Morgunblaðið - 30.03.1944, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
jFimtudag'ur 30. mars 1944,
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson .
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
A.uglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlanda,
kr. 10.00 utanlands
t lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Leabók.
Vanræktur þáttur
Þjóðfjelagsmálanna
NYLEGA kom á bókamarkaðinn hjer í Reykjavík þýdd
bók. Það þykir nú út af fyrir sig enginn viðburður þótt
ný bók birtist á markaðinum, svo mikið sem nú er gefið
út af bókum. En það er ekki gefið jafn rnikið út um öll
málefni, og á fáum sviðum er bókamarkaðurinn rýrari en
þeim, sem lúta að pólitískum fræðum. Þess vegna vekur
fyrgreind bók eftirtekt: „Þróun pólitískra hugmynda“,
eftir kunnan enskan stjórnmálafræðing, Hearnshaw, áður
prófessor í sögu við Lundúnarháskóla, en Jóhann G.
Möller hefir þýtt bókina.
Það hefir lengi verið svo hjer, að fræðslustarfsemi er
algjörlega vanræktur þáttur þjóðfjelagsmálanna. Kensla
almennrar þjóðfjelagsfræði í skólum landsins er engin,
þótt nokkur kensla fari fram í sumum skólum um íslenska
þjóðfjelagsfræði, sem er bæði sjerstök og algjörlega ófull-
nægjandi.
Á hitt skortir aftur á móti ekki, að nægjanlegur póli-
tískur áróður sje í frammi hafður, sem sennilega er þá
bæði háværari og óskammfeilnari, í skjóli þess, að hin
almenna gagnrýni sje ekki á sem bestu stigi. Sjá allir,
hversu vafasamt slíkt muni vera fyrir stjórnmálaþróun-
ina innanlands, enda höfum við ekki í þeim efnum af
miklu að státa.
★
í formála Jóhanns G. Möller að fyrgreindri bók, bendir
hann mjög rjettilega á þann mikla þátt, sem stjórnmálin
eiga nú í lífi hvers einstaks borgara og hversu afstaða
manna í þessum efnum skiftir miklu máli. Þar segir:
„Þeir tímar eru löngu um garð gengnir, er stjórnmálin
voru mál, er aðeins nokkur hluti þegna hvers þjóðfjelags
fjallaði um, og jafnvel kynslóð eftir kynslóð gat háð lífs-
baráttu sína til enda, án þess að verða þess vör, að stjórn-
málin skiftu nokkru verulegu máli um líf hennar og
hamingju. Nú er þessu á alt annan veg farið. Nútíminn
er ef til vill fyrst og fremst tími stjórnmálabaráttu. Stjórn
málin verða sterkari og sterkari þáttur í lífi hvers ein-
staklings, og með sumum þjóðum er þessi þáttur orðinn
svo ríkur, að einstaklingarnir geta varla stigið svo nokk-
urt fótmál, að það sje ekki markað og mælt með einhverri
pólitískri mælistiku. Menn geta að vísu látið eins og
stjórnmálin komi þeim ekkert við, en þeir, sem þannig
hyggja, gera sjer ekki ljóst, að ef þeir taka ekki þátt í að
móta þjóðskipulag framtíðarinnar, þá verða það aðrir,
sem skapa það, en vjer verðum öll að lúta þess boðum.
Stjórnmálabaráttan ákveður að verulegu leyti um lífs-
hamingju vora og barna vorra, þó að vjer látum hana
fara fyrir ofan garð vorn, eða neðan. Undan þeirri bar-
áttu nútímans verður ekki flúið, og það er þjóðfjelagsleg
skylda einstaklinganna í þjóðfjelaginu, að taka þátt í
henni“
Öll eru þessi ummæli fyllilega rjettmæt, og sjá þá
allir, hversu miklu máli skiftir, að í þessari baráttu sje
beitt viti og þekkingu, en ekki atast með belg þekking-
arleysis og dómgreindarskort dreginn yfir höfuð sjer.
Nefnd bók, „Þróun pólitískra hugmynda“, veitir inn-
sýn á víðáttumikið svið, þar sem hinir stóru straumar
þjóðfjelagslegra kenninga og hugmvnda hafa fallið, mót-
ast og greinst á fyrri og síðari tímum. Útgáfa slíkrar
bókar ætti að verða öðrum til eftirbreytni. Kynni þá svo
að fara, að lesendahópur pólitískra fræða stækkaði og
þar með beindust nýir straumar að því smátt og smátt
að veita meira heilbrigði og skynsemi rúm í mati og
meðferð manna alment á hinum þjóðfjelagslegu vanda-
málum.
I lýðræðisþjóðskipulagi, með almennum pólitískum
rjettindupi borga^anna, er það lítt sæmandi, að vanrækt-
ur sje sá þáttur þjóðfjelagsmálanna, er að því lítur, að
auka hæfni hvers pins:og þekkingu til þeirrar þátttöku í
stjórnmálabaráttunni, er honum er ætluð.
I Morgunblaðinu
fyrir 25 árum
Bæjarstjórn ákveður sam-
kepni um tillögur um fyrir-
komulag Austurvallar.
23. mars.
„•Ákveðið eftir tillögu vega-
nefndar að bjóða mönnum að
keppa um að gera tillögur um
fyrirkomulag á Austurvelli og
heita þremur verðlaunum fyrir
bestu tiUögurnar, 250 kr., 150
kr. og 100 kr., og kosnir þrír
menn til þess að semja útboð
og dæma urrr tillögurnar. Kosn
ir voru: Úr Listvinafjelagi Is-
lands Einar Helgason garð-
yrkjufræðingur og Matthías
Þórðarson fornmenjavörður og
úr bæjarstjórninni borgarstjóri
K. Zimsen'1.
★
Um útlit Austurvallar segir:
25. mars.
„Bæjarstjórnin hefir nýlega
heitið verðlaunum fyrir bestu
tillögurnar um skipulag Aust-
urvallar í framtíðinni. Völlur-
inn er, eins og allir vita, i örg-
ustu niðurníðslu og hefir verið
það um undanfarin ár, girðing-
in öll ryðguð sundur og gróð-
urinn hlaupinn í illgresi“.
★
Sjaldan eða aldrei hefir ver-
ið meiri fiskur á íslandsmiðum
síðari árin en einmitt nú. í
fyrri heimsstyrjöld óx fiskveiði
á smærri skip mjög hjer við
land.
25. mars.
„Færeyingar hafa rekið sig
á það sama eins og við, að fisk-
veiðar hafa aukist stórum á
skútum, smábátum og vjelbát-
um síðan stríðið hófst og botn-
vörpungaveiðum útlendinga
linti. Væri ekki úr vegi, að
hjer yrðu gerðar einhverjar
ráðstafanir til þess, nógu tím-
ahlega, að vernda fiskimiðin
betur en áður hefir verið gert
og koma í veg fyrir það, að
þeim sje gjörspilt. Því að eigi
eru botnvörpungar aðeins
verstu óvinir smáfisksins, held
ur skemma þeir miðin stórkost
lega með því að skafa allan
sjávargróður, þar sem botnvarp
an fellur“.
★
Stórbruni á Seyðisfirði. Um
hann segir:
30. mars.
„Seyðisfirði í gær: •— í fyrri
nótt kom upp eldur á Seyðis-
firði og brunnu þar þrjú hús,
læknishúsið og hinar svoköll-
uðu Nýjabúð og Nielsensbúð. í
læknishúsinu brann alt innbú,
en vörum bjargað að mestu úr
búðunum.
Um tíma var ekki annað
sýnna en öll Aldan mundi
brenna. Var á snarpur norðan-
vindur og hríð“.
Dýrtíð í Rúmeníu.
Stokkhólmi: — Finski bóka-
útgefandinn Birger Fagerström
sem nýkominn er til Stokk-
hólms, eftir að hafa verið á
ferðalagi um Rúmeníu í boði
stjórnarvaldanna þar, hefir átt
viðt:(l við „Dagens Nyheter“
og látið svo um mælt, að nóg
væri af öllum matvælum í Rú-
meníu, en dýrtíð væri ógurleg
í landinú/
\Jthverjl ikripar:
.♦. ■*. .*. -*■ -*■ •*. - •v - A .4^ A — -♦- ^ éM
vjr Jaaíeaa Íí^invi
♦♦♦♦ 'X-K*
Skólabörnin fara
á skíði.
ÞESSA dagana eru mörg börn
úr barnaskólanum á skíðum upp
til fjalla. Er farið með einn eða
tvo bekki á degi hverjum og
þeir, sem hafa sjeð ánægju barn
anna yfir þessum ferðum, skilja,
að það er ekki út í loftið, að menn
hafa viljað komá þessum ferð?
um á.
Það er mikið um að vera hjá
börnunum, þegar þau frjetta, að
nú sje röðin komin að þeirra
bekk. Tilhlökkun og undirbún-
ingur. Sum eru heppin með veð-
ur, en önnur fá slæmt, eins og
gengur. Því miður er ekkert við
þvi að gera og það einkennilega
er, að jeg held, að bömin láti
það atriði ekki fá eins mikið á
sig eins og margur kynni að
halda að óathuguðu máli.
Jeg hefi sjeð skólabörn hjeð-
an úr Reykjavík koma upp í
fjöll, bæði í góðu og slæmu veðri.
Það var sama hvernig veðrið
var, þau ljeku á als oddi og
skemtu sjer prýðilega i báðum
tilfellum.
Það var einn sólskinsdaginn
fyrir skömmu, að tveir barna-
skólabekkir komú að Kolviðar-
hóli. Kennari var með börnun-
um og sagði þeim til, eftir föng-
um. Alt virtist leika í lyndi fyrir
hinu unga skíðafólki. Augsýni-
lega höfðu mörg þeirra aldrei
stigið á skíði fýr. Allan daginn
Ijeku börnin sjer í skiðabrekk-
unum og fengust varla til að fá
sjer bita af ákafa fyrir að renna
sjer á skíðum.
Næsta dag var rigning. Helli-
rigning. Eldra fólkið, sem statt
var í skíðaheimilunum, sagði,
„að ekki væri hundi út sigandi“.
Þá kom fullur stór bíll af barna-
skólabörnum. Þeir, sem fyrir
voru, vorkendu þeim óhepnina,
að veðrið skyldi vera svona vont,
En það fjekk auðsjáanlega ekki
á börnin. Þau fóru út í rigning-
una og fengust ekki til að koma
inn, eða fara í bílinn aftur, fyr
en þeim var skipað það. Það er
ábyggilega þess virði, að þessum
skíðaferðalögum sje haldið uppi
fyrir skólabörnin.
• '
Þögla umferðin enn.
ÞÁ Á nú aftur að fara að inn-
leiða þöglu umferðina, sem lengi
hefir aðeins í lögum verið og
reglum, og er ekki nema gott til
þess að vita, því bifreiðablást-
urinn var farinn að keyra svo úr
hófi, að flestum hefir víst þótt
nóg um, nema þeim, sem sjálfir
„bljesu í hornin“. Annars er ekki
trútt um, að ýmsir hafi gert það
að gamni sínu að þeyta bifreiða-
lúðrana, því oft hefir maður
heyrt þá hljóma, þótt ekki væri
minsta von um, að það bæri á-
rangur. Eins og allir vita, er
heldur mikil umferð bifreiða í
Austurstræti, og kemur fyrir, að
hún er ekki sem greiðust. Bif-
reið nemur staðar og þá þarf
ekki annað en það, til þess að öll
umferð stöðvist, og stendur þá
bifreiðahalarófan eftir endilöngu
strætinu.
•
Og þá byrjar sam-
söngurinn.
MAÐUR þarf ekki að sjá slik-
ar umferðatafir í Austurstræti,
ef maður býr þar eða vinnur.
Maður getur nú heldur betur
heyrt þær. Fyrsti bíllinn, á eftir
þeim, sem stöðvar umferðina,
hefur upp eitt allsherjar gól og
sá næsti tekur undir, uns endi-
langt strætið hljómar af orgi
bifreiða, þar sem horn eru þan-
in hvert í kapp við annað, rjett
eins og það éigi að æra ökumann
þess farartækis, sem stöðvað hef
ir umferðina, til þess að fara af
stað. En þessi ófrýnilegi sam-
söngur hefir víst í flestum til-
fellum alveg öfug áhrif. Maður-
inn verður gramur, hann ætlaði
ekki að stöðva umferðina og er
að flýta sjer eins og hann getur,
En þegar hornablásturinn gellur
honum við eyru, er ekki nema
eðlilegt að hann hugsi: — O, jeg
held þeir megi flauta dáhtið leng
ur, bansettir.
Og fólk hrekkur við.
SUMIR bifreiðastjórnarár, og
þeir held jeg fæstir atvinnumenn
í faginu, hafa þann leiða sið að
blása skyndilega a fólk, Sem er
að fara vfir götur, þótt þaö sje
komið alveg úr leið bifreiðarinn-
ar. Þetta er kannske „sport" frá
þeirra sjónarmiði, en ekki frá
sjónarmiði hins, sem leggur |>etta
þannig út, að verið sje að gera
sjer hverft við. Og auk þess get
Ur þetta gert fóki svo hverft við,
að það hröklist í fáti út á göt-
una aftur og jafnvel fyrir bif-
reiðina.
Kvikmyndun lýð-
veldisliátíðahald-
anna.
„MONITOR" skrifar alllangt
brjef um kvikmyndir alment og
þýðingu þeirra, en þó sjer í lagi
um mál, sem hjer hefir áður
verið hreyft, en það er kvik-
myndun lýðveldishátíðahald-
anna í vor. Tillaga hans ér á þá
leið, að einstökum mönnum
verði gefinn kostur á að taka
kvikmyndir af hátíðahöldunum
og síðan verði gerð ein allsherj-
ar kvikmynd úr þeim myndum.
„Monitor“ segir m. a.:
„Hjer eru nú allmargir leik-
menn, sem hafa kvikmyndatökur
að aðal-áhugaefni, og sem reynst
hafa smekkvísir og leiknir á því
sviði. Ef þessir menn gerðu sitt
besta til að ná góðum myndum
af hátíðinni, er enginn vafi á, að
margur góður kafli fengist i
heildarkvikmynd af lýðveldis-
hátíðinni. Jeg geri ráð fyrir, að
hátíðarnefnd hafi ráðið eða
muni ráða kvikmyndatökumenn,
en á það má benda, að þeir verða
aldrei of margir. Enginn einn
maðUr getur tekið heilsteypta
kvikmynd af slíkum hátíðahöld-
um, og er þá gott að hafa yfir
miklu úrvali mynda að ráða,
þegar heildarmynd skal setja
saman.
Nú eru kvikmyndafilmur ófá-
anlegar, og verða ef til vill um
ófýrirsjáanlegan tíma. Forráða-
menn hátíðahaldanna ættu þv.í
að sjá um innflutning filmna, og
gefa þeim mönnum kost á kaup-
um þeirra, sem áhuga hafa á
þessu máli. Síðan ættu dómbærr
ir menn að athuga rækilega þær
kvikmyndir, sem bera kynnust
eftir hátíðahöldin — auðvitað
eftir að þær hafa verið fram-
kallaðar hjerlendis eða erlendis
— og taka up í endanlega kvik-
mynd, ef sjerstaklega góðaf
reyndust“.
Það er nokkuð til í þessu bjá
„Monitor“, en sjálfsagt finst
mjer, að fela einum eða fleiri
fagmönnum að sjá um kvikmynd
un hátíðahaldanna, en örfa svo
áhugamennina eða hjálpa þeim,
eins og brjefritari stingur upp á.
I Má svo ávalt síðar ákveða, hvern
| ig íarið yrði með þær myndir,
sem bærust.