Morgunblaðið - 28.03.1944, Blaðsíða 6

c
MORGUNBLAÐIÐ
^Þriðjudagur, 28. xnars 1944-.
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmimdsson
Auglýsingar: Arni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstrœti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlandi,
* kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbðk.
Betra seint en aldrei
ÞEIR ERU sjö íslensku togararnir, sem hafa farist síð-
an stríðið skall á. Skipin eru: Bragi, Reykjaborg, Gullfoss,
Sviði, Jón Ólafsson, Garðar og Max Pemberton. En það
eru ekki aðeins sjálf skipin, sem við höfum mist; flestir
togaramir fórust með allri áhöfn, svo að hjer hefir. stórt
skarð verið höggvið í sjómannastjett landsins. Það tjón
verður aldrei bætt.
Meðal skipa þeirra, sem farist hafa, voru nýjustu og
stærstu skipin í togaraflotanum. Er því nú svo komið,
að meðalaldur togaranna, sem eftir eru, er 26 ár. Talið
er, að hæfilegur aldur togara sje 20 ár. Þessar tölur sýna
ljóslega, hvar við erum á vegi staddir með þann skipa-
flota, sem afkastamestur hefir verið fyrir þjóðarbúið
síðustu áratugina.
★
Undanfarið hefir verið talsvert um það rætt í blöðum,
hvaða úrræði munu líklegust til þess að tryggja öryggi
sjómannanna í framtíðinni. Því hefir verið haldið fram
hjer í blaðinu, að stærsta skrefið sem hægt væri að stíga
í öryggismálum sjómanna væri: Ný og betri skip. Og þetta
er ekki aðeins skoðun Morgunblaðsins. Hver einasti sjó-
maður, sem hefir látið til sín heyra um þessa mál, hefir
gert þessa sömu kröfu. „Látið okkur fá ný og betri skip“,
segja sjómennirnir; „það er öryggismál öryggismálanna“.
Ekkert hefði verið auðveldara en að verða við kröfu
sjómanna um ný og betri skip. Til þess þurfti engan rík-
isstyrk. Útgerðin gat sjálf lagt fram alt það fjármagn sem
þurfti, til þess að endurnýja skipaflotann. Hún hafði afl-
að fjárins undanfarin velgengnisár.
En þeir, sem málum rjeðu á Alþingi, höfðu ekki skiln-
ing á þessu nauðsynjamáli sjómannastjettarinnar. Þeir
kröfðust, að fjeð yrði greitt í ríkissjóðinn. Þangað kom
fjeð og þá stóð ekki á að eyða því.
★
Það verður aldrei hægt að bæta fyrir þau stóru mis-
tök, sem hjer hafa orðið undanfarin veltiár útgerðarinnar.
Fjármagnið, sem útgerðin hefir greitt ríkissjóði, er henni
glatað að fullu og öllu.
Ef til vill er einnig glatað það einstaka tækifæri, að
láta útgerðina sjálfa endurnýja hinn hrörnandi skipa-
flota. Þó er ekki útilokað, að enn megi einhverju bjarga
og því er sjálfsagt að gera tilraunina.
Alþingi verður þegar á næsta vori að taka upp nýja
stefnu í þessum málum. Það verður að leyfa útgerðinni
að halda eftir a. m. k. helming reksturshagnaðarins og
leggja í nýbyggingasjóði; þar geymist svo fjeð til stríðs-
loka. Þessi ráðsíöfun' þarf að ná til hagnaðar útgerðar-
innar á þessu ári, svo að vissa verði fyrir því, að einhver
árangur náist. Nýbyggingasjóðina verður að varðveita
þftnnig, að örugt sje, að þeir gangi til endurnýjunar flot-
ans og einskis annars.
★
Alþýðublaðið og önnur blöð rauðu flokkanna munu án
efa halda því fram, að með slíkri ráðstöfun, sem hjer er
stungið upp á, sje verið að þjónka stríðsgróðamönnunum
sjerstaklega. En þetta er fyrst og fremst öryggismál sjó-
mannastjettarinnar, þeirrar stjettar, sem mesta björg
hefir fært þjóðarbúinu á undanförnum árum og stærstar
fórnir orðið að færa.
Ef valdhafarnir halda áfram að daufheyrast við kröf-
unni um endurnýjun skipastólsins, hljóta fiskveiðar okk-
ar íslendinga stórlega að dragast saman strax eftir stríð.
Sá samdráttur nemur ekki aðeins því, sem skipunum
hefir fækkað, heldur verða afköst hinna gömlu »g úreltu
skipa langt fyrir neðan afköst keppinauta okkar á fisk-
markaðinum. Er það ekki hart að göngu fyrir hina hraustu
og tápmiklu sjómenn okkar, að verða að horfa upp á það,
að erlendir keppinautar moki upp afla á miðunum við
strendur landsins, meðan þeir sjálfir verða að leita skjóls,
vegna þess' að fleytan, sem þeim .er boðin, getur ekki
stundað veiðar?. .i
I Morgunblaðinu
fyrir 25 árum
Kristján konungur tíundi
hjálpar bágstöddum íslending-
um.
12. mars.
„Eins og fyrr hefir verið get-
ið gaf konungur 5000 krónur
til hjálpar þeim mönnum hjer
á lándi, ér harðast urðu úti i in-
flúenzunni. Af því f je lagði rík-
isstjórnin 3000 krónur í hjálp-
arsjóðinn hjer í Reykjavík, en
ætlar hitt til útbýtingar í önn-
ur hjeruð".
★
Um framfarir i íluglist seg-
list segir m. a.:
17. mars.
„Meðál nýjustu framfara í
fluglistínni má nefna það, að
nú eru flugvjelarnar útbúnar
með loftskeytaáhöldum, og
geta flugmenn bæði sent skeyti
og tekið á móti þeim. Smíðað-
ur hefir verið flugbátur, sem.
getur borið 6 smálestir oð flog-
ið með þær nær 100 mílur á
klukkustund. Annar er í smíð-
um og er ætlað, að hann geti
borið níu smálestir, og ný teg-
und er í uppsiglingu, og er bú-
ist við, að þær flugvjelar fljúgi
miklu hraðar en nokkurn mann
hefir órað fyrir“.
★
Leiðtogar bandamanna ræða
mikið um það nú, að ef til vill
verði erfiðara að vinna frið-
inn eftir yfirstandandi styrjöld
en stríðið sjálft. Winston
Churchill, núverandi forsætis-
ráðherra Breta, sagði eftir
heimsstyrjöldina 1914—1918:
17. mars.
„Ástandið í Evrópu er svo
ískyggilegt, sem frekast er unt.
Enginn veit, hvað nú er að ger
ast i Rússlandi, nema að það
muni verða afar hættulegt
framtíðarfriði. Enginn veit,
hvað framtíðin ber í skauti
sínu fyrir miðveldin og hvaða
vandræðum upplausn þeirra
kann að valda oss, sem þegar
erum uppgefnir af þeim helj-
artökum, sem þurftu til þess að
sigra í stríðinu. Ef vjer eigum
sð sigrast á öllum þeim vand-
ræðum, sem nú steðja að oss
hvaðanæfa, þá þurfum vjer að
herða upp hugann og leggja
fram alla krafta vora og vinna
saman í bróðerni eins og góð-
um borgurum sæmir“.
'Ar
Mikið er nú rætt um Finna
um allan heim, og þá að sjálf-
sögðu einnig um yfirhershöfð-
ingja þeirra, Mannerheim. Um
hann segir:
22. mars.
„Fyrir ári voru það fæstir,
sem könnuðust við nafnið
Mannerheim. En nú er það með
al þeirra nafna, er sagan mun
aldrei gleyma. Nafn Manner-
heims er jafn nátengt endur-
reisn Finnlands eins og nafn
Svinhufvuds.
Um þetta leyti í fyrra fald-
ist Svinhufvud í kjallara í
Helsingfors, en rauða hersveit-
in fór eins og logi yfir akur
yfir Finnland og naut til þess
styrks hinna rússnesku bolzhe-
wikka.
Um þetta leyti i fyrra var
Mannerheim norður í nyrstu
snæmörkum Finnlands með
Framhald á 8. síðu.
\Jriwerji ólrifíar:

vfr (lcKjíeqci líf'L
Litið í gestabók.
FYRIR nokkrum dögum var
hjer í þessum dálkum bent á
mjög athyglisverða grein um
gistihúsarekstur hjer á landi,
sem dr. Gunnaugur Caessen rit-
aði í tímaritið „Heilbrigt líf“. Þar
var borin fram sú ágæta hug-
mynd að koma þyrfti upp hótel-
skólum fyrir íslenska gestgjafa.
Það er hárrjett, að nauðsyn er
mikil á því, að gisti- og veitinga-
húsarekstur hjer á landi komist
í betra horf en nú er, en gestirn-
ir þurfa þá líka að ganga á gott
námskeið í almennum manna-
siðum. Það er ekki síður undir
gestunum komið en gestgjafan-
um, hvérnig umgengr.i cr á gisti-
húsum.
Það eru til lög hjer á landi,
sem mæla svo fyrir, að í hverju
einasta gistihúsi á landinu skuli
vera til löggilt gestabók. í þess-
ar gestabækur á að færa nöfn
þeirra manna, sem dvelja næt-
urlangt eða lengur í islensku
gistihúsi. Gestabækurnar eru
opinber plögg eða skjöl, sem lög-
reglan m. a. hefir aðgang_ að.
Lögreglustjórar löggilda þessar
bækur og hið opinbera selur þær
á rúmar 20 krónur (vafalaust
með samþykki verðlagsstjóra!).
Nú skyldu menn halda, að
gestir, sem taka sjer gistingu í
opinberum gistihúsum, beri virð
ingu f-yrir lögunum og riti nöfn
Sín rjett og skilmerkilega á op-
inber skjöl. En það er nú eitt-
hvað annað. Að minsta kosti var
það að sjá á gestabók, sem jeg
var að skoða í einu gistihúsi hjer
í nágrenninu.
2/3 af Bakkabræðrum.
SAMKVÆMT þessari gesta-
bók, sem jeg er að segja ykkur
frá, gistu eina nóttina á umrædd
um gististað „2/3 Bakkabræðra".
Auk nafns og heimilisfangs
eiga menn að skrá atvinnu sina,
síðasta dvalarstað og hvert þeir
fara, í gestabækurnar. Einn skrif
aði, að hann hefði komið frá
Berlín og væri á leið til London.
Annar kom „neðarf úr hrauni“.
Einn hafði skráð sem atvinnu
sína, að hann væri „automat“,
annar kom og bætti um betur,
þýddi orðið og sagðis.t vera sjálf-
sali. Enn var einn, sem sagðist
hafa það að atvinnu að vera
„gúmmíkarl“. Ef hans væri get-
ið í útvarpinu, yrði sennilega úr
því „gúmkarl“. Ekki þarf að lýsa
þvi, að ritfærin voru ekki valin
af betri endanum.
Jeg get ekki skilið, að þessi
lýsing þurfi neinna frekari skýr-
inga við. Einhverntíma hefði
svona umgengni verið nefnd
skrílsháttur og hver veit, nema
að lögfræðingar kalli það bein-
línis skjalafals?
e
Hitaveituverðið.
NÚ, ÞEGAR flestir hitaveitu-
notendur hafa fengið fyrstu
reikningana fyrir heita vatnið,
er ekki nemia eðlilegt, að menn
spjalli um verðið fram og aftur.
Mjer hafa þegar borist nokkur
brjef um þetta efni. Trúlegt þyk-
ir mjer, að margir vilji taka til
máls um verðið á heita vatninu
á næstunni. Jeg ætla því til að
byrja með að birta eitt brjef frá
glöggum manni, athugasemda-
laust. Brjefritarinn er Þorsteinn
Jónsson, Bárugötu 6. Ilann seg-
ir:
•
„Fyrstu reikning-
arnir“.
„FYRSTI reikningur Hitaveitu
Reykjavíkur hefir nú borist mjer
inu
og get jeg ekki neitað því, að
mjer brá nokkuð í brún, er jeg
sá upphæðina, enda þótt trölla-
sögur hafi gengið um það, að
heita vatnið mundi verða æði
dýrt. En þar sem þjer höfðuð í
vetur frætt oss lesendur yðar um
það, að samkvæmt upplýsingum,
er þjer höfðuð frá forstjóra hita-
veitunnar, mundi vatnið verða
heldur ódýrara en kol, miðað við
núverandi kolaverð, var jeg í
lengstu lög að vona, að svo yrði.
Nú er þessi von að engu orðin,
ef rjett er, að „fastagjald" það,-
sem reiknað er að gildi í 8 mán-
uði ársins, og hina 4 mánuðina
eigi að greiða hálft „fastagjald“.
Eftir því og þeirri átælun, er
jeg hefi gert um vatnsnotkun og
mun láta nærri sanni, verður
hitinn, í mínu húsi, 40—50% dýr
ari en ef kol væru notuð, iniðað-
við núverandi kolaverð, kr. 200
tonnið. Undanfarin ár hefi jeg
notað 10.5 tonn á ári að meðal-
tali, en jeg geri ráð fyrir, að
vatnið kosti, með því að hafa
líkan hita í húsinu, um 3000 krón:
Ur á ári. Kostnaður við kynd-
ingu hefir enginn verið hjá mjer,
eins og í að minsta kosti 2 af
hverjum 3 húsum í bænum hafa
íbúar hússins sjálfir . sjeð um
kyndingu. Tæplega mun það
vaka fyrir stjórn bæjarins, að
verðlauna eyðslusemi og leti og
svonefnd „þægindi" geta stund-
um orðið fjölda manna of dýr,
þótt tiltölulega fámennur hópur:
finni lítt eða ekki til kostnaðár-
ins.
4 miljóna tekjur.
JEG VEIT ekki, hvað fyrir
bæjarstjórninni vakir með þess-
ari háu gjaldskrá hitaveitunnar.
Samkvæmt áætlun um tekjur og
gjöld veitunnar fyrir 1944, er
gert ráð fyrir 4 milj. kr. tekjum
af veitunni þ. á. og virðist það
eðlilegt, Gerum nú ráð fyrir, að
2000 hús noti vatn að fullu þetta
ár (sennilega verða þau fleiri)
og greiði að meðaltali 4000 kr.
hvert. Þetta mun þó, sennilega,
of lógt áætlað eftir núverandi
gjaldskrá. Verða þá tekjur hita-
veitunnar 8 milj. kr. á árinu.
Þegar 3000 hús eru búin að fá
hita, munu bæjarbúar verða að
greiða 12 milj. kr. á ári fyrir
heita vatnið eða andvirði 60 þús-
und tonna af kolum á 200 kr.
pr. tonn.
Hitaveitan er dýr-
mæt, en —.
HITAVEITAN er dýrmæt og
ágæt stofnun. En eins og margt
annað má gera hana óvinsæla,
Þrátt fyrir hinn margumtalaða
peningamokstur er það nú samt
svo, að langsamlega flestir íbúar
þessa bæjar eru aðeins fátækir
menn eða bjargálna, sem verða
að gæta alls hófs til að komast
af með sitt fólk í þessari ægi-
legu dýrtíð. Hitaveitan mun orð-,
in svo dýr, að fáum dettur í hug
að hún verði greidd upp á skemri
tíma en 40—50 árum, enda ekk-
ert athugavert við það.
Að lokum: Gaman væri að fá
að vita, hvernig „fastagjaldið'1
er reiknað og 68 aura vatnsgjald-
ið? Við hvað er það miðað? Jeg
er hræddur um, að miðað sje
við óhófshita. Jeg tel hæfilegan
daghita 18—20 stig, næturhita
12—14 stig. Vil ógjarna borga
háerri hita fyrir aðra.
Virðingarfylst
Þorsteinn Jónsson,
Bárugötu 6.