Morgunblaðið - 06.04.1944, Blaðsíða 6

MORGUNBLAÐIÐ
i Fimtudagnr 6. ajpríl 1944

Útg.: H.l. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj. Sigíús Jónsson
Ritstjórar:, ' ,
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlandj.
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Leabók.
Fjögur ár
ÞANN 9. apríl, á páskadag, eru liðin fjögur ár, síðan
Þjóðverjar hófu innrás sína í Danmörku og Noreg, fjögur
þungbær hörmungaár fyrir þessar tvær nánustu frænd-'
þjóðir íslendinga.
Á þessum dapra minningardegi munu íslendingar,
fremur en aðra daga, beina einlægri samúð sinni til frænd
þjóðanna, í djúpri lotning fyrir minning þeirra Norð-
manna og Dana, sem á þessum árum hafa fórnað lífinu
fyrir frelsishugsjónir og framtíð þjóðar sinnar.
Líkamlegar þjáningar, hungur og harðrjetti frá hendi
hinna harðsvíruðu valdhafa, hafa orðið Norðmönnum
þungbærari. En enginn veit hvor þjóðin leið meira hug-
arstríð, Norðmenn, sem öll árin hafa barist, fyrst með
vopnum, síðan með margskonar aðferðum heimavígstöðva
sinna, eða Danir, sem auðnaðist ekki nema að litlu leyti
þrjú fyrstu árin, að grípa til virkrar andstöðu gegn kúg-
urunum, og fengu á þeim tíma, og að vissu leyti enn í dag
að búa við manneskjulegri meðíerð.
Tugþúsundir manna frá báðum þjóðum hafa verið
teknir höndum, fólk á öllum aldri, úr öllum stjettum,
konur og jafnvel börn. í báðum löndum eru öll fangelsi
full. Þar sitja þeir menn fyrst og fremst, sem hæst hafa
borið merki föðurlandsástar og frelsishugsjóna. En fang-
elsin ein hafa ekki nægt. Þjóðverjar hafa sett upp fanga-
búðir í báðum löndunum, til þess að geta haft hendur
í hári ennþá fleiri manna en fangelsin rúma. Og til Þýska-
lands hafa Norðmenn verið fluttir í þúsundatali, og mörg
hundruð Danir. Margir Norðmenn hafa verið í fangelsi
alt frá því haustið 1940, fyrir það eitt að þeir unna föð-
urlandi sínu, og vilja öllu fórna fyrir frelsi þess. En 3000
Norðmenn eru nú í Þýskalandi, í fangelsum og fanga-
búðum, 1200 liðsforingjar, 6—700 stúdentar og menn úr
ýmsum stjettum, er hafa fengið heiðurstitilinn pólítískir
fangar.
Margs hafa þessar frændþjóðir að minnast eftir hörm-
ungaárin fjögur. Um 200 Norðmenn hafa Þjóðverjar tekið
af lífi, en nokkra tugi Dana.
Innbyrðis samhugur þjóðanna hefir eflst við hverja
raun. Aldrei hafa frænaþjóðir þessar efast um mátt frels-
ishugsjóna sinna. Við hvern andblástur, hörmungar og
þjáningar hafa þær gefið hverjum manni aukinn kjárk,
óbilandi styrk. Kennaralið Noregs ljet ekki bugast, þó 700
kennarar væru látnir sæta hinni svívirðilegustu, ómann-
úðlegustu meðferð. Gegn kúgurunum reis hver stjett af
annari, klerkastjettin, sem einn maður, lögfræðingar og
sjálfur Hæstirjettur, verkalýðsfjelögin, iðnfjelögin, og
húsmæður landsins hafa barist eins og hetjur við skort
og erfiðleika.
Á hverju sviði af öðru hefir hinu skefjalausa ofbeldi
fyrst verið beitt gegn Norðmönnum. En síðan danska
þjóðin reis gegn Þjóðverjum með skipulagðri leynistarf-
semi föðurlandsvina, hefir það verið segin saga, að það
sem látið er bitna á Norðmönnum, er notað gegn Döniun
nokkru síðar.
Vel megum við íslendingar vera minnugir þess, að hin
eldheita, einbeitta frelsisbarátta Norðmanna og Dana,
kemur okkur beinlínis við. Hún er fyrst og fremst þáttur
í hinni miklu baráttu, sem nú er háð, fyrir frelsi og sjálfs-
ákvörðunarrjetti smáþjóða. Hún leggur grundvöll að því,
að Norðurlandaþjóðir fái, að styrjöldinni lokinni, virðuleg
an sess í samfjelagi frjálsra þjóða. Þeim mun betur, sem
Norðurlandaþjóðum er borgið, þeim mun bjartari augum
getum við íslendingar horft til okkar eigin framtíðar, og
þeirra viðskifta efnalegra og andlegra við Norðurlönd,
sem okkur eru ómissandi í framtíðinni.
Nú, þegar Norðmenn og Danir byrja sitt 5. styrjaldarár,
lifir enn hin sama von í brjóstum þeirra, að fullur sigur
vinnist í baráttu þeirra. Þeir vona heitt og innilega, að
þetta ár verði síðasta styrjaldarárið. Að yfir lönd þeirra
rísi, áður árið ep liðið, sú páskasól, sem horfnum kvn-
slóðum hefir boða»ð rjettlæti, frið og mannkærleika. 1
í ; DAG HEFST PASKA-
HELGIN, í dag béinutn vjeL
húgum vorum í hvíld og ró áð
þeim viðburðum, sem vjer minn
umst þessa daga. Þá kemur hin
forna sorgarsaga, sem altaf er
ný, til vor aftur, með.öllum sín-
um átakanlegu hörmum og
með allri sinni göfugu ró og
gleðíglömpum mitt í skelfingun
Það er holt að hugsa aftur,
aftur til þeirrá páska, er vjer
kristnir menn minnumst. til
hans, sem þá gaf líf sitt fyrir
oss, fyrir göfugustu hugsjónir
mannkynsins.
Hvernig væri á þessum dög-
um að ryfja upp fyrir oss æfi-
feril hans, eins og vjer eitt sinn
lærðum hann af helgum bók-
um. Vjer gerum það hvort eð
er venjulega sjaldan, sem vjer
ekki gætum gert nógu oft, ef
alt væri eins og það ætti að
vera. Þeirri páskahátíð væri
vel varið, sem vjer fylgdumst
með lífi þess manns og starfi,
sem endaði æfi sína á Golgata
á hinum dimma degi, er rang-
lætið vann sinn stærsta sigur
í mannheimi. Og þrátt fyrir
það, þót^ þetta væri aðeins
stundarsigur, því ranglætið hrós
ar aldrei lengi sigri, þrátt fyrir
það, þótt sól upprisudagsins
dreyfði skuggum föstudagsins
langa, þá gerum vjer vel í því,
að læra sem best það, sem hann
gerði og sagði, hann, sem altaf
verður fyrsti merkisberi sann-
leika og rjettlætis í þessum
heimi og hlaut laun heimsins,
eins og heimurinn launar. Ef
vjer kynnum oss gaumgæfil. alt
hans starf og feril, þá verður
oss ljettara um það að verjast
ranglætinu, er það vill ná okk-
ur á sitt band, fá okkur til þess
að vera í þeim hópnum, þar
sem menn standa og æpa:
Krossfestið, krossfestið hann.
★
Enn er sem dimmi um heið-
an dag á föstudaginn langa, enn
legst skuggi yfir hina gróandi
jörð, því á þeim degi var frum-
gróði mannkynsins rifinn upp
með rótum, boðberi þess sann-
leika og rjettlætis, sem lengi
hafði verið þráð af þjáðu mann-
kyni. — En svo kom sólardag-
urinn, er ranglæti og dauðin
urðu í eitt skipti fyrir öll að
lúta í lægra haldi, þótt enn sje
hvorugt sigrað að fullu.
Það kann að hljóma undar-
lega í eyrum, að ranglæti og
dauði hafi beðið ósigur í eitt
skipti fyrir öll, eins og umhorfs
er í veröldinni nú. En samt er
þetta satt. Það erum vjer menn-
irnir, sem ekki hjálpum til þess
eins og oss ber, að gera sigur-
inn, sem unninn var á sólbjört-
um upprisudegi, að fullum og
algjörura sigri. Það gætum vjer
gjört, ef vjer gæfum nokkurn
gaum lífsferli hans, sem þá reis
upp frá dauðum. Kæmi hann
hingað aftur, myndum vjer
sjálfsagt krossfesta hann á ný.
Og samt, samt þr hjð illa að ei-
lífu sigrað, enn skína geislar
upprisudagsins gegnum myrk-
ur og dauða, — þrátt fyrir það,-
þótt enn gnæfi krossinn á Gol-
gata, þrátt fyrir, það, þótt enn
krossfesti mannkynið helgustu
húgsjónir sínar.
Uíhverji ihrifar:

l
cictiecjci ufinu
Frídagar.
MARGIR FRÍDAGAR fara nú
í hönd. Heilir fimm hjá mörgum.
Það er gott er menn geta hvílt
sig frá striti og störfum hins dag-
lega lífs, einkum ef fríið er not-
að á rjettan hátt, en |>ví aðeins
koma hvíldardagarnir að fullum
notum hjá mönnum, að ]ieir komi
úthvíldir og endurnærðir til
starfa þegar vinna hefst á ný.
Fjarri sje það mjer, að leggja
mönnum lífsreglur um, hvernig
þeir eigi að nota frístundir sín-
ar. Fer þar hver eftir sínu höfði.
Unga fólkið, sem hefir setið inni
á skrifstofum, eða öðrum inni-
vinnistöðum, allan veturinn, finn
ur sína hvíld í að leita út í nátt-
úruna og anda að sjer hreinu
lofti. Erfiðsmenn njóta lífsins á
heimilum sínum við lestur góðra
bóka eða aðra dægradvöl, o.s. frv,
Þeir, sem ekki fara úr bænum
heimsækja góðkunningja og gera
sjer dagamun í mat og drykk.
Fáar þjóðir hafa jafn marga
frídaga og við íslendingar. Ein-
hverntíma var jeg að gera það
að gamni mínu að reikna frídag-
ana saman og mig minnir að mjer
hafi talist svo til að þeir væru
nærri 40 á ári hverju. Það er æði
misjafnt hve frídagar eru marg-
ir í ýmsum löndum. Norðurlönd-,
in komast næst okkur íslending-
um í frídögum, en í enskumæl-
andi löndum eru frídagar fáir,
miðað við okkar venjur. Útlend-
ingar, sem hingað hafa komið,
undra sig mjög á öllum þessum
frídögum á íslandi. En.við skul-
um aldrei kæra okkur um það.
Sinn er siður í landi hverju.
9
Þeir, sem ekkert frí fá.
EN ÞAÐ ERU MARGIR, sem
ekkert frí fá þó það sjeu páskar.
Sjómennirnir okkár, sem á sjón-
um eru, taka sjer ekki frí. Bænd-
urnir verða að gegna sínum störf
um, hvað sem dagarnir heita. Og
jafnvel í kaupstöðunum, þar sem
frídagarnir eru best haldnir há-
tíðlegir, eru margir, sem ekki
geta leyft sjer að hætta sínum
daglegu störfum, þó dagurinn sje
merkíur með jauðu í almanak-
inu.
Húsmæðurnar verða að vinna
sín heimilisstörf eftir . sem áður
og þau eru meira að segja off
erfiðari einmitt á hátíðum, en á
rúmhelgum dögum.
Miijónir manna víða ,um heim
■vinna þessa helgidaga sem þeir
væru virkir. Hermennirnir á víg-
vellinum hætta ekki að berjast
og fólkið í hergagnaverksmiðjun-
um heldur áfram sinni iðju, að
framleiða vjelar dauða og eyði-
leggingar. Við skulum ekki álasa
þessu fólki. Það leggur fram
krafta sína vegna þess að það trú
ir því. að það sje að vinna fyrir
framtíðina, framtíð barna sinna
og lands síns.
Við, sem erum svo lánsöm um
þessa páska, að geta tekið okk-
ur hvíld frá erfiði og áhyggjum
hversdagslega lífsins, skulum
hugsa til allra þeirra, sem ekk-
ert frí fá og biðja og vona, að
hin svörtu óveðurský, sem nú
hvíla yfir heiminum, verði horf-
in fyrir næstu stórhátíð.
•
4 sorgleg ár.
PÁSKAHÁTÍÐIN vifröur að
þessu sinni ekki ólik öðrum pásk
um hjer á landi. Eina breyting-
in frá fyrri árum verður ef til
vill sú, að fleiri geta gert sjer
dagamun, en áður var. Það er al-
mennari velmegun á þessu iandi,
en var fyrir nokkrum árum.
En þaú er ekki aissiaðar, sem
menn geta veitt sjer páskaegg
og páskaliljur. Norðmenn og
Danir hafa t. d. haft annað að
hugsa s. 1. fjögur ár, en að halda
hátíð. Á páskadag minnast þess-
ar bræðraþjóðir okkar íjögra ára
afmælis sviksamlegrar innrásar í
lönd þeirra. I fjögur ár hafa þess-
ar friðsömu og iðnu þjóðir, sem
ekki báru illan hug í garð neins
af nágrönnum sínum orðið að
þola erlenda áþján. Norðmenn
hafa sjeð bestu sonu sína falla
í frelsisstríði þjóðarinnar. Fanta-
tökin hafa verið hert að Dönum,
er það var sýnt að þjóðin vildi
ekki beygja sig undir ok harð-
stjórans.
Fjögur ár í áþján er langur
tími, þó hann líði fljótt hjá þeim
sem við alsnægtir búa.
Á páskadag minnumst við Is-
lendingar innrásarinnar í Norður
lönd og gerum okkur ljóst, að
það voru góðir vættir, sem forð-
uðu okkar litlu þjóð frá svipuð-
um örlögum.
Við vonum öll að um næstu
páska verði bræðraþjóðirnar
orðnar frjálsar á ný.
•
Stór tíðindi í vænclum?
ÞAÐ ER EKKI því að leyna,
að blaðamennirnir hjer í þessum
bæ hljóta að hafa nokkrar á-
hyggjur þessa dagana, þó þeir
kunni að verða frístundunum
fegnir, sem í vændum eru.
Mörgum finst sem stórtíðindi
fari i hönd. Allir tala um inn-
rás bandamanna og telja að hún
orðið núna um páskahá-
tíðina. En það koma engin blöð
út í höfuðstaðnum í 4 daga, og
fátt er eins ömurlegt fyrir starf-
andi blaðamenn eins og að hafa
stórtíðindi að segja, en geta ekki
komið þeim á framfæri til les-
enda sinna.
Vissulega veit enginn hvort
innrásin verður gerð nú í þessari
viku, þeirri næstu, eða kanske
ekki fyr en í næsta mánuði. Það
er ekki víst að bandamenn fari
að dæmi Mussolinis, sem valdi
föstudaginn langa til að gera inn-
dás í nágrannaríkið Albaníu, hjer
um árið.
®
Gleðilega páska.
EN HVAÐ SEM líður innrás-
um og óiriði, áþján og sorg, þá
getum við öll dokað við um stund
og tekið á móti og hugleitt páska
boðskapinn fagra. Ófriðarbrjál-
æðið tekur einhverntíma enda.
Kanske fyr en nokkurn grunar.
Að vísu verða mörg opin og ó-
gróin sár, þó sjálfur ófriðurinn
endi. Örin verða mörg og ijót.
En þó hart sje í heimi, þá skul-
um við öll í einlægni, óska
hvört öðru Gleðilegra páska.
Bardagi milli
norskra og þýskra
FREGNIR HAFA borist frá
Noregi um bardaga, sem átti
sjer stað milli Norðmanna og
Þjóðverja í Nordre Land í Op-
land-fylki. Sagan segir, að
flokkur þýskra hermanna hafi
verið að leita nokkurra Norð-
manna og hafi loks fundið þá
i kofa nokkrum, sem þeir höfðu
falið sig í. Skiftst var á .skotum
og fjellu nokkrir af liði beggja.
Hreppstjórinn í Vardal, sem er
quislingur og sem hjálpaði
t’jóðverjunum að finna Norð-
ýiennina, særðist.
y