseldu ærkjöti
í landinu. Hjer í minni litlu
sveit mundi niðurskurður ánna
á næsta hausti valda tugþús-
unda tapi, sem jeg tel sáralitl-
ar líkur til að vinnist upp með
fjárskiftum.
4. Eftir sama verðlagsútliti
verða dilkar í mjög háu verði
á næsta hausti og gseti svo far-
ið, að láta yrði 3 til 5 ær fyrir
hverja lambgimbur. Slíkt gæti
bugað fjárhag einstakra bænda
að fullu.
5. Við hljótum að nálgast
tíma verðfallsins, og verði Ev-
rópu-stríðinu lokið um næstu
áramót, sem margir vænta, er
niðurskurður á næsta hausti,
að mjer sýnist, hreinasta rot-
högg á fjárhag bænda og það
alveg eins, þótt lengur dragist
með verðfallið. Sjerstaklega er
þó þeim bændum hætt, sem
veikin er enn ekki komin til
og hafa okki breytt búfjáreign
sinni vegna hennar og ekki
fargað fje, í háa verðinu, af
hræðslu við veikina, eins og
margir hafa gert.
6. Sauðfjártalan hlyti að
fækka hjer í þessum sveitum
við niðurskurðinn. Það mun
láta nærri, að mæðiveikin hafi
fækkað fjenu í minni sveit um
1/4, en með niðurskurði hlyti
fækkunin að verða meiri. Auk
þess kæmi mikil eyða í afurða
magn búanna við að setja sam-
an fjárbú með tómum lamb-
gimbrum.
7. Við þetta yrði svo að bæta
nýjum kostnaði við girðingar
og gæslu, vegna niðurskurðar-
ins. Sá kostnaðwr yrði áð
leggjast .á sauðfje það, sem
bændur reyndu að koma upp
aftur.
8. Við því má búast, að eitt-
hvað' áf bændum, og þá ekki
síst þeir, sem neyddir yrðu til
þess að skera niður, keyptu
engin lömb, bæði 'vegna
hræðslu við verðfallið og hins,
að veikin geti fljótlega komið
upp aftur. Heyrst hefir, að ó-
nefndur fylgjandi niðurskurð-
arins og riær kindalaus maður,
hafi látið þau orð falla, að hann
mundi ehgin lömb kaupa.
vegna áhættunnar, að veikin
kæmi fljótlega aftur. Þetta
gæti mjög íþyngt hinum, sem
reyndu að koma upp fjár-
stofni aftur, því að sjálfsögðu
yrði kostnaður við girðingar og
annar kostnaður,vegna niður-
skurðarins að leggjast á sauð-
fjeð. Því að ekki má leggja á
nautgriparæktina þessi áhættu
gjöld eða önnur óverðskulduð.
9. Ofan :á alt þetta bætist svo
við, sem -enginn getur neitað,
j að með niðurskurði, eins og nú
er ráðgerðin, fæst engin vissa
um það að losna við veikina
nema um stundarsakir og jafn-
vel gæti hún leynst með lömb-
unum, sem flutt yrðu inn á
isvæðið. Og samkv. framan-
sögðu.
10. Þótt talsmenn niðurskurð
arins eða fjárskiptanna sæu nú
fram á það, að þeir gætu sigr-
að í þessu máli, ættu þeir ekki
að hætta fylgjendum sínum út
á þann hála ís að láta málið
ganga til framkvæmda á þessu
ári, það gæti áreiðanlega orð-
ið þeim dýrt spaug. Og þótt
vont sje að búa við mæðiveik-
ina, er þó betra að veita henni
viðnám enn um skeið, en að
kippa fótum undan fjárhag
bænda með gereyðingu ær-
stofnsins og leggja þeim nýjar
álögur. „Kapp er best með for-
sjá“.
Mjer er sagt, að enn sje ver-
ið að greiða atkvæði um málið
í sveitunum og það jafnvel án
þess að almennir sveitafundir
tækju það til athugunar áður.
En slík málsmeðferð, er, að jeg
tel, óviðunandi. Að mínu áliti
er nauðsynlegt að halda hjer-
aðsfund um þetta mál og fleiri
bjargræðismál bænda nú á
þessum tímamótum aldarhátt-
arins, sem standa fyrir dyruna.
★
AÐSTAÐA bænda gagnvart
mæðiveikinni þarf að athugast
gaumgæfilega, bæði frá sjónar-
miði fjárskiptanna og án þeii'ra.
Þetta hefir ekki verið gert, og
jeg óttast að þeir, sem stóðu að
erindinu til Alþingis, hafi ekki
gert það heldur.
Það, sem jeg á hjer við, er t.
d. athugun á því, hvað mikið
sje tapið á ánum, sje þeim farg
að á næsta hausti og hve mik-
ið tapið á aðkeyptum lömbum,
ef verðfallið fjelli á um næstu
áramót, hve mikil yrðu útgjöld
in fyrir girðingar og vörslu,
hve miklar likur væri fyrir
hendi um það, að niðurskurður
inn næði tilgangi sínum, hvern
ig hægt væri að búa við mæði-
veikina o. s. frv.
Að lokum leyfi jeg mjer að
benda á, að jeg tel vafamál um
lögmæti þeirrar aðferðar, sem
höfð er, hjer í hjeraði, til þess
að koma fjárskiptum á — sem
jeg þó geymi að færa nánari
rök fyrir. — En við, sem erum
á móti fjárskiptunum, þurfum
Framhald á 8. síðu.
Minningarorð um
Karl Ó. Nikulásson
KARL ÓLI NIKULASSON,
konsúll andaðist hjer í bænum
13 .þ. m. 72 ára að aldri. Hann
var gamall Reykvíkingur, fædd
ur hjer 18. desember 1871. -—
Foreldrar hans voru Nikulás
Jafetsson og Hildur Lýðsdóttir.
Var Jafet bróðir frú Ingi-
bjargar konu Jóns Sigurðsson-
ar forseta, en Einar Jónsson,
faðir þeirra systkina, var bróð-
ir sjera Sigurðar prófasts á
Rafnseyri.
Karl misti ungur foreldra
sína. Tók þá Morten Hansen,
skólastjóri, drenginn að sjer,
veitti honum hið besta uppeldi
og kostaði hann til náms. Lauk
Karl stúdentsprófi við lærða-
skólann vorið 1891 og stundaði
síðan dýralækninganám í K.-
höfn í nokkur ár. Um alda-
mótin kom hann heim aftur og
hafði þá fyrst á hendi um
skeið dýralæknisstarf á Aust-
urlandi, og aðsetur á Vopna-
firði. En fljótlega breytti hann
til og gaf sig að verslunarstörf-
um i Reykjavík, og varð síðar
forstjóri fyrir Thomsensversl-
un. — Þegar hún hætti, var
hann nokkur ár í þjónustu Ol-
íuverslunar íslands og flutti
hann sig þá til Akureyrar, þar
sem hann bjó og' starfaði á
þriðja áratug og undi vel hag
Karl var mörgum góðum gáf
um gæddur, fríður sýnum, prúð
menni í framgöngu, glaðlynd-
ur og frábærlega gestrisinn. —
Hann var kvæntur Valgerði Ó1
afsdóttur kaupmanns Jónsson-
ar í Hafnarfirði, hinni mestu
ágætiskonu, og var heimili
þeirra á Akureyri orðlagt fyr-
ir rausn og myndarskap, enda
var þar oft gestkvæmt og glatt
í ranni. Hann tók mikinn þátt
í fjelágslífinu og voru honum
falin ýms störf á hendur, sem
hann vann með vandvirkni og
trúmensku. Oft var leitað til
hans ráða og hjálpar við sjúk-
dóma í skepnum, einkum ef
dýralæknirinn þar var ekki
viðlátinn, og var hann ætíð fús
að leiðbeina mönnum og lið-
sinna í þeim efnum eftir mætti.
Haustið 1937 andaðist frú
Valgerður og flutti Karl þá
hingað til Reykjavíkur ári síð-
ar. Varð honum hvorttveggja
Framhald á 8. síðu.
Framleiða
Víru, Vírkaðla
Hampkaðla
Striga & Garn
til allskonar aínota
Eigi aðeins í verslunar- og herflotanum
veitir framleiðsla British Ropes Ltd.,
bandamönnum ómetanlega hjálp. í verk-
smiðjum, höfnum, vinnustofum og á veg-
um eru vörur vorar — sem eru óteljandi —
stórhjálp í sameiginlegu átaki. Þessvegná
er ekki hægt að fullnægja þörf erl. við-
skiftavina fyr en sigur er unninn. En þeg-
ar þar að kemur, erum vjer fullvissir um
það, að ágæti vorra vara og mikilsverð að-
stoð vor mun afla oss margra viðskiftavina.
DONCASTER ENGLAND
B. R. 12